Morgunblaðið - 11.02.2009, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Einn lykillinnað end-urreisn ís-
lenzks efnahagslífs
er að efla hér er-
lenda fjárfestingu.
Ísland þarf erlent
fjármagn, og ekki bara lánsfé
heldur eigið fé inn í fyrirtækin.
Ríkisstjórnin segist í verk-
efnaskrá sinni ætla að efla er-
lenda fjárfestingu. Enn ber lítið
á aðgerðum til þess arna. Ef eitt-
hvað er, hefur stjórnin gefið út
mjög misvísandi yfirlýsingar um
erlenda fjárfestingu í stóriðju.
Tækifæri til að efla erlenda
fjárfestingu á Íslandi felast hins
vegar ekki eingöngu í stóriðj-
unni. Ótalmörg fyrirtæki með
góðan undirliggjandi rekstur
hafa lent í vandræðum vegna
skyndilegrar skuldaaukningar í
kjölfar falls krónunnar. Bank-
arnir munu taka yfir rekstur ein-
hverra þessara fyrirtækja, en
munu að sjálfsögðu leita nýrra
eigenda að þeim. Gera má ráð
fyrir að erlendir fjárfestar sýni
mörgum þeirra áhuga.
Margir óttast að „hrægamm-
ar“ sem vilja eignast fyrirtæki á
brunaútsölu, streymi til lands-
ins. Það er réttmætur ótti. Í
mörgum tilfellum munu bank-
arnir bíða með sölu fyrirtækja
þar til þeir geta fengið fyrir þau
betra verð. Á hitt ber hins vegar
að líta, að bank-
arnir munu ekki
hafa bolmagn til að
halda mörgum fyr-
irtækjum gangandi
og leitast við að fá
þess í stað inn í þau
nýtt fjármagn.
Erlendir fjárfestar munu vilja
eignast fyrirtæki á lágu verði og
selja þau aftur síðar á háu verði.
Til þess að svo megi verða, þurfa
þeir að koma rekstrinum í lag.
Erlent fjármagn getur þannig
stuðlað að því að endurreisa
efnahagslífið og auka atvinnu á
nýjan leik.
Íslendingar hafa oft verið tor-
tryggnir í garð erlendra fjár-
festa. En hafa umsvifamestu
innlendu fjárfestarnir und-
anfarin ár reynzt traustsins
verðir? Er ekki hollt fyrir ís-
lenzkt efnahagslíf að fá inn fjár-
festa, sem hafa engin tengsl við
gömlu valdablokkirnar í við-
skiptalífinu og enga hagsmuni
aðra en hagnað af heilbrigðum
rekstri?
Það er óskandi að það takist
að laða erlent fjármagn að
mörgum íslenzkum fyr-
irtækjum. Og sömuleiðis ósk-
andi að þá fari ekki í gang gamla
íslenzka sérhagsmunagæzl-
umaskínan, heldur verði horft á
almannahag og allir sitji við
sama borð.
Erlent fjármagn
getur stuðlað að
endurreisn atvinnu-
lífs og atvinnu}
Erlend fjárfesting?
Ef heimurinnværi í sam-
hengi hefði senni-
lega ekki skollið á
bankakreppa og út-
rásin væri enn á fullri ferð. En
heimurinn er ekki í samhengi. Á
þessu hefur Ólafur Ragnar
Grímsson, forseti Íslands, nú
fengið að kenna. Í dagblaðinu
Financial Times Deutschland í
gærmorgun var haft eftir Ólafi
Ragnari að hann hafnaði því að
þýskum sparifjáreigendum yrði
bætt tap, sem þeir hefðu orðið
fyrir vegna innlagna á Edge-
reikninga Kaupþings í Þýska-
landi: „Þjóðverjar verða að skilja
að fólkið á Íslandi hefur tapað
öllu.“
Orð forsetans fóru sem eldur í
sinu um Þýskaland og vöktu
furðu, ekki síst þar sem á fundi
með skilanefnd Kaupþings á
fimmtudag í liðinni viku hafði
verið fullyrt við þýska reiknings-
hafa að innistæður þeirra yrðu
bættar (og það án þess að seilast
í vasa íslenskra skattgreiðenda).
Fréttinni var slegið upp í þýsk-
um vefmiðlum, allt frá Frankfur-
ter Allgemeine Zeitung til Bild
og alls staðar var viðkvæðið það
sama: Við blasir að þýskir spari-
fjáreigendur, sem áttu fé á
reikningum Kaupþings, tapi öllu.
Síminn stoppaði ekki í utanrík-
isráðuneytinu og hjá skilanefnd
Kaupþings. Þýskir fjölmiðlar
vildu fá að vita hvað hefði gerst.
Vitaskuld kom í ljós að allt var
þetta á misskilningi byggt.
„Þetta er nú sett í
annað samhengi og
gefin önnur merk-
ing en var í okkar
samtali,“ sagði Ólaf-
ur Ragnar í samtali við mbl.is og
hafa þau ummæli vonandi ekki
verið tekin úr samhengi eða ver-
ið gefin önnur merking en ætl-
unin var. Það kemur í ljós síðar.
Ólafur Ragnar er yfirlýs-
ingaglaður. Hann vill að ljóst sé
hvað honum liggur á hjarta,
hvort sem það lýtur að verk-
efnum ríkisstjórnar eða áliti út-
lendinga á Íslandi. Tilraun hans
til að snúa almenningsálitinu í
útlöndum við misheppnaðist hins
vegar hrapallega. Fákunnátta
útlendinga um völd forsetans
gerði í þokkabót að verkum að
þeir héldu margir að ástæða
væri til að taka orð hans bók-
staflega.
Íslendingar eiga undir högg
að sækja eftir fjármálahrunið og
mega ekki við svona uppá-
komum, ekki síst þegar stjórn-
völd eiga í viðkvæmum við-
ræðum vegna skulda og
skuldbindinga og full ástæða til
að spyrja hvers vegna forsetinn
vaði fram með yfirlýsingar undir
slíkum kringumstæðum. Ætli
forsetinn að halda áfram að setja
hlutina í samhengi verður hann
að finna leið til þess að sam-
hengið glatist ekki á leiðinni frá
vörum hans á pappír, net eða í
ljósvaka. Annars verður hann að
sætta sig við samhengisskortinn
í heiminum.
Forsetinn veldur
írafári í Þýskalandi}Skortur á samhengi
D
óttirin er í ritstjórn skólablaðsins
og pantaði viðtal við foreldra
sína. Allt í góðu með það, við sett-
umst niður við eldhúsborðið,
mæðgurnar gæddu sér á laxa-
frauði og gosi en ég beit í pung. Hvítvínið var
ekki nógu kalt þannig að sódavatn varð fyrir
valinu.
Umræðuefnið átti að vera Akureyri frá okkar
sjónarhóli, en talið barst fljótlega að girðing-
unni. Hún liggur niðri á kafla; hrundi skyndi-
lega á dögunum og ljóst að erfitt verður að reisa
hana við. Sennilegast er hún ónýt, bölvuð, og
reisa þarf nýja frá grunni.
„Akureyringar geta verið stoltir þegar litið er
yfir farinn veg,“ segi ég; reyni að skipta um um-
ræðuefni. Nefni afa Skapta, Lindu buff, Kidda
Konn, Samherjafrændur og Óla G.
Það virkar ekki.
Konan mín segist hafa séð hættumerki lengi og varað
mig við. Skyndilega er því ekki heppilegasta orðið. Auðvit-
að heyrði ég varnaðarorðin og sá fjandans tréverkið hall-
ast, en trúði aldrei að það legðist alveg á hliðina. Hélt jafn-
vel að það lagaðist af sjálfu sér. Þetta er falleg girðing, vel
máluð og ég er enginn sérfræðingur í undirstöðum girð-
inga eða tiktúrum þess háttar bygginga. Smiðurinn sagði
mér að hún væri traust.
Rétt er að taka fram að þó ég eigi girðinguna er hrunið
ekki mér að kenna. Snjóruðningstæki á vegum bæjarins
rakst í hana í vetur og ég hélt auðvitað að Gunnþór yf-
irverkstjóri og hans menn myndu laga þetta.
„Ég hafði séð hættumerki alllengi. Pabbi þinn
mun hata mig fyrir að segja þetta, en ég er 46
ára, og hef þrisvar sinnum upplifað það að svona
falleg girðing hrynur,“ hefur dóttirin eftir Sig-
rúnu.
Þegar eiginkonan kveðst hafa varað við þessu
í hvert skipti sem hún gekk framhjá girðingunni
í fyrra ek ég mér í sætinu og segi:
„Já, en Sigrún, þú mátt ekki láta hafa þetta
eftir þér.“
„Hver segir það?“ spyr hún.
„Ég geri það. Það er alveg á hreinu.“
Dóttirin segir í greininni að tveimur dögum
seinna hafi Sigrún hvíslað því að henni að hún
gæti notað allt það sem ég hefði ekki viljað að
haft væri eftir henni.
Girðingin er okkar, en þó í raun ekki okkar
einkamál; göngustígur er við lóðina, þar
streyma börn til og frá Glerárskóla og ég sé þau glotta
reglulega. Hverfið setur niður við þetta. Vona bara að
krakkarnir kjafti ekki í foreldrana.
,,Ég hef tekið þátt í viðhaldi girðinga frá 14 ára aldri og
ég veit hvenær eitthvað er of gott til að vera satt. Ég sá hve
undirstöðurnar voru lélegar og ég gerði mér grein fyrir
þeirri miklu áhættu sem húsfélagið tók með því að grípa
ekki í taumana þótt allir vissu hve girðingin hallaðist mikið
á skömmum tíma.“
„Sigrún, þú getur ekki sagt þetta,“ segi ég.
Hún hlustar ekki heldur beygir sig niður og klappar
hundinum, sem hefur læðst undir borð.
Ég vissi ekki einu sinni að við ættum hund. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Tekist á um hrun girðingarinnar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
D
alai Lama, hinn aldni
friðarverðlaunahafi
Nóbels 1989 og útlæg-
ur leiðtogi sex milljóna
Tíbeta, hefur lengi ver-
ið ótrauður baráttumaður fyrir friði
og réttindum þjóðar sinnar á ferða-
lögum um heiminn. Nú hefur hann
þegið boð um að heimsækja Ísland í
júní. Um einkaheimsókn er að ræða.
Gesturinn mun boða mannleg gildi
eins og „samkennd, fyrirgefningu,
umburðarlyndi, æðruleysi og sjálfs-
aga“, gildi sem hann segir alla geta
samþykkt, einnig trúleysingja.
En stjórnvöld í Peking munu vafa-
laust mótmæla: Þau segja Dalai
Lama vera hættulegan uppreisnar-
mann sem vilji kljúfa Kína.
Hann er fæddur í Tíbet 1935,
tveim árum síðar var gert kunnugt að
hann væri hinn útvaldi, næsti Dalai
Lama. Fyrirrennari hans hefði end-
urholdgast í drengnum. Hann var nú
fluttur í Potala-höllina miklu í Lhasa
til að fá þar uppeldi sem hæfði hlut-
verki hans.
Forvitni um heiminn er einn af
þeim eiginleikum sem ávallt hafa ein-
kennt Tenzin Gyatso, eins og hann
var nefndur í æsku. Tíbet var eitt ein-
angraðasta land heims, nær allir voru
bláfátækir og samskiptin við um-
heiminn sáralítil.
Hann var því ljónheppinn þegar
austurrískur fjallgöngumaður, Hein-
rich Harrer, hrökklaðist til Tíbets
eftir að hafa flúið úr bresku fangelsi í
Indlandi í upphafi seinni heimsstyrj-
aldar. Hann varð þar innlyksa í sjö ár
og hinn ungi Dalai Lama fræddist
um margt vestrænt af samtölum við
garpinn. Gerð var fræg kvikmynd
um samskipti þeirra og lék Brad Pitt
Austurríkismanninn.
Slegið á sáttahönd
Kommúnistar sigruðu í borgara-
stríðinu í Kína og höfðu ekki fyrr
stofnað alþýðulýðveldi sitt 1949 en
þeir fóru að huga að því sem þeir
sögðu að væru gömul kínversk svæði.
Þeir hernámu Tíbet, beittu íbúana fá-
dæma grimmd og tröðkuðu á menn-
ingu þeirra
Dalai Lama flúði land með æv-
intýralegum hætti og er nú dáður
trúarleiðtogi og hugsuður, hefur ritað
mikið um frið og heimspeki þeirra
sem forðast vilja allt ofbeldi. Athygl-
isvert er að hann hefur stöðugt reynt
að milda hug Kínverja til sín. Á síðari
árum hefur hann teygt sig svo langt
að segja að Tíbetar verði að sætta sig
við að vera borgarar í Kína en þeir eigi
að krefjast sjálfstæðis í eigin málum.
Ekki hefur þetta dugað ráðamönn-
um í Peking. Sumir fullyrða að Kín-
verjar dragi af ásettu ráði að semja
við Dalai Lama. Þeir bíði þess eins að
hann deyi, þá verði Tíbetar for-
ystulausir. En til vonar og vara sögðu
þeir fyrir tveim árum að háttsettir
munkar yrðu að hljóta samþykki
stjórnvalda í Peking en munkarnir
velja eftirmann Dalai Lama.
Leiðtoginn hefur staðið fyrir
margvíslegum umbótum sem miða að
því að laga stjórnhætti að nútímanum
en þjóðskipulag í Tíbet minnti mjög á
lénsskipulag í Evrópu á miðöldum.
Og ljóst er af ýmsum ummælum hans
að Dalai Lama er ekki sannfærður
um að embætti hans muni lifa eftir
hans dag.
„Ég hef ávallt litið á sjálfan mig
einfaldlega sem búddamunk,“ segir
hann á heimasíðu sinni og bætir við
að veraldlegt embætti hans sé ekki
annað en mannanna verk.
Boðberi friðar en ógn
í augum Kínverja
Reuters
Skyldur af ýmsu tagi Dalai Lama, útlægur leiðtogi Tíbeta, heiðrar þátttak-
endur í krikketleik í Dharamsala með hefðbundnum, tíbetskum trefli.
Hans heilagleiki Dalai Lama er
æðsti munkur eða lama tíbeska
búddismans og var einnig ver-
aldlegur stjórnandi Tíbets þar til
kínverskir kommúnistar lögðu
landið undir sig 1950. Dalai
Lama og stuðningsmenn hans
gerðu misheppnaða uppreisn
gegn Kínverjum 1959. Flýði hann
í kjölfarið yfir Himalajafjöllin til
Indlands þar sem útlagastjórn
hans hefur nú aðsetur í borginni
Dharamsala. Tíbet er nú kín-
versk nýlenda.
Núverandi Dalai Lama (Kenn-
ari hinnar dýpstu visku) er sá 14.
í röðinni en embættið byggist á
hefðum sem eiga rætur að rekja
til loka 14. aldar. Upprunalegt
nafn hans var Tenzin Gyatso og
völdu munkar og ráðherrar hann
í embættið eftir að beitt hafði
verið flóknum reikniaðferðum og
stjörnuspeki við að finna dreng
sem talinn var fyrrverandi Dalai
Lama endurholdgaður. Tekið get-
ur nokkur ár að finna arftaka.
Núverandi handhafi embættisins
hefur sagt að Tíbetar eigi að
ákveða með lýðræðislegum
hætti hvort það verði áfram við
lýði.
Goðsögn í útlegð