Morgunblaðið - 11.02.2009, Síða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2009
Barátta í brunagaddi Bubbi Morthens ásamt hljómsveitinni Ego fór fyrir hópi mótmælenda við Seðlabankann í gær og rokkaði í brunagaddi. Baráttuandinn var við völd.
Kristinn
Stefán Friðrik Stefánsson | 10. febrúar
Skilja engir nema
Íslendingar Ólaf Ragnar?
Hvernig getur Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti
Íslands, enn sagt að er-
lendir fjölmiðlamenn skilji
ekki enskuna hans og það
sem hann segir? Þetta er
orðið neyðarlegt í meira lagi. Hefur það
ekki gerst þrisvar eða fjórum sinnum á
örfáum vikum að fjölmiðlamenn skilji
ekki forsetann og þeir misskilji hann svo
rosalega að þeir vitni vitlaust í hann. Er
þetta tilviljun eða er forsetinn búinn að
spila yfir í tali sínu um stöðuna? Varla er
endalaust hægt að leika þennan leik.
Ólafur Ragnar hefur talað við erlenda
ráðamenn árum saman og fulltrúa
pressunnar en aldrei misst sig fyrr en
þotulífinu og kampavínsboðunum lauk.
Orðar hann kreppuna og stöðuna svo
vitlaust að enginn skilur hann nema Ís-
lendingar? Á hvaða leið er þessi farsi
Bessastaðabóndans?
Hvernig er það, þarf forsetinn ekki að
fara að fá sér túlk til að taka með sér í
viðtöl?
Meira: stebbifr.blog.is
Björn Birgisson | 10. febrúar
Eiga að falla frá kröfum
af hreinum
mannúðarástæðum
Enginn virðist vita með
neinni vissu hver skulda-
staða þjóðarinnar er. Þó
virðast flestir sammála
um að hvert mannsbarn í
landinu skuldi nokkrar
milljónir, enda hefur bruðl og eyðslusemi
verið þjóðarsport okkar um langa hríð.
Enginn er undanskilinn, þótt vissulega
hafi sumir bruðlað meira en aðrir.
Í Hollandi, Þýskalandi og Bretlandi býr
samtals 161 milljón manna. Við erum 330
þúsund. Þetta þýðir að á móti hverjum
skattgreiðanda hér á landi eru 488 slíkir í
þessum löndum.
Einfalt dæmi: Ef skattgreiðanda á Ís-
landi er gert að greiða eina milljón króna
jafngildir það því að vinir okkar í áð-
urnefndum löndum greiði 2.050 krónur á
mann. Öll munar okkur um eina milljón,
en hvern munar um tvö þúsund kall? …
Meira: urval3bjorn.blog.is
ÞRÁTT fyrir að framleiðsla áls
sé ein af undirstöðum íslensks efna-
hagslífs, eru líklega ekki margir ná-
kunnugir því sem fram fer í álver-
unum og hvað verður þar til. Við
sem störfum í álverum sjáum
hversu mikil áhrif fyrirtækin okkar
hafa á viðkomandi sveitarfélög. Við
vitum líka hversu mörg fyrirtæki
þjónusta okkur og hve náin og mikil
þau samskipti eru. Við vitum líka
hvaða árangri þetta samstarf hefur
skilað í rekstri álveranna, í upp-
byggingu þekkingar og nú síðustu árin í al-
þjóðlegri viðurkenningu á íslenskri tækniþekk-
ingu í áliðnaði. Við erum stolt af árangrinum, stolt
af fyrirtækjunum okkar, stolt af samstarfsaðil-
unum og því verður ekki neitað að það særir stolt
okkar þegar stöðugt er verið að hnýta í fyrirtækin
okkar og láta að því liggja að starf okkar sé lítils
eða einskis virði.
Hagfræði er ekki óbrigðul vísindi eins og við Ís-
lendingar höfum sannarlega fengið að reyna. Hún
er líka oft gersamlega óskiljanleg. Í umfjöllun um
áhrif álvera á efnahagslíf og atvinnulíf gefa sumir
hagfræðingar sér að alltaf sé full atvinna á Íslandi
og alltaf megi fá annað starf í stað þess sem glat-
ast. Þessi hagfræðikenning á sér vart stoð í ís-
lenskum veruleika. Núverandi ástand í atvinnu-
málum sýnir okkur það best.
Gjaldeyrisöflun skiptir sköpum
Svipuð röksemdafærsla hefur verið notuð um
gjaldeyrisöflun og að erlend fjárfesting hafi ekki
áhrif á atvinnustig í landinu eða nokkra sérstaka
þýðingu yfirleitt. Gott og vel, en lítum á þá stað-
reynd að íslenska krónan hefur verið til frá 1871
eða í tæp 130 ár. Aðeins í um 10% af þeim tíma
hafa Íslendingar lifað án gjaldeyrishafta. Alkunna
er að þjóðina vantar nú sárlega gjaldeyri inn í
landið sem er skuldum vafið. Í því ljósi hljóta að
allir vera sammála um að æskilegra sé að fá hing-
að til lands erlenda fjárfestingu til langs tíma en
að taka stórar upphæðir að láni erlendis með
háum vöxtum sem endurgreiða þarf á næstu ár-
um. Fjárfestingu, sem kemur frá erlendum fjár-
festum, þarf ekki að greiða til baka, hún fer ekki
neitt og skapar þúsundum atvinnu. Áætluð fjár-
festing í áformuðu álveri í Helguvík er um 1.800
milljónir Bandaríkjadala sem er svipuð upphæð
og lánið sem Ísland fékk frá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum.
A.m.k. 1000 afleidd störf
vegna Norðuráls
Starfsemi álvera byggist mjög á
þjónustu utanaðkomandi fyrirtækja.
Verkfræðistofur, byggingafyrirtæki,
flutningafyrirtæki, tölvufyrirtæki,
vél- og blikksmiðjur, pípulagningafyr-
irtæki, rafverktakar, bifreiðaverk-
stæði, jarðvinnuverktakar, vélaleigur,
trésmiðjur, rannsóknar- og ráðgjaf-
arstofur, saumastofur, rútufyrirtæki,
hreingerningaþjónustur og öryggis-
fyrirtæki eru hluti af öflugu neti fyr-
irtækja sem þjónusta Norðurál og eru
að mörgu leyti mjög samtvinnuð daglegum störf-
um í álverinu. Þessu virðast margir alls ekki gera
sér grein fyrir og hafa efast um að um mörg störf
sé að ræða. Síðast ræddi Indriði H. Þorláksson
um þetta á bloggi sínu og taldi að fjöldi afleiddra
starfa væri aðeins um 100 hjá hverju álveri á Ís-
landi. Indriði hefur ekki rétt fyrir sér þarna enda
hefur hann greinilega ekki haft úr nægum upplýs-
ingum að moða.
Það er reyndar til einföld aðferð til að meta
fjölda afleiddra starfa hjá fyrirtæki eins og Norð-
uráli. Með því að skoða tölur Frjálsrar verslunar
um 300 stærstu fyrirtæki landsins árið 2007, er
unnt að reikna hve mikil velta býr að baki hverjum
starfsmanni í fyrirtækjum. Mjög mörg þessara
fyrirtækja þjónusta Norðurál með einum eða öðr-
um hætti. Þessar tölur segja okkur að meðalvelta
á starfsmann í þjónustufyritækjum sé um 13 millj-
ónir á ári og um 65 milljónir á ári hjá orkufyr-
irtækjum. Uppreiknað með launavísitölu eru
þessar tölur 14 milljónir og 70 milljónir á ári.
Á síðasta ári greiddi Norðurál um 25 milljarða
til þjónustufyrirtækja, orkufyrirtækja og í laun og
launatengd gjöld. Þar af námu greiðslur til þjón-
ustufyrirtækja um 10 milljörðum króna. Ef við
notum nú tölurnar úr Frjálsri verslun um veltu á
starfsmanna, má ætla að bein afleidd störf hjá
orkufyritækjunum og öðrum fyrirtækjum sem
þjónusta Norðurál séu nærri 900 talsins. Þessi
fyrirtæki kaupa svo þjónustu af öðrum fyr-
irtækjum og því má segja að varlega áætlað séu
afleiddu störfin í heild a.m.k. 1.000. Hjá Norðuráli
starfa svo tæplega 550 starfsmenn þannig að
heildarstörfin eru a.m.k. 1500.
En hefðu þessi störf kannski bara myndast
hvort sem væri? Kannski einhver þeirra en hvergi
nærri öll. Það er merkileg staðreynd að um 60% af
fluttu magni í áætlunarskipum til og frá Íslandi
eru vegna álvera og allt að helmingur af öllum
verkfræðingum á verkfræðistofum vinnur við
verkefni tengd orkuiðnaði. Spurningin er því:
Hvar eru „öll hin tækifærin“? Hvaðan hefðu þau
komið?
Hundruð verk- og tæknifræðinga starfa við ál-
og orkuiðnað. Þekkingarfyrirtæki eins og HRV,
Efla, Stímir, Alur o.fl. hafa skapað sér sérþekk-
ingu og orðspor á heimsmælikvarða og taka þátt í
stórum verkefnum í álverum í Evrópu, Mið-
Austurlöndum og víðar. Þessi verkefni skapa
hundruð milljóna króna í útflutningstekjur. Svo
má einnig nefna hina miklu sérþekkingu í orku-
iðnaði sem byggist m.a. á reynslu og þekkingu
sem skapast hefur í tengslum við stór virkj-
anaverkefni og jarðboranir, tengd uppbyggingu
áliðnaðar á Íslandi. Ísland er orðið forystuland í
framleiðslu og notkun endurnýjanlegrar og um-
hverfisvænnar orku. Kallast þetta ekki virðisauki?
Orka til álvera er ekki niðurgreidd
Því er sífellt haldið fram að orka til álvera sé
niðurgreidd af ríkinu. Það er einfaldlega rangt.
Lítum á þrjár staðreyndir. Eftirlitsstofnun EFTA
hefur farið yfir orkusamninga fyrir bæði Norðurál
og Fjarðaál og komist að því að ekki væri um
neina niðurgreiðslu að ræða. Þar er um algerlega
óháða úttekt að ræða. Í öðru lagi má benda á mik-
inn áhuga á hlutabréfum í Hitaveitu Suðurnesja á
síðustu misserum. Verðið, sem þau hlutabréf hafa
verið keypt og seld á, bendir ekki til þess að HS sé
að selja orkuna of ódýrt. Í þriðja lagi er einfalt að
líta á hagnaðartölur orkufyrirtækjanna. Indriði
Þorláksson lagði árið 2007 til grundvallar sinni
greiningu á orku- og áliðnaði nýlega og var með
efasemdir um orkuverðið. Samanlagður hagnaður
Landsvirkjunar, Orkuveitu Reykjavíkur og Hita-
veitu Suðurnesja það ár var rúmlega 38 millj-
arðar. Þarf að hafa fleiri orð um þetta mál?
Atvinnuleysi á Íslandi er nú um 10% og fer vax-
andi. Það má velta því fyrir sér hversu miklu
hærri þessi tala væri ef Íslendingar hefðu valið að
nýta ekki orkuauðlindir sínar. Vonandi nýtur ís-
lenskur áliðnaður sannmælis í umræðu komandi
ára.
Eftir Ágúst Hafberg »Norðurál greiddi um
25 milljarða á Íslandi 2008
og skapaði a.m.k 1.500 störf
Ágúst Hafberg
Höfundur er verkfræðingur og rekstrar-
hagfræðingur og starfar sem framkvæmdastjóri
viðskiptaþróunar hjá Norðuráli.
Eitt fyrirtæki
– 25 milljarðar – 1500 störf
BLOG.IS