Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.2009, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 2009
2 LesbókSKOÐANIR
Þ að er ástæða til að benda á kvik-myndina Aðskilnaður eða AwayFrom Her (2006) eftir Sarah Pol-
ley.
Fíona og Grant hafa verið hjón í
meira en fjörutíu ár þegar þau standa
frammi fyrir þeirri staðreynd að Fíona
er komin með alzheimer. Eftir að hún
villist og finnst eftir langa leit ákveða
þau að hún skuli vistast á hjúkr-
unarheimili fyrir alzheimerssjúklinga.
Þau standa jafnframt frammi fyrir því
að þurfa að vera aðskilin í heilan mán-
uð en reglur heimilisins banna heim-
sóknir fyrstu 30 daga eftir innlögn
sjúklinga. Þegar Grant heimsækir Fíonu
eftir aðskilnaðinn kemst hann að því að
hún hefur ekki aðeins gleymt hver hann
er heldur hefur hún fundið sér annan
mann.
Gordon Pinsent og Julie Christie eru
í aðalhlutverkum. throstur@mbl.is
Aðskilnaður
MEÐMÆLIN
Ríkissjónvarpið annað kvöld
Í
ágúst 2006 skrifaði ég
pistil í Lesbók Morgun-
blaðsins þar sem ég
ræddi mikilvægi borg-
aralegrar óhlýðni í lýðræð-
issamfélagi og benti á að
hún væri mikilvægt tæki
þegnanna til að „sýna
óánægju sína í verki telji
þeir löggjöf, stjórnvalds-
ákvarðanir eða fram-
kvæmdir á vegum fyrirtækja
rangar, skaðlegar eða órétt-
látar. Með óhlýðni sinni ögra mótmælendur vald-
höfum meðal annars með því að brjóta lögin en
afskaplega mikilvægur þáttur í þegnlegri óhlýðni
er að leyna ekki brotinu og reyna ekki að víkja
sér undan dómi eða refsingu eftir að afbrot hefur
verið framið. Einstaklinga má alls ekki skaða
með mótmælaaðgerðum af þessu tagi og því er
ekki hægt að tengja þegnlega óhlýðni ofbeldi.“
Stefán Eiríksson lögreglustjóri svaraði þessum
hugleiðingum mínum í tveimur greinum í Frétta-
blaðinu í september 2006. Þar varar hann við
slíkum hugmyndum og segir: „Guðni skilgreinir
þegnlega óhlýðni þó með þeim hætti að ekki
megi skaða einstaklinga í slíkum aðgerðum því
ekki sé hægt að tengja þegnlega óhlýðni við of-
beldi. Hver segir hins vegar að aðrir einstaklingar
sem vilja skilgreina lögbrot sín með þessum
hætti dragi línuna þarna? Með það í huga er ljóst
að línan á milli þess sem menn skilgreina annars
vegar sem mótmæli og hins vegar sem hryðju-
verk fer að verða ógreinilegri.“ Skyldi Stefán
taka ákvarðanir byggðar á þessari rökvillu?
gudnieli@hi.is
ÞETTA HELST
Stefán Eiríksson
Byggir hann ákvarð-
anir sínar á rökvillu?
Borgaraleg óhlýðni
og hryðjuverk
Það hefur í rauninni þurft gríðarleg afrek til að
öðlast bókmenntalega viðurkenningu fyrst og
fremst sem þýðandi,“ segir Ástráður Eysteins-
son í grein í nýjasta hefti Jóns á Bægisá sem
er tímarit um þýðingar. Ástráður heldur því
fram að þótt Ísland hafi átt marga góða þýð-
endur á síðustu aldarfjórðungum hafi líklega
ekki nema tveir menn öðlast þessa viðurkenn-
ingu í ríkum mæli á öldinni sem leið, Magnús
Ásgeirsson og Helgi Hálfdanarson.
Sennilega er þetta hárrétt hjá Ástráði. Hann
kallar það vanmat sem endurspeglast í við-
horfi margra til þýðinga sem einhvers konar
annars flokks bókmenntaiðju landlægt, ef ekki
hnattrænt. En hvar væru íslenskar bókmenntir
ef ekki væri fyrir þýðingar manna eins og
Magnúsar og Helga? Þar með ættum við ekki á
íslenskri tungu helstu afrek heimsbók-
menntanna, þar á meðal leikrit Shakespeares,
grísku harmleikina og ljóð og lausamál margra
helstu skálda síðustu aldar.
Helgi Hálfdanarson lést í vikunni. Þar fór
einn af höfuðsnillingum íslenskrar tungu á lið-
inni öld. Gríðarlegu höfundarverki hans verða
gerð betri skil hér í blaðinu næstu helgi, en við
skulum íhuga aðeins betur list og stöðu þýð-
andans með Ástráði.
Í áðurnefndri grein sinni fjallar Ástráður um
þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar á Aðventu
eftir Gunnar Gunnarsson (1939) og þýðingu
eða endurritun Gunnars á sama verki (1976).
Ástráður kemst að þeirri niðurstöðu að Gunn-
ar notist við aðra aðferð við þýðingu/
endurritun Aðventu en Fjallkirkjunnar. Hall-
dór Laxness þýddi Fjallkirkjuna í byrjun fjórða
lag og Halldór hafði gert. Fyrir vikið varð þýð-
ing Gunnars stundum æði sérkennileg.
Í þýðingu sinni á Aðventu notast Gunnar
hins vegar oft og tíðum við sama orðalag og
Magnús Ásgeirsson. Tilfærir Ástráður nokkur
sláandi dæmi þar um, meðal annars þýðingar
á vísum sem Gunnar tekur orðrétt upp eftir
Magnúsi án þess að láta þess getið.
Ástráður veltir því fyrir sér hvort þessi
vinnubrögð Gunnars séu eðlileg. Hann segir
að allar þýðingar séu „blendingsform en í
þessari þýðingu h[afi] átt sér stað samsláttur
sem [sé] ekki til eftirbreytni“.
En hvers vegna er þessi munur á aðferðum
Gunnars? Ástráður lætur meðal annars liggja
að því að ástæðan sé sú að Halldór var fyr-
irferðarmikill höfundur frumsaminna verka
auk þess að vera þýðandi en Magnús „bara“
þýðandi og þess vegna í lagi að taka eða stela
frá honum. Það er umhugsunarvert.
Bara þýðandi?
VITINN
ÞRÖSTUR HELGASON
Morgunblaðið/Kristinn
Þau ykkar sem ekki nú þegar hafið lesið .......
„Það hefur í rauninni þurft gríðarleg afrek til að öðlast bókmenntalega viðurkenningu fyrst og fremst sem þýðandi“
áratugarins. Gunnar þýddi og endursamdi
verkið um það bil fjórum áratugum síðar og
forðaðist greinilega að notast við sama orða-
S
íðustu tvo daga hefur taktfast hljómfall
búsáhaldabyltingarinnar borist um
Þingholtin. Íslendingar hafa fengið sig
fullsadda af hroka og ráðleysi rík-
isstjórnar sem rígheldur í umboð sem hún hef-
ur ekki lengur. Þeir halda niður á Austurvöll
með dósir og dollur og lemja þær utan með
sleif eða skeið í von um að hávaðinn berist inn
fyrir múra þingheims. Þar kemur að þeir sem
ábyrgðina bera fá ekki lengur lokað eyrunum
fyrir dynjandi hljóðfalli frelsisins.
Íslenskum ráðamönnum er vissulega vor-
kunn. Þeir vörðu ekki fólkið í landinu. Óafvit-
andi sviku þeir okkur öll með hroka sínum og
blindu. Þeir afhentu flokksdindlum auðæfi
þjóðarinnar fyrir skiptimynt og leyfðu þeim
svo að leika lausum hala, þar til þeir voru búnir
að skafa verðmætin innan úr öllu sem veðsetja
mátti, ekki einu sinni, heldur margoft. Þeir
sviku þjóð sína þegar þeir færðu örfáum ein-
staklingum fiskimiðin, með þeim afleiðingum
að atvinnugreinin stendur vart undir sér leng-
ur og lánardrottnar sjávarútvegsfyrir-
tækjanna eiga fiskinn sem veiddur verður í
hafinu næstu árin ef ekki áratugina. Íslenskir
ráðamenn sviku þjóð sína þegar sjálf-
tökuflokkarnir í íslenskum stjórnmálum
skiptu bönkunum á milli sín, seldu Landsbank-
ann atvinnubruggurum frá Rússlandi og gáfu
Framsóknarflokknum Búnaðarbankann. Þeir
sviku þjóð sína í hvert sinn sem þeir treystu
vald sitt með því að hola niður stuðnings-
mönnum sínum hvar sem þeir gátu burt séð
frá hæfileikum og getu. Þeir sviku hana hvern
dag sem þeir lofsungu lesti á borð við ábyrgð-
arleysi, græðgi og bruðl, og reyndu að breiða
út sitt innantóma gildismat. Enn svíkja þeir
hana með því að axla ekki ábyrgð og hverfa
ekki fyrir fullt og allt úr íslenskum stjórn-
málum.
Nú þarf lausnir og þær felast ekki í inn-
antómri jákvæðni á borð við bullið sem stelp-
an Pollýanna hjalar í eyru veruleikafirrtra
Íslendinga og allra sem vilja óbreytt ástand.
Uppvakningurinn Pollýanna sem pólitískir
harðlínumenn grófu upp úr gröf sinni að næt-
urþeli segir okkur að kreppan sé móðir allra
vona. Enn leynast tækifærin við hvert fótmál
hvíslar Pollýanna. Hæfileikaríkir stjórn-
málamenn (þeir sömu og áður) munu finna
hæfileikaríka fjármálamenn (þá sömu og áð-
ur eða flokksbræður þeirra) og afhenda þeim
auðinn til varðveislu (allt nema skuldirnar).
Það er fyrir bestu segir Pollýanna, að koma
þessum afgangskrónum sem fyrst í einka-
eign því að allt fé þarf hirði (einstakling sem
hirðir verðmæti). Jákvæðni hvað sem það
kostar eru einkunnarorð Pollýönnu.
Íslendingar þurfa ekkert á slíkri jákvæðni
að halda. Við þurfum eitthvað raunverulegt.
Fyrsta skrefið í frelsisátt er að ríkisstjórnin
víki og að efnt verði til kosninga nú í vor.
„Við höldum okkar striki – það er skylda
okkar“ sagði forseti Alþingis á þriðjudaginn á
meðan þjóðin barði á potta og pönnur á Aust-
urvelli.
Vonandi gera stjórnvöld það ekki lengi.
gudnieli@hi.is
Leiðin til frelsis
FJÖLMIÐLAR
GUÐNI ELÍSSON
Morgunblaðið/Golli
Frelsið „Þar kemur að þeir sem ábyrgðina bera fá ekki lengur lokað eyrunum fyrir dynjandi hljóðfalli frelsisins.“
Nú þarf lausnir og þær
felast ekki í innantómri
jákvæðni á borð við
bullið sem stelpan Pollý-
anna hjalar í eyru veru-
leikafirrtra Íslendinga
og allra sem vilja
óbreytt ástand.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýsingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 PrentunLandsprent