Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.2009, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 2009 Lesbók 5TÓNLIST
H
ljómar eins og áttræður appalísusöngv-
ari sem hefur séð tímanna tvenna.“
„Með rödd eins og endurholdgaður
gospel-prestur frá millistríðsárunum.“ Þannig
er söngrödd William Elliot Whitmore lýst, en
þessi ekki enn þrítugi Bandaríkjamaður þykir
með merkustu „americana“-listamönnum
samtímans. Söngröddin er að sönnu mögnuð,
nokkur konar túrbóútgáfa af rámri rödd
meistara Tom Waits. Gildi hans var undir-
strikað er útgáfa Waits, ANTI- ákvað að gefa
út nýjasta ópus hans, Animals in the
Dark, sem kom út í vikunni.
Whitmore ólst upp við bakka
Mississippi á hestabúi og segir
sagan að hann hafi verið að róta
fyrir harðkjarnasveit eina sem klár-
aði iðulega tónleika sína á tuttugu
mínútum. Til að fylla upp í dag-
skrána settist Whitmore niður með
banjóið sitt og lék draugalegar, þjóð-
lagaskotnar ballöður sem sóru sig í ætt við
þjóðlagablúsinn sem var ástundaður í nefnd-
um Appalasíufjöllum.
En Whitmore er ekki allur þar sem hann er
séður. Án þess að ætla að ganga svo langt að
kalla þetta kits („kitsch“) eins og Odd Ner-
drum hefur lýst sinni list, hefur Whitmore svo
sannarlega húmor fyrir þessum linnulausu
söngvum sínum um dauðasyndir og önnur
minni úr gotneskum afkimum suðurríkj-
anna. Þessu til stuðnings bið ég
væntanlega hlustendur að taka vel
eftir á 44. sekúndunni í opn-
unarlagi plötunnar, hinu magnaða
„Mutiny“, en þar er að finna stór-
glæsilega vísun í sjálfan Snoop
Dogg. Tær snilld! Aðdáendur
Tom Waits og O Brother ….
mynd Cohen-bræðra verða
ekki fyrir vonbrigðum með
Whitmore.
Animals In The Dark | William Elliot Whitmore
Rödd að handan
E
ftir að hafa legið í eymd í tæpan áratug
með stöðugum vangaveltum um lífið,
ástina og visnuð kynlífssambönd
breytti tónlistarmaðurinn Bill Callahan
skyndilega um stefnu á áttundu breiðskífu
sinni, Knock Knock. Þá hafði pilturinn gefið út
sjö breiðskífur undir listamannsnafni sínu
Smog er allar áttu það sameiginlegt að vera
eins konar óður til naum- og þráhyggjunnar.
Það er að segja þær hljómuðu allar eins og
pilturinn hefði hljóðritað þær upp á eigin spýt-
ur og væri að tappa af vanlíðan sinni með því
að umbreyta henni í angurvær, oft kaldhæðn-
isleg lög þar sem hann gerði erfitt persónulegt
líf sitt að yrkisefni. Þær voru að miklu leyti
sérplægnisleg tilfinningafróun og vel hægt að
ímynda sér að Callahan hafi nýtt sér tónlist-
arsköpun sem sjálfsþerapíu. Til allrar lukku
var útkoman oftast hin áheyrilegasta.
En það var annað upp á teningnum á plöt-
unni Knock Knock er kom út árið 1999. Yf-
irbragðið var mildara og bjartara. Heildin var
samofnari og meira æðruleysi og jafnvel lífs-
gleði einkenndu textasmíðar. Þetta sást strax
á lagatitlum og textum á borð við Let’s Move
to the Country og I Could Drive Forever þar
sem mátti greina að hugur Callahans væri
byrjaður að leitast við að sættast við fortíð
sína og slíta sig frá henni. Keyra inn á ný
óþekkt mið. Þetta má líka greina í einum besta
slagara plötunnar, Cold-Blooded Old Times,
er m.a. má heyra í kvikmyndinni frábæru
High Fidelity. Afar glaðvært lag á upp-
sveiflunni, skreytt grípandi
rytma og söngmel-
ódíu er fjallar þó um
einhvers konar of-
beldi á æskuheimili
Callahans. Afar kald-
hæðnislegt. Samt má
greina vott í texta-
brotinu af skilningi og
sátt við misgjörðir for-
eldranna.
And though you were just a little squirrel,
you understood every word.
And in this way, they gave you clarity,
a cold-blooded clarity.
Cold-blooded old times …
Though how can I stand,
and laugh with the man,
who redefined your body?
Annað uppgjör við fortíðina er lokalagið
Left Only With Love sem er greinilega tilraun
Callahans til að halda sambandi sínu við fyrr-
verandi ástkonu á vingjarnlegum nótum eftir
erfiðan skilnað, er hefur þó átt sér stað
löngu áður. Textinn allur er síendurtekin
lína, sungin í kyrrð (án sjálfsvorkunnar)
yfir einföldu, lágstemmdu gítarstefi:
I’m left only with love for you.
You did what was right to do.
And I hope you find your husband,
and a father to your children.
Tvær aðrar ástæður geta verið fyr-
ir hinu nýja léttara yfirbragði Smog
á Knock Knock-plötunni. Sú fyrri að
upptökustjórn var nú í fyrsta skipti í hönd-
unum á Jim O’Rourke, afar tilraunaglöðum
tónlistarmanni og upptökustjóra er hafði þá
m.a. unnið með Wilco, Thurston Moore og Ste-
reolab. Síðar átti hann eftir að verða inn-
leiddur í Sonic Youth og hljóðblanda meist-
araverk Joönnu Newsom (núverandi kærustu
Callahans) er hét því skemmtilega nafni Y’s.
Hin ástæðan gæti verið þáverandi ást-
arsamband hans við tónlistarkonuna Cat Po-
wer, en margir hafa haldið því fram að hvæs-
andi kötturinn á kápu plötunnar sé óður til
hennar. Sjálfur greindi Callahan frá því í við-
tölum að kápan væri tilvísun til tveggja trúar-
setninga zen-búddisma, þar sem lífinu er líkt
við eldingu eða öskur villikattarins. Það eitt
gefur vísbendingar um að Callahan hafi á
þessum tíma verið að þreifa fyrir sér í and-
legum málefnum. Er gæti þá skýrt hið ný-
fundna æðruleysi er skín í gegnum lög plöt-
unnar. En hvað sem það var … nýfundin ást,
nýjar þreifingar í andlegum málefnum eða
næm leiðsögn Jims O’Rourkes, varð útkoman
tímalaust þrekvirki.
biggi@mbl.is
Þ
að er svo merkilegt með blessaða Svíana
að þó að þeir séu höfundar að einum
áhrifamesta öfgarokkshljómi sögunnar
(Gautaborgarhljómurinn) og flippuðu, skringi-
legu poppi (Cardigans, Ray Wonder) ná þeir
samt að vera rúðustrikaðir í geðveikinni. Þegar
ég ræddi eitt sinn við Björn Yttling, meðlim
hinnar stórgóðu og framsæknu sænsku popp-
sveitar Peter Bjorn and John, var hann pollró-
legur yfir árangri sveitarinnar, líkt og allt hefði
verið fyrirséð fyrir löngu síðan á excel-skjölum.
Það gæti þó verið að stúlknabandið
Those Dancing Days, sem er
skipað kornungum stúlkum úr út-
hverfum Stokkhólms, setji smá-
snúning á þennan stimpil sem Sví-
ar hafa á sér. A.m.k. heyrist manni
lítið vera um útreikninga þegar
maður hlýðir á einu breiðskífu sveit-
arinnar til þessa. Þvert á móti virðist
sköpunin einlæg, barnsleg og bláeygð
en stúlkurnar eru enn á táningsaldri. Tónlistin
minnir eilítið á Seattletríóið Smoosh eða jafn-
vel glaðvært indípopp hinnar mögnuðu ís-
lensku sveitar The Bag of Joys.
Tónlistin er á vissan hátt blómum skrýdd og
næf en um leið eru flestir þættir á tand-
urhreinu (þarna erum við líklega komin að
sænska vinklinum). Spilamennska er þannig
góð, hljómur sömuleiðis og lagasmíðarnar
glúrnar nokk og vel melódískar. Söngkonan
gerir þá mikið fyrir bandið, hún gefur
lögunum kynþokkafullan blæ um leið
og í henni er tregi mikill og tilfinn-
ingasemi. Svona indíútgáfan af
Duffy. Mikið hefur verið látið með
sveitina í helstu poppbiblíum en
vonandi nær hún að svamla í
gegnum nýjabrumið. Það er
meiri vigt í þessu en svo að
þetta sé eingöngu „flippað“
stúlknaband.
In Our Space Hero Suits | Those Dancing Days
Með sænskum gæðastimpli
Þ
að er merkileg lenska í samtíma dægur-
tónlist að ef menn eru sæmilega iðnir við
sköpun á milli ca tvítugs og upp í tutt-
ugu og fimm ára er gjarnan talað um þá
sem undrabörn. En það er eiginlega merkilegra
að aldrei geta svo þessir tilteknu einstaklingar
losað sig við stimpilinn og ganga með hann fram
undir fertugt. Conor Oberst, hinn fjölkunnugi
leiðtogi Bright Eyes er einn sem ber óstoltur
þennan titil en hann er nú kominn undir þrítugt.
Af einhverjum sökum hafa viðmiðin í þessu
breyst, t.a.m. voru Bítlarnir enn undir 25 ára
aldri þegar þeir gerðu sín bestu verk. George
Harrison var 24 þegar Sgt. Pepper kom út og
Bob Dylan var á sama aldri þegar hann gaf út
tímamótalagið „Like a Rolling Stone“. Aldrei er
talað um undrabörn í þessum tilfellum.
Zach Gordon, leiðtogi Beirut, er eitt af þess-
um nútíma undrabörnum. Eiginlega Sindri
„Seabear“ þeirra Bandaríkjamanna. Hann er
nýskriðinn yfir tvítugt en leiðir eina almerkileg-
ustu „rokksveit“ samtímans, Beirut. Gordon er
fæddur í Santa Fe, Nýju Mexíkó, og hefur í
gegnum þá sveit leikið sér með mismun-
andi tegundir af heimstónlist,
t.a.m. balkantónlist og mexíkóska
tónlist. Úrvinnsla öll er þó með
hætti og fagurfræðilegu viðhorfi
neðanjarðarrokkarans og sú „að-
ferðafræði“ hefur getið af sér nokk
einstaka tónlist, sjá t.a.m. hina mögn-
uðu Gulag Orkestar frá 2006, frum-
burð Beirut. Tónlistin þar hefur verið felld í
flokk ný-balkantónlistar (neo-balkan) sem hefur
verið vinsæl í stórborgum Vesturlanda, einkum
Bandaríkjanna, hin síðustu ár.
Kornungur hljóðritaði Gordon þrjár plötur
inni í herberginu sínu sem innihéldu allt frá dú-
voppi yfir í rafpopp. Gulag Orkestar hljóðritaði
hann sömuleiðis mestan part einn. Umtal og
lofgjarðir um plötuna fóru eins og sinueldar um
bloggheima og fyrr en varði tóku stöndug mark-
aðsblöð að hampa pilti sem snillingi. Hljóm-
sveitin Beirut fæddist meðfram þessu sem er
meira lausleg hljómsveitarumgjörð utan um
verkefni Gordons. Á næstu plötu, The Flying
Cup Club, var það svo frönsk sönglagahefð sem
var sett undir mælikerið. Virknin hefur verið
mikil undanfarin misseri en meðfram breiðskíf-
unum komu og stakar stuttskífur.
Nýja útgáfan er í formi tvegga stuttskífa eða
EP-platna og eru þær afar ólíkar að gerð. March
of the Zapotec er stillt fram sem „burðarplöt-
unni“ en hún inniheldur lög eftir Gordon, undir
afar sterkum áhrifum frá mexíkóskri þjóðlaga-
tónlist. Gordon flaug til Mexíkó, ferðaðist til
smáþorpsins Teotitlan del Valle og tók upp með
jarðarfararbandinu á staðnum, hinni nítján
manna The Jimenez Band. Hin platan er hins
vegar tölvupopp, brennimerkt Realpeople, verk-
efni sem Gordon var að sýsla með löngu
áður en Beirut varð að veruleika.
Gordon hefur sjálfur sagt að það að
gefa út svona ólíkt efni saman kunni
að virðast fáránlegt en útgáfan lýsi
honum sem tónlistarmanni um leið
býsna vel þar sem allur tónlistar-
heimurinn er undir. Hvað næst?
Rímur með Steindóri Andersen?
arnart@mbl.is
March of the Zapotec/Holland EP | Beirut
PLÖTUR VIKUNNAR
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Undur
Zach Condon losnar
ekki við undrabarns-
stimpilinn í bráð.
Mexíkóskur hornablástur … og fleira
Losnað úr viðjum sjálfsvorkunnar
POPPKLASSÍK
BIRGIR ÖRN STEINARSSON
Eftir sjö breiðskífur á jafnmörgum árum gaf einsmannssveitin Smog út plötuna Knock Knock árið 1999