Nýtt kvennablað - 01.01.1964, Qupperneq 4

Klettafjallaskáldið, Stephan G. Stephansson. Mér
finnst ég heyra svar hans, liógvært, hljóðlátt, al-
vöruþrungið: „Ég hef verið að spyrja um sál þína í
hvert sinn, er ég hef minnst þín í kvæðum mín-
um.“ Stefán segir í einu bréfa sinna: „Því er ekki
að leyna, að ég cr orðinn dauðleiður á mörgum til-
finningakveðskap, sem flestum fellur, finnst hann
koma frá hjarta, sem tómahljóð er í, vera óp fremur
en næmleiki og þá lítilmannlegur. óskákllegur. Ég
met ekki tilfinningar eftir því, hve hátt er haft,
heldur hvernig hjartað titrar. Ég kýs mér tilíinn-
inguna, sem gengur um, fáorð og aðhlynnandi,
með viðkvæmni í svipnum og hlýindin í hand-
tökunum eins og móðurástin."
Stephan G. hefur ort vísuna „Fjallið Einbúi".
Finnst mörgum það vera sjálfslýsing og er það ekki
fjarri sanni.
Hann Einbúi gnæfir svo langt yfir lágt,
að lyngtætlur stara á hann hissa
og kjarrviðinn sundlar að klifra svo hátt
og klettablóm táfestu missa.
Þó kalt hljóti nepjan að næða hans tind
svo nakinn hann hopar þó hvergi.
Hann stendur sem hreystinnar heilaga mynd
og hreinskilnin, klöppuð úr bergi.
„Stuðlar hann við strit stórþjóðarvit. Engan
meir ég met né metið get.“ Svo kveður Guttormur
J. Guttormsson til Stephans G. Þau orð vildi ég
gera að minum orðum og svo mun um fleiri, er
hafa frá barnæsku fylgzt með flestu því merkasta,
sem hann hefur ort.
Aðeins einn mansöngur og eitt minni kvennal
Þetta „Minni kvenna" orti hann nýkominn hing-
að til lands vorið 1917 og flutti það á útisamkomu
hér í Reykjavík á hátíðisdegi kvenna 19. júní. Það
var vel til fallið og táknrænt, því fá skáld hefðu
sem Stephan G. samfagnað konum með fengin
réttindi, skilið betur hverja þýðingu þau hafa og
glaðzt innilegar yfir því að konur kynnu að meta
þau. Þetta sýna margar kvenlýsingar hans ótví-
rætt. Þar eru engin væmin ástaljóð, enginn fagur-
gali. Þau eru þar hvergi til þessi „vesælu logn-
molluljóð" um „ lífið mitt blíða“ og „elskan mín
fríða". Hann krefst þess líka af konum, að þær
hafi til að bera heilbrigði og andlega göfgi. Þá eig-
inleika kann hann að meta. Hann markar þá með
fám orðum en skýrum. Og mér finnst hver kona
oft vera betur sæmd af að fá viðurkenningu frá
Stephani í tveimur, þremur ljóðlínum, en af löng-
um lofkvæðum af venjulegri gerð. Ég mundi fljótt
hafa getið mér til um höfundinn að vísuorðum
sem þessum:
2
„Og drottningarhjarta er viðkvæmt og varmt,
þó varirnar fljóti ekki í gælum.“
Hann hefur líka opið auga fyrir sumri kvenfegurð.
„Og vorsins yndi og öruggt traust
mér ofið fannst í svip þinn inn,
og viðmót hýrt og hispurslaust“
segir hann í þessum eina mansöng, sem til er í And-
vökum. Þar finnur hann, að vorið sjálft hefur tekið
sér gervi iþessarar konu. Hann er viss um það, því
allir eiginleikar liennar eru eiginleikar vorsins. í
yfirlit hennar er vorfegurð. En sál hennar er líka
þrungin af geislum og heiðríkju vorsins:
„Og mér fannst æ við orðin þín
mér opnast heimur fagurskýr,
og allt hið forna sökkva úr sýn,
en sjónarhringur birtast nýr.
Svo breytir vorið velli og björk
og víkkar heimsins endimörk.
Það var sem innst i öndu mér
að augun þín þú hefðir fest
og eins og vísað væri þér
á versin þau, sem kvað ég bezt.
Svo ratar vor á blómablað,
sem býr í skugga á eyðistað."
Það væri engin tízkubrúða né tildurdrós, sem
fengi svona kvæði. Ljóðin til þeirra eru öðruvísi.
Þar er „Hlaðgerður" fremst í flokki. Þar kveður
við annan tón:
„Nú skil ég hví hönd þín var hvít eins og ull.
en haldlaus — og þetta sem skein eins og gull
í silkiþráð glitað, þitt glóbjarta hár
var gefið til sýnis, en engum til fjár.
Þú hefðir ei léð það til liðþurfta manns,
í lífshættu stöddum, í bogastreng hans.
Nú sé ég að augun þín svelldoða-gljá
sem sævarós lagður en djúpöldu-blá —
en tennurnar, hvirfing úr hafperlum gjör
um hláturinn tamda, er svaf þér á vör —
og heiðslétta ennið og í-roðin kinn
var allt saman gert fyrir spegilinn þinn.“
Ég hef oft undrazt hvernig hægt var að koma svo
glöggri mynd og jafn sárbiturri ádeilu fyrir í tveim
erindum. En hann skyggnist líka dýpra:
„Trúðu mér Hlaðgerður aðeins um eitt,
ég yrki ekki til þess að sakast um neitt."
Afsökunin er þessi:
— Venjumar heimta þig svona til sín,
úr siðum og háttum er innrætni þín.
Og það er oss sveinunum sjálf-þakkavert,
því svona við höfum vor boð til þín gert.“
NÝTT KVENNABLAÐ