Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.2009, Blaðsíða 3

Eftir Einar Fal
Ingólfsson
efi@mbl.is
G
reint var frá því á fimmtudaginn var
að þrjár stofnanir á myndlist-
arsviðinu hefðu hug á að koma að
stofnun nýrrar listamiðstöðvar í
Reykjavík. Eru það dánarbú Die-
ters Roth og stofnun í Austurríki
er nefnist Thyssen-Bornemisza Contemporary
Art Collections, einnig kölluð T-BA21, en hún er
í eigu Francescu von Habsburg sem hefur verið
talsvert atkvæðamikil í stuðningi sínum við ís-
lenskt listalíf á síðustu árum, auk Nýlistasafns-
ins.
Vilja stofnanirnar fá hið gamla kaffibrennslu-
hús Ó. Johnson & Kaaber og nálægar bygg-
ingar við Sætún undir starfsemina. Er um þús-
undir fermetra að ræða og eftir endurbætur eru
byggingarnar taldar henta vel fyrir sýning-
arsali, listaverkageymslur og aðstöðu fyrir lista-
menn og listræna framleiðslu af ýmsu tagi.
Sagt er nauðsynlegt að hugmyndirnar njóti
stuðnings ríkis og borgar, auk húseigandans,
sem er Nýja Kaupþing.
Francesca von Habsburg seldi á fimmtudag-
inn 33 verk úr safni sínu á uppboði en andvirðið
hyggst hún nota í þetta verkefni.
„Þegar ég fór að ræða við fólk um þessar hug-
myndir, lagði ég áherslu á að framkvæmdin ætti
að varpa ljósi á ástandið hér á landi og jafnframt
að leggja jákvæð lóð á vogarskálarnar,“ segir
von Habsburg. Þegar við tölum saman er hún
stödd í uppboðshúsi Philips & Pury í London,
þar sem uppboðið fór fram og samhliða því pall-
borðsumræður um verkefnið og möguleika í
listalífinu hér á landi.
„Ég hugsaði mér að flytja 90% af listaverka-
safni mínu til Íslands og opna nýtt einkasafn í
Reykjavík. Þegar ég ræddi þetta við Björn
Roth sagðist hann hafa áhuga á að setja hluta af
verkum Dieters Roth, sem eru í eigu fjölskyld-
unnar, einnig þar upp. Mér fannst þá að þessar
hugmyndir mínar hefðu leitt af sér eitthvað
mun mikilvægara; það að flytja verk Dieters
Roth aftur til Íslands væri mjög áhrifaríkt fyrir
íslenskt samfélag. Mitt safn er gjörólíkt safni
Roth-fjölskyldunnar. Safnið mitt byggist á
verkum alþjóðlegra listamanna alls staðar að úr
heiminum, og vissulega væri áhugavert að setja
það einnig upp í Reykjavík.
Söfnin gætu stutt hvort við annað.“
Leggur milljón evrur í verkefnið
Hún segir þau hafa horft til hugmyndanna sem
Dieter Roth þróaði í Sviss um „Schaulager“,
sem byggjast á þeirri hugmynd listamannsins
að hafa verkin til sýnis í geymslurými. „Við
myndum blanda saman rýmum fyrir sérstök
verkefni, rými þar sem Nýlistasafnið gæti verið
með dagskrá og „Schaulager“. Hugmyndin er
að vinna náið með Nýlistasafninu, í lifandi stofn-
un þar sem listaverk eru sköpuð og hlúð að
skapandi hugmyndum.
Við viljum stofna til samvinnu milli þessara
tveggja einkasafna og Nýlistasafnsins og skapa
rými, þar sem við getum boðið listamönnum að
koma að allskyns verkefnum. Einnig er áhuga-
vert að fá fólk úr þekkingariðnaðinum inn í
myndina. Þessir þættir rúmast allir í húsnæðinu
sem við höfum augastað á.
Við viljum steypa saman öllum þessum skap-
andi kröftum á Íslandi, hvort sem þeir koma frá
einkageiranum, viðskiptalífinu eða Nýló. Allir
sem koma til Íslands eiga að finna fyrir þessum
krafti og sköpunarþrótti.
Mikil vinna er framundan á næstu mánuðum,
við undirbúning og að sjá hvort það tekst að
hnýta alla lausa enda. Við höfum svörin ekki
ennþá, en þetta er draumurinn.“
Von Habsburg segist hafa trú á því að sam-
vinna þessara hópa hér hafi alla burði til að
verða einstök á heimsvísu. Þau hafa augastað á
hinum gömlu byggingum Ó. Johnson & Kaaber
við Sætún. Hvað gerir þær svo heppilegar?
„Þetta eru í raun þrískiptar byggingar,“ segir
von Habsburg. „Gamla kaffiverksmiðjan sjálf er
með stórum sölum sem við teljum að henti mjög
vel sem meginsýningarsvæðið. Þar fyrir aftan
er rými sem hentar vel fyrir geymslur, það telj-
um við fullkomið fyrir „Schaulager“- konseptið.
Loks er þessi skrifstofubygging sem við teljum
að myndi henta mjög vel sem vinnuaðstaða fyrir
hina skapandi hópa, auk þess sem Listaháskól-
inn gæti fengið inni að einhverju leyti, því við
erum einnig áhugasöm um samstarf við skól-
ann.“
Hún segir að um þessar mundir sé Ísland í
stöðu lítilmagnans. „Á hverjum degi hitti ég fólk
sem furðar sig á því hvað í ósköpunum ég sé að
gera á Íslandi, þar sé allt í rúst. Staðreyndin er
sú að nú er ímynd Íslands ömurleg. Þið þurfið
að hefja jákvæðar samræður við umheiminn, til
að breyta skoðun fólks.
Ef listir geta einhvern tímann komið til hjálp-
ar, þá er það á tímum sem þessum!“
Von Habsburg segir yfirvöld hér og eigendur
bygginganna við Sætún vera áhugasöm um
verkefnið, en svara sé ekki að vænta fyrr en að
kosningum loknum. Hún segir viðmælendur
sína hér á landi þó alltaf hafa litið á hugmynd-
irnar sem jákvætt innlegg. Hún hefur sagst
reiðubúin að leggja eina milljón evra, um 150
milljónir króna í verkefnið.
„Við viljum gjarnan eyða þessum peningum í
bygginguna, það verður að gera rýmin klár og
nothæf. Ég veit að sem stendur hefur enginn á
Íslandi fé til að setja í stofnun sem þessa, og
þess vegna ákvað ég að selja þessi verk úr safn-
inu mínu, safna fé og setja verkefnið á flot.
Þetta verður að gerast NÚNA, í þessum að-
stæðum, á þessum tíma.“
Pantaði sjö ný verk
Stofnun von Habsburg hefur komið að ýmsum
listviðburðum hér á síðustu árum. Nýjustu
„pantanir“ hennar hér eru framleiðsla og fram-
kvæmd sjö nýrra verka á næstu sex mánuðum,
en þau verða sýnd saman undir heitinu „The Si-
tuation“. Listamennirnir sem beðnir voru um
ný listaverk eru Margrét H. Blöndal, Ásdís Sif
Gunnarsdóttir, Erna Ómarsdóttir, Hekla Dögg
Jónsdóttir, Helgi Þórsson/Stilliuppsteypa, Ás-
mundur Ásmundsson, Kolbeinn Hugi Hösk-
uldsson og Gabríela Friðriksdóttir.
Von Habsburg sér fyrir sér að verkin verði
sett upp í kaffibrennsluhúsinu, hvort sem af
hinni nýju liststofnun verður eða ekki.
Þetta er draumurinn
Morgunblaðið/Golli
Draumahúsnæði „Þessir þættir rúmast allir í húsnæðinu sem við höfum augastað á,“ segir von Habsburg. Þau telja byggingarnar við Sætún álitlegan kost.
Metnaðarfullar hug-
myndir eru komnar fram
um einstaka liststofnun
í húsum kaffibrennslu
Ó. Johnson & Kaaber
við Sætún. Francesca
von Habsburg segir
möguleikana mikla.
Staðreyndin er sú að nú
er ímynd Íslands öm-
urleg. Ef listir geta ein-
hvern tímann komið til
hjálpar, þá er það á tím-
um sem þessum.
T
hyssen-Bornemisza Art Contemporary,
stofnun Francescu von Habsburg, var
komið á laggirnar í Vínarborg árið 2002.
Hefur hún markað sér bás í samtímamyndlist
fyrir að panta og styðja metnaðarfull listræn
verkefni. Þá hefur von Habsburg komið sér
upp miklu safni alþjóðlegra myndverka. Í því
eru mörg verk eftir íslenska listamenn. Hefur
stofnun hennar eignast verk eftir Ólaf Elías-
son, Jón Laxdal, Darra Lorenzen, Ragnar
Kjartansson, Finnboga Pétursson, Rögnu
Róbertsdóttur og Gjörningaklúbbinn.
Þá studdi hún þátttöku Kling og
Bang á Artfair í Berlín árið 2005 og
á Frieze í London í fyrrahaust.
Segja má að áhugi á listum sé
von Habsburg í blóð borinn. Hún
er dóttir Hans Heinrichs Thyssen-
Bornemisza baróns, stofnanda
safnsins Museo Thyssen-
Bornemisza í Madríd.
Francesca von Habsburg seg-
ist vera ötull stuðningamaður
Íslands á þrengingartímum. „Á erfiðum tímum
sem þessum verðum við að vinna saman í því
að bæta samskiptin við Ísland,“ segir hún.
„Listasamfélagið á Íslandi er reiðubúið að
vera hluti af lausninni – því það var aldrei hluti
af vandamálinu, og ég styð það heilshugar.“
Hún bendir á að faðir sinn hafi verið frum-
kvöðull í að brjóta niður múra milli Vest-
urlanda og Sovétríkjanna, þegar hann stóð
fyrir umfangsmiklum menningarsamskiptum
upp úr 1980, en þá voru fimm stórar skipti-
sýningar settar upp austan- og vest-
antjalds, sem Púshkin- og Hermitage-
listasöfnin komu að.
„Við viljum skapa samskonar
„dýnamík“ með þessu nýja verk-
efni á Íslandi,“ segir Francesca
von Habsburg.
Vill rjúfa einangrun Íslands
Erfingi myndlistarveldis
Francesca von Habsburg
styður viðamikil mynd-
listarverkefni.
Francesca von Habsburg
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2009 Lesbók 3MYNDLIST
Þ
að er mjög áhugaverð
hugmynd – og ekki
veitir af á þessum
tímum að gera gott gigg!“
segir Björn Roth myndlist-
armaður, sonur Dieters
Roth, en dánarbú hans kem-
ur að hugmyndunum um
hina nýju listastofnun.
„Það er allt opið hvað okkur varðar. Mig lang-
ar að taka þátt í þessu. Ýmis verk Dieters eiga
heima hér á Íslandi, ættu að vera hér, og það
væri fínt að koma þeim fyrir í þessu samhengi.“
Björn segir sumt af þessum verkum vera í
Sviss og annað hér á landi.
„Það eru ýmiskonar verk sem ég hef í huga.
Innsetningar og hitt og þetta; allar tegundir af
verkum. Sem dæmi þyrftu frummyndirnar af
Reykjavíkur-slædsmyndunum að komast í al-
vöru húsnæði hér á landi. Síðan mætti setja
upp ýmsar innsetningar, eins og stúdíóin hans
Dieters. Við fluttum þau út, til dæmis Bala-
stúdíóið, og höfum notað sem beinagrind í sýn-
ingar. Það ætti heima hér á Íslandi.“
Björn ítrekar að hugmyndirnar um þessa nýju
listamiðstöð séu spennandi, með þátttöku Ný-
listasafnsins og safns von Habsburg. „Þá býr
fólk hér að reynslunni frá Klink & Bank, sem var
opið fyrir fólk úr hinum ýmsu listgreinum.“
Verk Dieters
ættu heima hér
Þ
að er alltaf áhugavert
þegar fram koma nýj-
ar, ferskar og tilrauna-
kenndar hugmyndir um nálg-
un við listina. Og þessar
stofnanir sýna mikilsvert
frumkvæði,“ segir hinn kunni
sýningastjóri Hans Ulrich
Obrist, forstöðumaður hjá
Serpentine Gallery í London.
„Flestar stofnanir um list byggjast á módelum
sem eru þekkt og þrautkönnuð,“ segir Obrist.
„Ég er spenntur fyrir stofnunum sem vilja reyna
á miðilinn og vinnu listamanna á nýjan hátt.
Það er áhugavert þegar söfn genginna lista-
manna eins og Dieters Roth, eða yfirlit yfir verk
eldri listamanna, eru sett fram með lifandi list-
sköpun. Mér finnst til að mynda afar áhugavert
hvernig Erró-safnið er sett upp í Hafnarhúsinu,
því það er ekki einangrað. Þar eru líka settar upp
ýmiskonar samtímasýningar. Það er dæmi um
hvernig má skapa virka minningu, ekki statíska.“
Þegar rætt er um efnahagsumhverfið í dag
segir Obrist að alltaf megi finna nýjar leiðir til að
setja upp sýningar. „Ég er bjartsýnn, það eru nýir
möguleikar í stöðunni, við þurfum bara að vinna
með aðstæðurnar. Þetta er góður tími fyrir til-
raunir í listum, og stofnun eins og þá sem nú er
rætt um í Reykjavík.“
Nýir möguleikar
í listinni