Lesbók Morgunblaðsins - 03.01.2009, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2009 Lesbók 7TÓNLIST
C
allers er dúett söngkonunnar Söru Lucas
og gítarleikarans Ryans Seaton. Honum
var komið á legg í músíkborginni merku
New Orleans en síðar átti dúettinn eftir að
flytja til annarrar músíkmekku, Brooklyn í New
York.
Það er því freistandi að skýra þessa mögn-
uðu tónlist á landfræðilegan hátt en hér togast
á blús/þjóðlagatónlist og öllu meira afstrakt
tónar, runnir undan síðpönki og nýbylgju. Mið-
depillinn er rödd Lucas; tilfinningaþrungin,
mædd og ástríðufull. Hún rífur í sig athygl-
ina með hverjum tón og henni
hefur ekki að ósekju verið líkt við
Beth Gibbons úr Portishead. PJ
Harvey kemur og upp í hugann en
það er síst létt verk að lýsa rödd-
inni. Sumpart nýtir Lucas sér hreina
og sterka tóna hvítra þjóðlagasöng-
kvenna en á öðrum stöðum syngur
hún með hrjúfri blús/djass-rödd sem
rakin verður til upprunalegu heimkynnanna.
Svo maður haldi áfram að kasta inn nöfnum þá
má kalla þetta nokkurs konar uppfærslu á
hrikalega harmþrungnum en fallegum söng
Joni Mitchell á Blue, með dassi af Billie Holiday.
Gítarleikur Seaton styður þá glæsilega við,
hann á jafn auðvelt með að spila formfasta
djassskala og innblásinn spuna sem styður full-
komlega við hrífandi rödd Lucas.
Einhver kallaði þetta 21. aldar þjóðlaga-
tónlist og nær sá merkimiði að fanga
stemninguna ágætlega. Þau Lucas og
Seaton vinna af miklu næmi úr arf-
inum en hefja sig upp á annað og
öðruvísi stig með því að skjóta
óhikað undir hann tilraunakenndari
tónum. Hér er ekkert of eða van,
hver nóta þjónar sínum tilgangi;
sköpunin er hrein og tær og
sprettur auðheyranlega af ríkri,
innri þörf.
Fortune | Callers
Ákall
B
orgin Bristol í Bretlandseyjum er hvað
þekktust fyrir að hafa getið af sér hið
svonefnda tripp-hopp, alltént í augum
og eyrum tónlistarunnandans. Stefna
sú var með ólíkindum frjó um og eftir 1990 og
gat af sér listamenn á borð við Massive Attack,
Tricky og Portishead. Eitthvað torkennilegt
hlýtur að vera í vatnsbólinu þar því að bæj-
arbúum virðist með öllu ómögulegt að búa til
neitt sem við dauðlegir köllum „venjulega“ tón-
list. Um árþúsundamót lúrðu þar t.a.m. vel vír-
uð Warp-bönd eins og Third Eye Foundation
og Flying Saucer Attack sem dufluðu við eins-
lags rafsýruskotinn, jaðarbundinn þjóðlaga-
hræring (já ég veit. Þetta hljómar fáránlega).
Síðarnefnda sveitin átti eftir að veita Nick
nokkrum Talbot mikinn innblástur, svo mikinn
að hann flutti sig og sitt hafurtask til borg-
arinnar sýrðu. Þar stýrir hann nú hinni merku
sveit Gravenhurst, jafnbestu sveit sem þar
starfar í dag. Allur þessi inngangur leiðir okk-
ur hins vegar út úr þeirri eðlu sveit og inn í dú-
ettinn/samstarfsverkefnið Bronnt Ind-
ustries Kapital. Þar er Talbot í
slagtogi með öðrum viðlíka anda,
Guy Bartell, en verkefninu
hrundu þeir af stað sökum sam-
eiginlegrar ástríðu fyrir sveim-
skotinni raftónlist og hryllings-
myndatónlist sem færði þá
óhjákvæmilega að því verkefni sem
nú er nýkomið út á plötu, þ.e. tónlist
við tímamótaverkið Häxan frá 1922. Um aðra
plötu sveitarinnar er að ræða, en árið 2005 kom
platan Virtute Et Industria út. Aðall Bronnt er
ísi lögð en draumkennd raftónlist með nettum
véltónlistar eða „industrial“ keim eins og nafn-
ið undirstingur og þeir félagar leggja sig líka
nokkuð eftir fornfálegum hljóðfærum sem flest
eru rakin til viktoríutímans. Með þeirra til-
stuðlan dýrka þeir upp draugalegar, kaldr-
analegar stemmur.
Bronnt er alls ekki fyrst til að reyna sig við
tónsetningu á þessu þögla meistarastykki og
nefna ber Barða okkar Jóhannsson sem leysti
það verkefni farsællega af hendi fyrir réttum
fjórum árum síðan. Tónlist Bronnt kom hins
vegar fyrst út sem hluti af mynddiski á síðasta
ári en ákveðið var svo að þrykkja tónlistinni á
geisladisk einnig og er það smámerkið Static
Caravan sem gefur út í takmörkuðu upplagi.
Skemmst frá að segja stendur tónlistin ein
og sér algerlega undir sér. Oft hljómar kvik-
myndatónlist án meðfylgjandi myndar hálf
kauðalega en svo er ekki í þessu tilfelli. Rennsl-
ið er svona eins og það sé búið að kasta dra-
kúlahempu yfir Brian Eno, verkið skríður
hægt og bítandi áfram, stundum er kolniða-
myrkur og draugar í hverju horni en stundum
hefur það sig upp í öllu dreymnari
hæðir og hlustandinn er allt í einu
staddur í ögn upplýstari hand-
anheimi. Framvindan er örugg, þeir
Talbott og Bartell þræða ákveðið
einstigi og missa sig aldrei út í
garg og geðveiki en um leið er
sykri og sætuefnum haldið kirfi-
lega niðri í kistunni.
Skuggalega heillandi smíð
þegar allt er saman tekið.
Häxan | Bronnt Industries Kapital
PLÖTUR VIKUNNAR
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Skuggaleg
Bronnt Industries
Kapital er alveg
hryllilega góð.
...býr í myrkrinu...
E
inn af þeim fjölmörgu listamönnum
sem sprungu út á því herrans ári
1972 var Stevie Wonder, þá tuttugu
og tveggja ára gamall. Börn sjöunda
áratugarins, ef svo má kalla, tóku mikil
þroskastökk á þessum árum. Umrót þess
áratugar markaði listrænar taugar þessa
unga fólks sem var þó á sama tíma undir
hælnum á tiltölulega stífum og verskmiðju-
legum útgáfubransa. Í upphafi þess áttunda
fóru viðtekin norm hins vegar úr skorðum í
massavís og um leið losnaði um listamenn-
ina sem voru þá flestallir komnir á fullorð-
insaldur, komnir undir þrítugt og vel það.
Wonder hafði verið eitt af trompum Mo-
town-útgáfunnar nærfellt allan sjöunda ára-
tuginn og vakti fyrst athygli árið 1962 sem
Little Stevie Wonder, þá bara tólf ára gam-
all. Keyrt var á ofurgrípandi, haglega sömd-
um smellum út þann áratug en með hverju
árinu kom þó hin gríðarlega snilligáfa sem
Wonder bjó yfir æ betur í ljós. Hann fór að
taka málin meira í sínar hendur og þegar
árið 1966 fór að bera á djúpspökum þreif-
ingum og pólitískri, samfélagslegri meðvit-
und en þá breiddi hann yfir hina sígildu og
byltingakrenndu ádrepu Dylans, „Blowin’ in
the Wind“.
Það var svo árið 1971 sem allmikill skurk-
ur komst á mál Wonder. Það ár losnaði
hann undan samningi við Motown og átti
það eftir að reynast afar frelsandi. Þetta
sama ár kom platan Where I’m Coming
From út og ber hún þessum breyt-
ingum fagurt vitni. Í mars
1972 kom svo Music of My
Mind út en Wonder var um
þetta leyti orðin að nokkurs
konar eins manns hljómsveit, öll
hljóðfæri leika í höndum hans og
aðeins tveir aðrir hljóðfæraleik-
arar koma við sögu á plötunni. Á
þessum tíma voru framsýnir dæg-
urtónlistarmenn í æ ríkari mæli
farnir að nota breiðskífuformið til að setja
fram heildstæð listaverk, lög tengdust
gjarnan eða höfðu svipaða áferð. Svo var
með þessa plötu, sem bar og með sér til-
raunir Wonders með hljóðgervla sem runnu
fullkomlega saman við melódíska og
ástríðufulla tónlistina.
En Wonder gerði þó enn betur haustið
1972 er Talking Book kom út. Á henni kem-
ur allt saman og platan var til þessa lang-
samlega besta útfærslan til að sýna mátt og
megin Stevie Wonder. Flestir spekúlantar
eru á því að árangurinn hafi ekki enn
verið toppaður (þó að plötunni
sem kom út ári síðar, Innerv-
isons, sé oft teflt fram sem
meistarastykkinu).
Wonder snertir hér bæði
á frískandi fönki („Su-
perstition“) og varfærn-
islegum, ægifallegum ást-
arsöngvum (hið
stórkostlega lokalag, „I
Believe (When I Fall In
Love It Will Be Forever“
sem margir þekkja úr kvikmyndinni High
Fidelity).
Textalega fer hann víða yfir. Upphafs-
lagið, „You Are the Sunshine of My Life“ er
einfalt – en sterkt – ástarlag á meðan „Lo-
okin’ for Another Pure Love“ er öllu
þyngra, þar sem Wonder veltir fyrir sér ný-
afstöðnum skilnaði. Á „Big Brother“ fer
hann hins vegar alla leið með samfélagsrýn-
ina, gagnrýnir þar harðlega pólitíkusa sem
einskis svífast.
Það er einhver höfugur, hugleiðandi þráð-
ur sem rennur í gegnum plötuna og bindur
hana saman. Yfir er friður og rósemd og
firnamikið öryggi. Wonder er svo auðheyr-
anlega frjáls og afslappaður; hann veit ná-
kvæmlega hvað hann vill fá fram á þessari
plötu og hvernig á að gera það. Fátt er
áhrifaríkara en að fylgjast með listamönn-
um þegar þeir eru á háflugi, dást að því
hvernig allt er rétt, finna að á ákveðnum
tímapunkti geta þeir hreinlega ekki slegið
feilnótu. Hver og ein sekúnda á þessari
mögnuðu plötu einkennist af einmitt þessu.
Njótið.
M
á ég kalla Lindsey Buckingham gamla
kempu? Eða kannski kúl gamlan kall?
Eða er kannski bara best að segja sem
minnst? Það er aldrei of varlega farið í þessum
efnum, þegar ræða skal nýjar plötur frá máls-
metandi listamönnum sem eru farnir að grána í
vöngum. Iðulega eru flestir búnir að afskrifa þá
af nokkurs konar vana (röksemd: því eldri sem
þú verður því ólíklegra er að þú gerir eitthvað al-
mennilegt) eða þá að fólk hreinlega trúir því ekki
að listamaðurinn sé fær um að búa til almenni-
legt listaverk, og skiptir þá engu þó að gæð-
in, fegurðin eða framsæknin bók-
staflega öskri framan í
neytandann. Platan er dauða-
dæmd fyrirfram.
Já, það er vandlifað fyrir heldri
manna poppara og því togar þessi
setning meistara Ry Cooder menn
nokkuð hressilega niður á jörðina: „Ég
hef alltaf staðið í þeirri trú að maður
yrði betri með tímanum ef maður héldi sig að
því.“
Það er svo sem skiljanlegt að menn nálgist
Buckingham af varúð en þessi „de facto“ leið-
togi Fleetwood Mac hefur sosum orðið uppvís að
froðu sem vart er mönnum bjóðandi. En Buck-
ingham er snúinn og margþættur maður, erfiður
jafnvel, og nægir að líta til plötutitilsins hér til að
sjá að hér má síst vænta einhverrar lautarferðar.
Platan kemur út í kjölfar hinnar lofuðu Under the
Skin (2006) og gefur henni síst eftir í
gæðum. Eins og síðast liggur andi
hins djúpþenkjandi söngvaskálds
sterkt yfir, þetta er plata manns
sem hefur séð tímanna tvenna,
manns sem er orðinn nægilega
þroskaður til að draga það sem
hann hefur reynt saman í merk-
ingarþrungnar smásögur í laga-
formi. Sumir menn eru greini-
lega eins og rauðvínið …
Gift of Screws | Lindsey Buckingham
Lengi lifir …
Inn á við … og út á við
POPPKLASSÍK
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Á Talking Book skilur Stevie Wonder undrabarnshaminn við sig og tekur til óspilltra málanna sem fullþroska listamaður