Morgunblaðið - 16.10.2009, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 2009
Gleði Í félagsmiðstöðinni Borgyn í Grafarvogi var í gær haldið Micheal Jackson-ball. Ljóst er að gleðin var við völd en spurning hver líkist Jackson mest.
Heiddi
LANDBÚNAÐUR og framleiðsla
matvæla skiptir sköpum fyrir fram-
tíð fátækari þjóða og verður því að fá
aukið vægi í þróunarstefnu. Trygg
varðveisla og sjálfbær nýting erfða-
auðlinda verður að vera burðarás í
landbúnaði framtíðarinnar ef sjá á
vaxandi fjölda jarðarbúa fyrir fæðu.
Þetta er einkum mikilvægt á tímum
ört vaxandi loftslagsbreytinga af
mannavöldum.
Við blasa viðfangsefni sem ekki
verða leyst nema í samstarfi landa
og heimshluta. Síðustu þrjátíu árin
hafa Norðurlöndin eflt samstarf sitt
um varðveislu og sjálfbæra nýtingu
erfðaauðlinda. Þetta hefur end-
urspeglast í stofnun norrænnar mið-
stöðvar um erfðaauðlindir, NordGen.
Rekstur NordGen hefur rutt braut-
ina fyrir samstarf við fræbanka í
Afríku og Asíu og nýlega var sam-
þykkt að stofnunin taki að sér rekst-
ur alþjóðlegs fræbanka á Svalbarða –
The Global Seed Vault.
Alþjóðlegt samstarf á sviði land-
búnaðar, sjávarútvegs og þróun-
arsamvinnu hefur lengi fyrst og
fremst beinst að því að tryggja íbú-
um jarðar fæðu. Greinilegur árangur
hefur náðst. Á árunum frá 1970 og til
2009 tókst að framleiða nægan mat
til þess að brauðfæða alla jarðarbúa
þótt þeim hafi fjölgað um þrjá millj-
arða. Þessi árangur gefur tilefni til
dálítillar bjartsýni. En það er samt
sem áður ástæða til þess að hafa
verulegar áhyggjur. Árið 2009 býr
einn milljarður manna ennþá við
skort. Hefur þeim fjölgað um 150
milljónir og þar er fyrst og fremst
um að kenna matvæla- og efnahags-
kreppu síðastliðins árs.
Ljóst er að framfarir síðustu ára-
tuga standa ekki nægilega traustum
fótum og því höfum við orðið vitni að
gríðarlegum afturkipp á skömmum
tíma. Við verðum að beina sjónum
okkar að því metnaðarfulla verkefni
að sjá íbúum jarðar fyrir mat. Í
heiminum öllum þarf framleiðsla á
mat að aukast um 70 prósent fram
til ársins 2050 ef tryggja á að íbúar
jarðar, sem áætlað er að fjölgi um
2,3 milljarða, fái nóg að borða.
Skýrari pólitísk stefna
Um árabil hafa bæði landbúnaður
og matvælaframleiðendur notið sí-
minnkandi athygli og stuðnings í
þróunarsamvinnu. Svipaða sögu er
að segja af útlánastefnu fjár-
málastofnananna. Samtímis hafa
einkaaðilar lítið sem ekkert fjárfest í
landbúnaði þróunarlandanna.
Matvælaskortur og fjár-
málakreppa síðustu ára hefur aftur
minnt fólk á að fátækt leiðir til
hungurs og næringarskorts og að
landbúnaður og framleiðsla á mat
skiptir máli fyrir framtíð fátækra
ríkja. Ekki er seinna vænna, því á
síðustu 20 árum hefur hlutur land-
búnaðar í þróunaraðstoð lækkað úr
18 prósentum niður í um það bil 3
prósent.
Þjóðum heims er að verða ljóst að
þær verða að taka höndum saman til
þess að vinna bug á þeim vanda sem
við blasir. Verkefnin eru mýmörg.
Það þarf að sjá til þess að jarð-
arbúar líði ekki skort, tryggja ör-
yggi matvæla, koma í veg fyrir að
erfðaauðlindir í matvæla- og land-
búnaðarframleiðslu glatist ekki,
hindra loftslagsbreytingar, eyðingu
skóga, jarðvegs og vatnslinda, og
heyja baráttu við sjúkdóma bæði
manna og búfjár.
Erfðabreytileiki er
hluti lausnarinnar
Nútíma landbúnaður byggist á
hlutfallslega fáum tegundum plantna
og húsdýra sem hafa verið kynbætt-
ar til þess að gefa mikið af sér, eink-
um á þeim landsvæðum jarðar þar
sem framleiðnin er hvað mest. Þetta
hefur leitt til þess að það verður sí-
fellt erfiðara að tryggja öllum íbúum
jarðar nógan mat. Margar fátækar
þjóðir og framleiðslusvæði hafa orðið
útundan við kynbætur nytjaplantna
sem hæfa svæði þeirra, loftslagi og
þeim vanda sem að steðjar. Lofts-
lagsbreytingar af mannavöldum hafa
það í för með sér að við verðum að
hefjast handa við að kynbæta ný
plöntuyrki og tryggja jafnframt að
ekki dragi úr þeirri fjölbreytni sem
nú má finna í ökrum smábænda
heimsins. Þetta eru einnig sjónarmið
sem mikilvægt er að taka tillit til í
yfirstandandi samningaviðræðum
um loftslagsbreytingar.
Verði ekki gert átak
í plöntukynbótum
verður sífellt erfiðara
að takast á við fæðu-
skort og tryggja nægi-
lega fæðu til fram-
búðar. Hvað varðar
húsdýr er mikilvægt
að tryggja sjálfbæra
nýtingu búfjárkynja og
varðveita erfðafjöl-
breytni.
Á Norðurlöndunum
eru menn á einu máli
um að nauðsynlegt sé
að taka duglega til hendinni til þess
að varðveita og tryggja sjálfbæra
nýtingu erfðaauðlinda og tryggja
þannig að sífellt fleiri jarðarbúa
skorti ekki mat. Það er nauðsynlegt
að efla kynbætur plantna og finna
leiðir til þess að nýta þær við fram-
leiðslu matvæla hjá þeim þjóðum
sem teljast fátækar. Það þarf að kyn-
bæta nytjaplöntur sem þola meiri
þurrka, saltmettun jarðvegs eða
miklar sveiflur í veðurfari.
Það er skynsamlegt að taka hönd-
um saman við að leysa öll þau flóknu
verkefni sem bíða okkar. Með Nor-
rænu miðstöðinni um erfðaauðlindir
hafa Norðurlöndin sameiginlega
komið sér upp góðu verkfæri til þess
að taka virkan þátt í að bæta kjör
hungraðra í heiminum.
Erfðaauðlindir – hluti lausnarinnar
Eftir Jón Bjarnason, Eva Kjer
Hansen, Sirkka-Liisa Anttila,
Lars Peder Brekk og Eskil Er-
landsson
»Matvæla- og efna-
hagskreppa síðustu
ára hefur aukið skilning
manna á að matvæla-
öryggi er alþjóðlegt við-
fangsefni sem taka þarf
föstum tökum.
Jón Bjarnason
Jón Bjarnason er landbúnaðar- og
sjávarútvegsráðherra, Eva Kjer
Hansen er matvælaráðherra Dan-
merkur, Sirkka-Liisa Anttila er land-
búnaðar- og skógarráðherra Finn-
lands, Lars Peder Brekk er
landbúnaðar- og matvælaráðherra
Noregs, Eskil Erlandsson er land-
búnaðarráðherra Svíþjóðar.
Eva Kjer Hansen Sirkka-Liisa Anttila Lars Peder BrekkEskil Erlandsson
HAGFRÆÐINGURINN Jos-
eph Stiglitz hefur að undanförnu
í fyrirlestrum, viðtölum og skrif-
um látið málefni Íslands og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins til sín
taka. Nú síðast greindi Morg-
unblaðið þann 14. þ.m. frá um-
mælum hans á blaðamannafundi
í Kaupmannahöfn. Við íhugun
þessara og annarra ummæla
Stiglitz verður að hafa í huga að
hann hefur átt í útistöðum við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og
starfsmenn hans í meira en ára-
tug, eða allt frá Asíukreppunni
svokölluðu, þegar hann greindi á
við sjóðinn um stefnu mála í
þeim heimshluta. Urðu þessar
deilur illvígar og persónulegar
þegar Stiglitz réðst af offorsi að
einum helsta starfsmanni sjóðs-
ins, Stanley Fischer, sem nú er
seðlabankastjóri í Ísrael. Leiddi
þetta til þess að Stiglitz varð að
víkja úr starfi sem aðalhagfræð-
ingur Alþjóðabankans sam-
kvæmt kröfu Bandaríkja-
stjórnar. Hér er því ekki á
ferðinni óvilhallur fræðimaður.
Það er illur leikur að hann skuli
nú reyna að hafa afskipti af sam-
vinnu Íslands við Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn. Sú samvinna verður
að byggjast á reglum sjóðsins og
stefnu hans með fullu tilliti til
hagsmuna Íslands án þess að
önnur sjónarmið komi þar við
sögu.
Jónas H. Haralz
Joseph
Stiglitz og
Alþjóða-
gjaldeyris-
sjóðurinn
Höfundur er fyrrverandi
bankastjóri.