Morgunblaðið - 11.02.2009, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2009
STAKSTEINAR eru ekki geð-
þekkasta efni Morgunblaðsins og
mæta því oft afgangi við daglegan
lestur. Sunnudaginn 8. febrúar sá
ég útundan mér að pistill dagsins
var skráður samkvæmt stafsetn-
ingarreglum Jónasar frá Hriflu frá
árinu 1928 og freistaðist því til að
lesa áfram. Fjallað var um frásögn
Fréttablaðsins af því sérkennilega
fyrirkomulagi að einn frétta-
ljósmyndari Morgunblaðsins væri
jafnframt starfsmaður lögregl-
unnar. Fram hafði komið hjá
Fréttablaðinu að Stefán Eiríksson
lögreglustjóri hefði staðfest að um-
ræddur ljósmyndari hefði um ára-
bil starfað fyrir lögregluna og þegið
greiðslur fyrir. Staksteinahöfundur
kannast mætavel við þetta fyr-
irkomulag en sér þó ekkert at-
hugavert við það. Hann telur við-
brögð keppinautarins byggjast á
öfund og klykkir út með yfirlýsingu
þess efnis að Morgunblaðið geti
„því miður enga ábyrgð borið á því
að aðrir fjölmiðlar skuli ekki hafa á
að skipa fólki með jafngóð sambönd
og starfsmenn Morgunblaðsins
haf[i] aflað sér“.
Af þessu tilefni virðist mér nauð-
synlegt að brýna fyrir ritstjórn
Morgunblaðsins ákveðin grund-
vallaratriði, sem ég hélt í einfeldni
minni að henni væru velljós. Dag-
blöð, og aðrir fjölmiðlar, sem vilja
rísa undir nafni, eru þjónar les-
enda sinna og engra annarra. Þau
varðveita fjöreggið, sem stundum
er kallað fjórða valdið. Varðveisla
þess getur því aðeins lánast að
engin hagsmunatengsl séu á milli
fréttamannsins og fréttaefnisins.
Einu gildir hversu samviskusamur
og réttsýnn ljósmyndarinn er; ef
hann er í vinnu hjá þeim sem hann
er að ljósmynda er óhugsandi að
treysta hlutlægni hans við val á
myndefni, sjónarhorni mynda og
grisjun þeirra síðar.
Jósef Pulitzer, eigandi dagblaðs-
ins The World, sem eitt sinn var
gefið út í New York, var mikill
brautryðjandi nútímablaða-
mennsku. Snemma á síðustu öld
átti hann tal við kunningja sinn,
mikils metinn dómara. Pulitzer
spurði kunningjann hvað honum
fyndist um The World. „Stórgott
blað, en með einn galla,“ sagði
hann og bætti síðan við: „það
stendur aldrei með vinum sínum.“
Pulitzer brást hvatskeytslega við
með orðum sem síðan urðu fleyg:
„Blað má ekki eiga vini.“ Þetta er
afstaða, sem metnaðarfullir blaða-
menn hljóta að tileinka sér.
Þorbjörn Broddason
Að þjóna tveim
herrum
Höfundur er prófessor
í félagsfræði.
BJÖRN Bjarnason,
alþingismaður, sendir
mér tóninn í Morg-
unblaðinu (10.02.09).
Björn virðist hafa
fengið síðbúna hug-
ljómun. Allt í einu hef-
ur það runnið upp fyrir
honum að EES-
samningurinn, sem
samþykktur var á al-
þingi 13. jan. 1993, fyrir sextán ár-
um, sé orsök bankahrunsins í októ-
ber árið 2008.
Björn virðist hafa gleymt því að
hann samþykkti sjálfur þennan
þjóðarvoðasamning á alþingi með
atkvæði sínu. Og ekki nóg með það.
Í tímaritsgrein í Þjóðmálum, mál-
gagni nýfrjálshyggjumanna í mars
2007, segist hann sjálfur hafa borið
alla ábyrgð á því, sem formaður ut-
anríkismálanefndar, að hafa keyrt
EES-samninginn í gegnum þingið.
Þar fór í verra. Hrun bankakerfisins
árið 2008 er sumsé Birni Bjarnasyni
að kenna, að hans eigin sögn!
Vilji Björn með þessum málflutn-
ingi skýra raunverulegar orsakir
bankahrunsins út frá staðreyndum,
verður því miður að taka viljann fyr-
ir verkið. EES-samningurinn er
eins og bögglað roð fyrir brjósti
hans. Reyndar hefur afstaða Björns
og þeirra sjálfstæðismanna til Evr-
ópumála einkennst langa hríð af
hringlandahætti og stefnuvingli svo
að með ólíkindum er. Lítum á
nokkrar staðreyndir:
Flokkur á flótta
 Sjálfstæðisflokkurinn var á móti
EES-samningnum þegar hann var í
stjórnarandstöðu (1988-91). Í stað-
inn boðuðu þeir tvíhliða samning við
Evrópusambandið um fisk. Eftir á
viðurkenndu þeir að það hefði verið
skrum, enda slíkur samningur ekki í
boði.
 Árið 1991 vildu sjálfstæðismenn
það til vinna að kúvenda afstöðu
sinni til EES-samningsins til þess
að komast í ríkisstjórn. Flokkurinn
forðaðist að vísu að láta brjóta á sér
í málinu fyrir kosn-
ingar 1991 og klofnaði
svo í atkvæðagreiðslu
um málið á þingi 1993,
undir verkstjórn
Björns.
 Helstu rök sjálf-
stæðismanna gegn að-
ild Íslands að Evrópu-
sambandinu (ESB)
hafa hingað til verið
þau að EES-
samingurinn hafi
reynst svo vel, að við
þyrftum ekki að ganga
í ESB. Nú er þessi
mjög svo loflegi samningur allt í
einu orðinn upphaf ógæfunnar. Skil-
ur nokkur systemið í þessum gal-
skap?
 Í fjórtán ár héldu sjálfstæð-
ismenn því fram að Íslendingar
þyrftu ekki að ganga í ESB af því að
þeir hefðu náð miklu betri árangri
upp á eigin spýtur en bandalagið.
Eftir að í ljós kom að þessi rómaði
árangur var á sandi byggður (lífs-
kjör fengin að láni) neyddist flokks-
forystan til að hrekjast frá fyrir
stefnu. Það var boðað til aukalands-
fundar í skyndi til þess að endur-
skoða stefnuna. Nú er búið að fresta
þeim fundi.
 Í fjórtán ár hefur þessi sjálfskip-
aði forystuflokkur þjóðarinnar ekki
getað gert upp hug sinn til stærsta
viðfangsefnis samtímans. Og getur
ekki enn. Það er þetta langvarandi
pólitíska getuleysi sem skýrir aug-
ljósa ákvarðanafælni flokksforyst-
unnar. Hún er lömuð af ótta við
klofning. Flokkur sem svona illa er
fyrir komið er ófær um að veita öðr-
um forystu.
Það er mannlegt en ekki stór-
mannlegt að reyna að varpa sök af
sér yfir á aðra. Það á við um þá
kenningu Björns Bjarnasonar að
EES-samingurinn sé undirrót
bankahrunsins sextán árum síðar.
Sú kenning verður seint sönnuð fyr-
ir dómi eins og leiða má í ljós með
einföldu dæmi.
Krosstré og önnur tré
Það er haft fyrir satt að Halldór
E. Sigurðsson, fv. samgöngu-
málaráðherra, hafi á sínum tíma
beitt sér fyrir byggingu Borg-
arfjarðarbrúarinnar. Brúin þótti hin
besta samgöngubót í héraði. Samt
hafa því miður orðið þar alvarleg
slys. Hefur það hvarflað að nokkr-
um manni að draga Halldór E. Sig-
urðsson, brúarsmið, til ábyrgðar
fyrir það? Auðvitað ekki.
Myndlíkingin skýrir sig sjálf. Það
er hlutverk stjórnvalda (stjórnmála-
manna) að byggja veginn (EES-
samninginn í þessari samlíkingu).
Það er hlutverk lögreglunnar
(seðlabanka og fjármálaeftirlits) að
annast umferðareftirlit. Það er á
ábyrgð einstaklinganna (banka-
stjóra útrásarinnar) að fara að um-
ferðarreglum og forðast ofsa- og
ölvunarakstur, sem stofnar lífi og
limum annarra í hættu.
Það er svo hlutverk lögreglunnar
að stuðla að umferðaröryggi, t.d.
með hraðatakmörkunum, og þegar
allt um þrýtur að hafa hendur í hári
þeirra, sem brjóta af sér. Lögreglan
aflar síðan sannana fyrir umferð-
arlagabrotum og kærir til dómstóla,
sem beita refsingum lögum sam-
kvæmt, þar með talið sviptingu öku-
leyfis (bankaleyfis).
Þetta ætti ekki að vefjast fyrir
lögfræðingnum og dómsmálaráð-
herranum að skilja. Eitt er að veita
einstaklingum réttindi með ábyrgð.
Annað mál er það þegar ein-
staklingar svíkjast undan ábyrgð.
En þá fer í verra þegar þeir sem
eiga að framfylgja hinum almennu
leikreglum og sjá til þess að eftir
þeim verði farið, bregðast líka. Þá
bregðast krosstré sem önnur tré.
Það er þetta krosstré sem kallar sig
Sjálfstæðisflokk sem í þessu dæmi
hefur brugðist þjóðinni, neitar að
viðurkenna sök sína og kennir svo
öðrum um í þokkabót. Það er ekki
stórmannlegt, Björn minn, a tarna.
Jón Baldvin Hanni-
balsson svarar
grein Björns
Bjarnasonar
»Hrun bankakerf-
isins árið 2008 er
sumsé Birni Bjarna-
syni að kenna, að
hans eigin sögn!
Jón Baldvin
Hannibalsson
Höfundur leiddi fyrir Íslands hönd
samningana við Evrópusambandið
um EES á árunum 1989-93.
Að falla á sjálfs sín bragði
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðugreinar
frá lesendum. Blaðið áskilur sér rétt
til að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í bréfum
til blaðsins eða á vefnum mbl.is.
Blaðið birtir ekki greinar, sem eru
skrifaðar fyrst og fremst til að
kynna starfsemi einstakra stofnana,
fyrirtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað
þarf notandinn að nýskrá sig inn í
kerfið, en næst þegar kerfið er notað
er nóg að slá inn netfang og lykilorð
og er þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt en boðið er upp á birtingu
lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.
Móttaka
aðsendra
greina
Íslenski markaðsdagurinn er löngu orðinn árviss
viðburður í faglegu starfi markaðsfólks. Á ráð-
stefnunni á Nordica Hotel 27. febrúar kynna
innlendir og erlendir fyrirlesarar nýjustu strauma
og stefnur í markaðs- og auglýsingamálum. Um
kvöldið kemur síðan í ljós hverjir hljóta Lúðurinn,
íslensku auglýsingaverðlaunin, sem veittur er í
fjölmörgum flokkum til þeirra sem hafa skarað
fram úr í auglýsinga- og markaðsstarfi 2008.
Auglýsendur!
Allar nánari upplýsingar veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105 eða kata@mbl.is
Pöntunartími er fyrir kl. 16.00 fös. 20. febrúar.
Blaðinu verður dreift með Morgunblaðinu og fylgir ráð-
stefnugögnum á Íslenska markaðsdeginum.
Íslenska
markaðsdagsins
– beint í mark
Fáðu þér áskrift að
Morgunblaðinu á mbl.is/askrift
sem haldinn er 27. febrúar
á Nordica Hotel
Meðal efnis:
• Viðtöl við fyrirlesara ráðstefnunnar
• Viðtal við formann Ímark
• Hvernig má bæta ímynd Íslands
með markaðssetningu
• Neytendur og auglýsingar
• Nám í markaðsfræði
• Góð ráð fyrir markaðsfólk
• Tilnefningar til verðlauna – Hverjir keppa
um Lúðurinn?
• Viðtöl við fólkið á bak við tjöldin í bransanum
• Árleg könnun Capacent meðal markaðsstjóra
360 stærstu fyrirtækja
• Ásamt fullt af öðru spennandi efni
26. febrúar gefur
Morgunblaðið út sérblað í tilefni