Morgunblaðið - 14.07.2009, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Úrræðaleysihefur settmark sitt á
líf margra eftir
bankahrunið. Í
Morgunblaðinu í
dag rekur Guðni
Einarsson blaðamaður raunir
hjóna, sem soguðust inn í
hringiðu hrunsins og horfa upp
á það að lánabyrði þeirra
þyngist jafnt og þétt. Eins og
fram kemur hafa hjónin verið
tíðir gestir í bankanum sínum.
Þau hafa mætt í útibúið sitt og
talað við þjónustufulltrúa sinn
eða útibússtjórann ýmist sam-
an eða sitt í hvoru lagi einu
sinni til tvisvar í viku síðan í
október og á tímabili mætti
maðurinn daglega í bankann.
Viðmælandi Morgunblaðs-
ins segir starfsfólk bankans
allt vera af vilja gert, en í hvert
skipti sem lausn virðist vera í
sjónmáli er hún skotin niður
annars staðar í kerfinu.
Reynslusaga þessara hjóna
er örugglega ekki einsdæmi.
Það segir sína sögu að þau leit-
uðu til Ráðgjafarstofu heim-
ilanna fyrir sex vikum og enn
eru nokkrar vikur í að þau
komist að í viðtal. Það er líkast
því að þau hafi lent inni í svart-
holi. Stjórnvöld ítreka hvað
eftir annað að ýmisleg úrræði
hafi verið sett fram til að auð-
velda almenningi að glíma við
afleiðingar hrunsins, en eitt-
hvað virðist ekki komast til
skila.
Eigi fólk að geta tekist á við
vandann þarf það að vita um-
fang hans. Það á jafnt við um
þjóðfélagið í heild sem hvern
og einn. Um leið og verkefnið
er skýrt og viðráðanlegt er
hægt að hefjast
handa.
Endurreisnin
eftir hrunið hefur
gengið hægt. Ekk-
ert gerist og á
meðan vaxa skuld-
irnar „eins og æxli“, svo notuð
sé samlíking hjónanna. Engin
leið er að segja til um hve oft
saga þeirra hefur endurtekið
sig í kerfinu, en orkan sem far-
ið hefur í að spóla í sama farinu
er óheyrileg. Þeir kraftar
hefðu nýst betur í að þoka
hlutum áfram.
Það ástand, sem hjónin lýsa,
er ekki boðlegt. Reglulega hef-
ur verið gagnrýnt hve hægt
gengur að finna leiðir fyrir þá,
sem lent hafa í greiðsluvand-
ræðum.
Eins og fram kemur í Morg-
unblaðinu í dag undirbýr
Kaupþing nú nýja lausn á
vandræðum skuldsettra ein-
staklinga og lítilla fyrirtækja,
sem felst í því að skuldbreyta
eldri lánum, setja hluta lána í
bið og afskrifa veðskuldir um-
fram virði fasteigna. Þessi leið
mun hafa fengið góðar und-
irtektir, meðal annars hjá ráð-
herrum.
Hvað sem þessari lausn líður
er ljóst að finna þarf leiðir til
að koma í veg fyrir að almenn-
ingur þurfi að feta í fótspor
hjónanna, sem lýsa reynslu
sinni í Morgunblaðinu í dag. Í
átta mánuði hafa þau verið eins
og þátttakendur í leikriti, sem
endurtekið er vikulega án
breytinga. Ef lausnirnar, sem
eru í boði, eru gagnslausar
þarf að færa fram nýjar. Á
meðan beðið er hleðst vandinn
upp og verður illleysanlegri.
Á meðan beðið er
hleðst vandinn
upp og verður
illleysanlegri}
Í hringiðu hrunsins
Eins og framkom í Morg-
unblaðinu í gær
segist Kristinn
Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri
Slysavarnafélags-
ins Landsbjargar,
ekki muna eftir öðru eins ann-
ríki hjá félaginu og und-
anfarnar vikur. „Um leið og
strandveiðarnar hófust fjölg-
aði útköllunum,“ var haft eftir
honum, og jafnframt að tugum
aðstoðarbeiðna hefði verið
sinnt hringinn í kringum land-
ið.
Strandveiðarnar hafa orðið
til þess, að mati Kristins, að
ónotaðir bátar eða lítið notaðir
bátar hafa verið sjósettir.
„Þegar þú ferð að nota tæki
sem búin eru að standa lengi
er ýmislegt sem getur farið
úrskeiðis.“ Jafnframt bendir
hann á að sjómennirnir á þess-
um bátum hafi hugsanlega
ekki mikla reynslu
af sjósókn eða að
langt sé um liðið
frá því þeir voru á
sjó.
Orð Kristins
varðandi nauðsyn
þess að gera ráð-
stafanir til að fyrirbyggja slys
á sjó eru umhugsunarefni.
Hann telur æskilegt að setja á
laggirnar öryggisnámskeið
fyrir þá sem fara á strandveið-
ar og það er full ástæða til að
taka undir þá skoðun hans. Ís-
lendingar hafa á síðustu ára-
tugum verið í fremstu röð fisk-
veiðiþjóða hvað öryggi á sjó
varðar. Nú þegar um 400
bátar bætast við vegna strand-
veiða er brýnt að kenna þeim
sem eru nýgræðingar eða
þjálfunarlitlir á sjó að takast á
við slys eða annan vanda og
minnka eins mikið og hægt er
möguleikana á óbætanlegum
sjóskaða.
Íslendingar hafa á
síðustu áratugum
verið í fremstu röð
fiskveiðiþjóða hvað
öryggi á sjó varðar }
Öryggi sjófarenda
Í
Draumalandi sínu veltir Andri Snær
vöngum yfir því af hverju matarfram-
leiðsla á Íslandi er jafn einsleit og
raun ber vitni. Þegar ég las hugleið-
ingar hans um framleiðslu íslenskra
bænda á sérvöru – eða öllu heldur skort á
henni – fannst mér eins og ég hefði eignast
langþráðan samherja. Umræða síðustu mán-
aða um vörur beint af býli, frásagnir af bænd-
um sem vinna sitt eigið kjöt og selja heima,
ásamt sultum, grænmeti, kæfu og þess háttar
marka ennfremur stórstígar framfarir. Því
voru það mér nokkur vonbrigði á ferðalagi um
landið í síðustu viku að sjá hversu erfitt það
reynist svöngum ferðalöngum að nálgast
ferskvöru; svo ekki sé talað um freistandi hrá-
efni í matargerð. Í öllum vegasjoppum má
finna ótrúlegt úrval af sælgæti, snakki og
gosi. En eiginleg matvara sem þar býðst til kaups, er
fyrst og fremst niðursuðuvara, kex og þess háttar. Sem
sagt sú vara sem geymist vel og einna auðveldast er að
pakka með sér í ferðalagið áður en lagt er af stað. Að
finna grænmeti, ferskt kjöt eða fisk er nánast ómögu-
legt. Það er meira að segja orðið erfitt að finna fiskmeti í
sjávarþorpum, nema þá frosið ef þar er Bónusverslun.
Á tjaldstæði þar sem ég gisti fyrir skömmu var falleg
búð sem opin var á hentugum tímum fyrir tjaldbúa. Þar
var allt mögulegt til sölu – annað en ferskmeti. Í næsta
nágrenni við þessa búð eru einhverjar búsældarlegustu
sveitir landsins, fín veiðivötn og góðar hafnir. Þrátt fyrir
það var engar afurðir þessara náttúrugæða
að finna í búðinni. Þeir útlendingar sem
keyra um langan veg að þessu tjaldstæði og
gista þar hljóta að halda að þjóðin lifi á kart-
öfluflögum og kexi.
Þótt einstaka býli sé farið að ryðja brautina
er enn langt í land með að þessar vörur blasi
við neytendum. Ég sakna þess draumalands
þar sem ég get gengið að íslensku aðalblá-
berjahlaupi vísu í vegasjoppum (það geymist
t.d. ekkert síður en kexið); að góðri kæfu ofan
í heimabakað rúgbrauð, hangilærum sem
skorið er af jafnóðum á flatkökur; úrvalskjöti
frá næsta býli, urriða og silungi, ferskum og
reyktum. Jafnvel heimastrokkuðu smjöri, al-
mennilegum sýrðum rjóma (án hleypiefna),
óhrærðu skyri, þurrkuðum og reyktum pyls-
um, villigæsabringum, verkuðu andakjöti,
sjófugli og eggjum úr næsta bjargi. Kryddjurtum og
grösum í te úr fjallinu.
Er ekki eitthvað undarlegt ef slík verslun er óarðbær-
ari en að fljúga kexi og snakki frá útlöndum og keyra það
síðan á trukkum í hverja einustu sjoppu á landinu? Eða
skortir okkur kannski bara viljann og sjálfstraustið til að
nýta það sem við eigum? Ég veit ekki hvort heldur er, en
grunar því miður að lengi enn eigi ferðafólk eftir að
rúnta um landið með kæliboxið sitt fullt af ítalskri
parmaskinku, andaskönkum frá Frakklandi og birgðum
af sölnuðu grænmeti úr bænum. Og láta sig dreyma um
betri nýtingu á landsins gæðum. fbi@mbl.is
Fríða Björk
Ingvarsdóttir
Pistill
Sjoppufæði í stórbrotinni náttúru
Eyðimerkur verði
aflvaki framfara
FRÉTTASKÝRING
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
K
olareykinn leggur yfir
markaðinn í eyðimerk-
urborginni Marrakesh
þegar kaupmennirnir
bera saman bækur sín-
ar. Allt í kringum torgið eru lágreist
hús þar sem konur anda að sér ban-
eitruðu kolmónoxíði. Þær standa yfir
hlóðunum.
Blaðamaður veltir því fyrir sér
hversu lítið hafi breyst síðan Churc-
hill málaði Atlasfjöllin handan rauð-
brúnna eyðisanda. Allt er með líku
sniði. Það eru helst lélegar Rolex-
eftirlíkingar sem minna á nútímann.
Vanþróunin í Marokkó er ekki
bundin við Marrakesh. Að keyra í
gegnum sveitaþorpin á leiðinni til
Essaouira er eins og að fara aftur í
tímann. Það eru þó merki um breyt-
ingar. Á þaki hótelanna sem kljúfa
vindinn við gamla virkismúrinn í
Essaouira má sjá sólarsellur sem
tengdar eru vatnstönkum. Sturtu-
vatnið er hitað með sólarorku.
Hugsað stórt
Þótt Marokkó sé ekki auðugt land
á flestan mælikvarða er það þó ríkt af
lítt nýttri vind- og sólarorku. Og það
sama á við um nágrannaríkin.
Allt bendir til að á næsta áratug
verði ráðist í stórfellda sólarorku-
framleiðslu í þessum snauða heims-
hluta. Hér er hugsað stórt. Félags-
skapur stórfyrirtækja, stofnana og
samtaka hyggst leggja út í 71.500
milljarða króna fjárfestingu í upp-
byggingu sólarorkuvera í eyðimörk-
um Norður-Afríku.
Stefnt er að því að orkuverin fari í
gang árið 2019 og muni þá framleiða
sem nemur 15% af orkuþörf Evrópu.
Svo er ætlunin að bæta við fram-
leiðsluna. Orkuþörf Evrópu mun
vaxa en engu að síður er miðað við að
um miðja öldina muni sólarorkuverin
sjá álfunni fyrir 20-25% af orkuþörf
hennar.
Verkefnið heitir Desertec og ætti
listinn yfir þátttakendur að auka
tiltrú á að þessi djarfa sýn rætist.
Siemens, Deutsche Bank, orkuris-
arnir RWE og E.ON. og ESB koma
að undirbúningnum, svo nokkrir
þátttakendur séu nefndir, þannig að
slagkrafturinn er til staðar.
700-föld orkuþörf mannkyns
Fræðast má um verkefnið í fjórðu
útgáfu hvítbókar um verkefnið, Clean
Power From Deserts, en þar segir að
10.000 meiri orka sé fólgin í sólarljós-
inu en mannkynið þurfi. Í sólarljósinu
sem skíni á eyðimerkurnar sé að
finna 700 sinnum meiri orku en
samanlögð heimsbyggðin þurfi.
Nefndar eru nokkrar tölur.
Sólvermdar eyðimerkur þeki um
36 milljón ferkílómetra af um 149 fer-
kílómetrum landmassans á yfirborði
jarðar. Sérhver ferkílómetri bjóði
upp á framleiðslu 2,2 terawattstunda
af raforku á ári og samanlagt bjóði
eyðimerkur því upp á framleiðslu um
80 milljón terawattstunda. Það er
geysihá tala. Oft hefur verið rætt um
30 terawattstundir í samhengi við
efri mörk mögulegrar raforkufram-
leiðslu á Íslandi.
Þessi orka jafngildir 750-faldri
þeirri orku sem mannkynið sótti í
jarðefnaeldsneyti árið 2005. Miðað
við 15% orkunýtni sólarorkuveranna
geti einn hundraðshluti af flatarmáli
eyðimarka annað orkuþörf heimsins.
Framtíðin Sólarorkuverin munu byggjast á þeirri tækni að beina sólarljósi í
miðlægan punkt og virkja orkuna til að hita vatn sem síðan knýr hverfla.
Hægt er að sækja 750 sinnum
meiri orku í sólarljós sólbakaðra
eyðimarka en sótt var í bruna
jarðefnaeldsneytis 2005. Sam-
tökin Desertec telja eyðimerkur
bjóða upp á lausn orkuvandans.
MARKMIÐ verkefnisins eru sett í
samhengi við fyrirhugaðan vatns-
vanda, líkur á að árið 2025 muni
tveir þriðju hlutar mannkyns búa
á svæðum þar sem aðgangur að
vatni verður takmarkaður.
Með því að framleiða raforku á
þurrum eyðimerkursvæðum megi
knýja vatnshreinsistöðvar og sjá
mannhafinu fyrir hreinu vatni.
Verkefnið er líka sett í sam-
hengi við þverrandi birgðir jarð-
efnaeldsneytis, með vísun til
stofnunar Kola- og stálbandalags-
ins í Evrópu eftir síðari heims-
styrjöldina, eins forvera ESB í
núverandi mynd.
Nú er hins vegar einnig horft
til Norður-Afríku og Mið-
Austurlanda um slíkt samtarf á
öðrum grunni.
Notkun sólarorku frá Norður-
Afríku í Evrópu krefst orkuflutn-
inga um langan veg og fullyrða
talsmenn Siemens að þeir hafi
þróað tækni til að leysa það.
SAMEINI
ÞJÓÐIRNAR
››