Morgunblaðið - 12.06.2009, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eva Joly,ráðgjafisérstaks
saksóknara í mál-
um sem snerta
bankahrunið, er
mjög gagnrýnin á
þá umgjörð sem rannsókninni
er búin. Í viðtali við Sjón-
varpið á miðvikudagskvöld
lagði hún mikla áherslu á að
ekki væri nægur mannafli til
að sinna rannsókninni svo vel
væri og of litlu fé væri varið
til hennar. Ef ekki yrði bætt
þar úr yrði ekkert ágengt í
rannsókn sem hún sagði að
líkindum „mikilvægustu
rannsókn allra tíma í Evr-
ópu.“
Ráðgjafinn veit að sjálf-
sögðu að ýtarleg rannsókn
kostar mikla fjármuni, en
sagði jafnframt að þegar upp
væri staðið ætti þessi rann-
sókn ekki eftir að kosta neitt.
„Það sem við endurheimtum
verður mun meira en sem
nemur kostnaðinum, að öllum
líkindum.“
Kostnaðurinn við rann-
sóknina, í krónum talinn, er
eitt. Annað mál er svo sá mikli
kostnaður fyrir samfélagið,
sem mun fylgja því ef mál eru
ekki upplýst. Eva Joly tók
fram að ekki væri hægt að elt-
ast við alla þá, sem högnuðust
lítið eitt. Fyrir öllu væri að
einblína á stóru málin. „Þar er
megnið af fjármununum og
þar liggur ábyrgðin. Með
þeim hætti geta Íslendingar
náð sáttum innbyrðis.“
Þessi athugasemd Evu Joly
er hárrétt. Andrúmsloft van-
trausts má ekki festa rætur í
íslensku samfélagi. Aðeins
með því að upplýsa mál að
fullu er hægt að ætlast til að
fólk sætti sig við erfiða stöðu
og taki höndum saman við þá
uppbyggingu sem fram undan
er. Það er einnig mikilvægt
fyrir ímynd Íslands og fram-
tíðarhagsmuni, bæði heima og
erlendis, að vel takist til. Ís-
lendingar þurfa að gera
hreint fyrir sínum dyrum.
Ríkisstjórnin virðist ætla
að taka athugasemdir Joly til
greina. Þannig sagði Jóhanna
Sigurðardóttir forsætisráð-
herra á þingi í gær að stjórn-
völd myndu gera allt sem í
þeirra valdi stæði til að
tryggja ráðgjafanum þá
starfsaðstöðu sem hún telji
sig þurfa. Hverri krónu, sem
færi til rannsóknarinnar, væri
vel varið.
Evu Joly varð einnig tíð-
rætt um stöðu ríkissaksókn-
ara. Hún sagði nauðsynlegt að
hann viki. Hann væri van-
hæfur til að gegna embætti
ríkissaksóknara þegar staðan
væri sú, að sonur hans væri í
forsvari eignarhaldsfélags,
sem átti mikilla hagsmuna að
gæta í einum
bankanna. Þjóðin
gæti ekki unað því
að hann væri van-
hæfur vegna fjöl-
skyldutengsla.
Nú er það svo,
að ríkissaksóknari hefur sagt
sig frá rannsókn allra mála,
sem tengjast hruni bankanna.
Evu Joly þykir ekki nóg að
gert og röksemdir hennar
verður að skoða vandlega. Þar
verður að varast að falla í þá
gryfju að líta á athugasemdir
hennar sem persónulega árás
á ríkissaksóknara. Hvorki
hún né aðrir hafa dregið heið-
arleika hans í efa. Hún tók
það enda skýrt fram, að engu
skipti hversu vammlaus mað-
ur skipaði það embætti. Sá
sem tengdur væri
rannsóknarefninu, þótt óbeint
væri, væri sjálfkrafa van-
hæfur sem ríkissaksóknari.
Eva Joly hefur sjálf sætt
gagnrýni frá því að hún hóf
ráðgjafarstörf sín hér á landi.
Hún hefur m.a. verið sökuð
um vanhæfi, í kjölfar yfirlýs-
inga sinna um rannsóknina.
Viðbrögð hennar við þeim
ásökunum voru athyglisverð:
„Það hefur aldrei verið bann-
að að greina frá grunsemdum
um brot og glæpi og því að
rannsókn sé lögmæt. Að vera
saklaus uns sekt er sönnuð
hefur aldrei verið vörn gegn
því að menn sæti rannsókn.
Þetta er misskilningur sem
við höfum séð víða í Evrópu.“
Þessi orð Evu Joly er rétt
að hafa í huga í öllum þeim
málum, sem snerta rannsókn
bankahrunsins. Það eitt að
lýsa almennt nauðsyn rann-
sóknar þýðir ekki að viðkom-
andi sé vanhæfur til að starfa
að þeirri sömu rannsókn.
Eva Joly sagði það hafa
verið skyldu sína að gera
heyrinkunnugt að þörf væri á
fleira fólki og einkum og sér í
lagi fleiri saksóknurum við
rannsókn bankahrunsins.
Hún sagði það trú sína, að hún
hefði verið ráðin vegna vilja
íslensku þjóðarinnar.
Um það þarf hún ekki að
efast. Almenningur vill að að-
dragandi efnahagshrunsins
verði rannsakaður í þaula og
veit að glöggt er gests augað.
Vonandi ber ríkisstjórnin
gæfu til að tryggja, að rann-
sakendur hafi öll þau úrræði,
sem nauðsynleg eru til að
upplýsa mál eins og kostur er.
Það mun ekki aðeins auka lík-
ur á því að þjóðin endurheimti
fé, „sem skotið var undan,
sem var stolið eða komið í fel-
ur“ eins og Joly orðaði það,
heldur líka byggja upp sjálfs-
mynd Íslendinga og sam-
heldni. Hvort tveggja er
nauðsynlegt fámennu sam-
félagi.
Almenningur vill að
aðdragandi efna-
hagshrunsins verði
rannsakaður í þaula }
Mikilvægasta rannsóknin
L
ífið snýst um tímasetningar. Ég
held að hamingja hvers manns
ráðist af því hvernig honum tak-
ist að raða niður öllu því frá-
bæra sem gerist í lífinu. Það
skiptir ekki öllu máli hversu frábær augna-
blik þú átt, heldur frekar að þú upplifir þau
með reglulegu millibili og náir að njóta hvers
þeirra og breyta þeim í minningu sem vex
með þér.
Þann 8. ágúst 1969 var tekin ljósmynd af
Bítlunum sem síðar prýddi umslag Abbey
Road-plötunnar sem varð síðasta plata sem
þeir tóku upp saman. Uppstillingin er ein-
föld. Bítlarnir ganga í halarófu yfir gang-
braut fyrir utan Abbey Road hljóðverið í
London. Þessi mynd var kannski sú milljónasta sem
tekin hafði verið af þeim. Á nokkrum árum höfðu þeir
ferðast um allan heiminn og breytt ásýnd og áhrifum
dægurmenningar til frambúðar. Þeir höfðu komist yfir
hundruð kvenna, eignast óendanleg auðæfi, verið heiðr-
aðir af Englandsdrottningu, selt hundruð milljóna
platna, upplifað hæstu hæðir veraldlegra nautna en
einnig klárað alla helstu andlega pakka með indverskri
jógaþerapíu. Þessir fjóru ómenntuðu Norður-Englend-
ingar höfðu tekið allt sem heimurinn gaf þeim og millj-
ónfaldað það. Velgengni þeirra var alger. Ef við tökum
einhvern út úr hópnum, til dæmis Paul McCartney, þá
má segja að hann hafi á þessum fallega ágústdegi 1969
verið búinn að upplifa svo mörg dásamleg augnablik að
það hefði nægt til að veita þúsund mönnum
hamingju frá fæðingu til grafar, þ.e. væri
augnablikunum rétt dreift. En þegar mynd-
in var tekin var Paul McCartney 27 ára og
51 dags gamall. Hvernig tilfinning ætli það
sé að hafa toppað svona snemma? Hvað get-
ur í dag glatt slíkan mann? Jafnvel þó Bar-
ack Obama birtist á útidyratröppunum hjá
Paul McCartney, klæddur í lendarskýlu og
færði honum uppstoppaðan dódó-fugl, þá
myndi sá síðarnefndi sallarólegur bjóða hon-
um í te.
Mér varð hugsað til þessa því nú er vænt-
anlegur á markaðinn tölvuleikur um Bítlana.
Nú er ekki nóg að upplifa Bítlaævintýrið
sem áhorfandi. Nú gefst mönnum tækifæri
til að upplifa ævintýrið eins og þeir væru Bítlar sjálfir.
Þetta er brjálæðislega hallærislegt fyrirbæri. En
kannski er það þetta sem heldur mönnum eins og Paul
McCartney gangandi. Sú hugsun að eitthvað af hans
frábæru augnablikum fái að dreifast, þó á mjög út-
þynntan hátt, til einhverra þeirra milljóna manna sem
munu aldrei á allri sinni lífstíð upplifa svo mikið sem
eina prósentu af þeim frábærleika sem hann upplifði á
nokkrum árum á 7. áratug síðustu aldar. Eða kannski
vill hann fá að upplifa þau aftur sjálfur, á hægara
tempói, því hamingjan byggist á því að upplifa ekki of
mörg frábær augnablik í einu heldur dreifa þeim skyn-
samlega yfir lífið.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Bítlatölvuleikur
Hitaeiningasnautt
gos sykurskattlagt?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Gunnhildi Örnu Gunnarsdóttur
gag@mbl.is
S
ætir gosdrykkir eru ekki
allir sykraðir. Þetta má
lesa úr grein Sigurðar
Guðmundssonar, forseta
heilbrigðisvísindasviðs
Háskólans, og Ingu Þórsdóttur, pró-
fessors í næringarfræði. Greinin birt-
ist í Morgunblaðinu á fimmtudag.
„Sætir gosdrykkir innihalda sykur
eða sætuefni, vatn, litarefni, ýmiss
konar bragðefni og efni sem eykur
geymsluþol. Augljóst er að varan er
ekki nauðsynleg næring fyrir mann-
inn,“ stendur þar.
Búist er við því að ríkisstjórnin
setji brátt skatt á sykurneyslu út frá
heilbrigðissjónarmiðum með áherslu
á gosið að ósk heilbrigðisráðherra.
Fjármálaráðuneytið vinnur að út-
færslunni. Skatturinn hefur í um-
ræðunni verið nefndur sykurskattur
en verður víðtækari falli hann á hita-
einingasnauða gosdrykki. En fræði-
mennirnir segja heilsuáhrifin af sætu
gosi slæm og aðgerðir sem hafi áhrif
á neyslu, eins og skattlagning sem
hækkar verð, því réttlætanlegar.
Indriði H. Þorláksson, ráðuneyt-
isstjóri fjármálaráðuneytisins, segir
niðurstöðu útfærslunnar ekki tilbúna
en hugmyndirnar séu margar. Hann
hafi ekki heyrt að ein eða önnur teg-
und af sykurvörum verði undanþegin.
Hann geti einnig ekki gefið upp hvort
greint verður á milli sykraðra gos-
drykkja og þeirra sem innihalda
sætuefni í stað sykurs.
Heilsufarið friðþæging
Ólafur G. Sæmundsson næring-
arfræðingur bendir á að fólk fitni að-
eins neyti það of margra hitaeininga.
Gosdrykkir með sætuefnum innihaldi
nær engar hitaeiningar. Hann tekur
dæmi af hálfum lítra af kóki, sem
innihaldi 225 hitaeiningar en kók
light-gosdrykkurinn aðeins tvær:
„Það segir sig því sjálft að fólk fitnar
ekki af diet-drykkjunum,“ segir
hann.
„Frá mínum bæjardyrum séð er
aðeins verið að koma á ákveðnum
skatti og heilsufarssjónarmiðin eru
ákveðin friðþæging,“ segir Ólafur en
tekur þó tillit til þess að gosdrykkir
með sætuefnum séu súrir og hafi því
áhrif á glerung tanna. „Við megum þó
ekki missa sjónar á því að margir
drykkir sem flokkast undir holl-
ustudrykki, eins og hreinir ávaxtasaf-
ar, hafa líka tannglerungseyðandi
áhrif.“ Ingibjörg S. Benediktsdóttir,
formaður Tannlæknafélags Íslands,
tekur undir með Ólafi að sætuefna-
gosdrykkir séu ekki verri kostur fyrir
tennurnar en margir ávaxtadrykkir
eða sportdrykkir, s.s. Gatorade.
Spurð hvað henni finnist því um fyr-
irhugaðan skatt, bendir hún á að
sykruðu og sætuefnadrykkirnir séu
ekki jafnskaðlegir. „Það er enginn
munur á glerungseyðandi áhrifum
sykraðra og sykurlausra gosdrykkja
en þeir sykurlausu skemma ekki
tennur. Tönnin hins vegar eyðist,
glerungurinn hverfur af og hún situr
hálfnakin eftir,“ segir Ingibjörg.
„Við tannlæknar bentum sér-
staklega á tannskemmdirnar,“ segir
hún um umræðu um tannheilsu barna
síðustu misserin. Hún sjái þó að erfitt
geti verið að flokka drykkina án mik-
illar vinnu. „Svona skattur tæki því á
mesta vandanum.“
Morgunblaðið/Golli
Fyllt á birgðir stjórnarráðsins fyrir kreppu Myndin náðist í ágúst í fyrra.
Nú stefnir í að gosdrykkir hækki í verði með fyrirhuguðum sykurskatti.
Gos með sætuefni er sykurlaust
og nær án hitaeininga. Hins veg-
ar eyðir það tannglerungi en
veldur þó ekki tannskemmdum,
eins og sykrað gos. Verður það
undanskilið sykurskatti?
INGIBJÖRG S. Benediktsdóttir,
formaður Tannlæknafélags Ís-
lands, bendir á að glerungur tanna
sé stöðugt í sýrubaði drekki fólk
reglulega og mikið af gos-
drykkjum, hvort sem drykkirnir
eru sykraðir eða með sætuefnum.
„Ég ráðlegg fólki að fá sér tyggjó
eftir að hafa drukkið mikið af gosi.
Tennurnar eru mjög viðkvæmar
eftir gosdrykkjarþamb og bursti
fólks strax getur það flýtt fyrir
glerungseyðingu.“ Hún bendir á að
vatnið sé ákjósanlegast.
Sýrustig (pH) vatns er 7,0 sem er
eins og í munnvatni. Í hollum ráð-
um Lýðheilsustöðvar kemur fram
að flestir svaladrykkir á íslenskum
markaði eyði glerungi og gildi það
jafnt um ávaxtasafa (pH:1,98-3,95),
gosdrykki (pH: 2,48-3,14), íþrótta-
drykki (pH: 2,78-3,28) og orku-
drykki, (pH: 2,56-2,90).
TYGGJÓ Á
TENNUR ››