Ísfirðingur - 15.12.1986, Síða 27

ÍSFIRÐINGUR
27
Yísnaþáttur
Herdís og Ólína Andrésdætur, tví-
burasystur og skáldkonur, voru
fæddar í Flatey á Breiðafirði, 13. júní
1858. Foreldrar þeirra voru: Andrés
Andrésson og kona hans Sesselja
Jónsdóttir. Bærinn sem þær ólust
upp í, hét Hólsbúð og var sunnanvert
á eyjunni. Þær voru náskyldar Þóru
móður Matthíasar Jochumssonar en
föðuramma þeirra var alsystir Þóru.
Andrés faðir þeirra þótti vel hag-
mæltur og skáldablóðið virðist hafa
verið í báðum ættum þeirra, því
Sesselja móðir þeirra var einnig
skáldmælt.
Herdís giftist 1880 Jóni Einari
Jónssyni, stúdent, frá Einarsnesi. Þau
eignuðust 7 böm, en þrjú þeirra lifðu.
Herdís lést 21. apríl 1939.
Ólína andaðist 19. júlí 1935. Hún
giftist ekki, en eignaðist dóttur, Ást-
ríði, með Guðbrandi Sturlaugssyni
frá Hvítadal.
Ljóðmæli þeirra systra komu fyrst
út 1924, síðan 1930 og síðan 1967.
Bók þeirra systra heitir því yfirlætis-
lausa nafni „Ljóðmæli Ólínu og
Herdísar.“ Þáttur Ólínu er nokkm
meiri að vöxtum í bókinni en Her-
dísar, og einnig er þar að finna ljóð
og vísur er þær ortu saman. Hér á
eftir fara nokkur sýnishom af kveð-
skap þeirra.
Ólína kvað:
Eigirðu land sem ástin fann,
unnt er að standast tálið.
En þegar andast ánægjan,
aftur vandast málið.
Sértu ekki af aurum fjáð,
er það kölluð mæða.
En hæstu tónum helst er náð,
er hjartans undir blæða.
Ólína minnist rökkurstund-
anna við Breiðafjörð og sér þær í
rósrauðum hillingum. Hún segir:
Vetrar löngu vökurnar
vóru öngum þungbærar,
við ljóðasöng og sögurnar
söfnuðust föngin unaðar.
Ein þegar vatt og önnur spann,
iðnin hvatti vefarann,
þá var glatt í góðum rann,
gæfan spratt við arin þann.
Henni verður mikið um að
frétta andlát frænda síns Matt-
híasar Jochumssonar.
Gleðin smækkar, hryggðin
hækkar,
hróður brást um andans völl,
skáldum fækkar, landið lækkar,
loksins sjást hér engin fjöll.
Um ferskeytluna:
Ferskeytlan er lítið ljóð,
létt sem ský í vindi,
þung og dimm, sem þrumuhljóð,
þétt sem berg í tindi.
Sléttubönd:
Sálin fagnar, ljóssins ljúft
leiftrar bjarta rúmið,
málið þagnar, dulardjúpt
dvínar svarta húmið.
Þótt færri kvæði liggi eftir
Herdísi, er hún ekki síður hag-
mælt en systir hennar Ólína.
Herdís kveður:
Þegar margt vill móti ganga,
mæða treinist flest,
til að stytta stundir langar
stakan reynist best.
Góuvísa:
Þeysti góa í garð með snjó
geyst með nógu skriði.
En þorri hló og hneig og dó
hljótt í ró og friði.
Nýir bragarhættir:
Snemma hafði eg yndi af óð
og ást á fögrum brögum.
En ungu skáldin yrkja ljóð
undir skrítnum lögum.
Ferskeytlan er henni æfinlega
tiltæk:
Hvín í hnjúkum helfrosnum,
hrannir rjúka á firðinum,
ligg ég sjúk af leiðindum,
læt þó fjúka í kviðlingum.
Oftast svellin örlaga
illum skellum valda,
fyrir brellum freistinga
fáir velli halda.
Vinkona Herdísar bað hana
að gera vísu. Hún svaraði:
Að bragða aldrei Boðnar vín
best ég hygg að fari,
ég er orðin elskan mín,
ekta Goodtemplari.
Svona fór það fyrir mér,
frá því satt ég inni.
Lítið var en lokið er
ljóðasmíði minni.
Kveðið við spuna:
Þó mig gigtin þjái grimm
og þunnan beri ég lokkinn,
séð hafi árin sjötíu og fimm,
sit ég enn við rokkinn,
Þið sem eruð ung og frá
og engu viljið sinna,
getið ekki giskað á,
hvað gaman er að vinna.
Systurnar gengu inn Laugaveg
eitt sinn og sáu epli í búðar-
glugga. Ólína kvað:
Ekki hefir greyið allt það gleypt,
sem á hana felldi skugga.
Herdís botnaði:
Einhverju hefur Eva leift,
fyrst epli er í hverjum glugga.
Herdís kvað:
Við höfum marga vísu lært,
sem vermdi og hressti geðið.
Ólína botnaði:
En það verður aldrei þjóðum
kært,
sem þungt eða stirt er kveðið.
Emma Hansen:
Vestfjarðaför
13. júlí 1986
Djúp eru sund og draumablá.
Dökk eru þverhnípt fjöllin.
Uppi er heiðin harla grá
hún er í stíl við tröllin.
Vestfirskan galdur virðist tjá
vogskorin klettahöllin,
heljar þá vindar hamra slá
og harðsnúin ölduföllin.
Vinjar í milli vaka hér,
vaxnar með kjarri og gróður.
Fossinn í gljúfri flytur hver
fegursta íslandshróður.
Ósnortinn dalur einn og sér
útlagann faldi hljóður.
í túnkraga gömul tóttin er
töfra og minja sjóður.
Systurnar komu í hús, þar sem
Herdís hafði ekki komið áður.
Herdís kvað:
Hingað aldrei hef ég inn
hendi eða fæti skotið.
Ólína botnaði:
En ég get sagt á háttinn hinn,
hér hef ég gleði notið.
Ólínu vantaði aðgöngumiða
að fyrirlestrum trúmálavikunn-
ar, en einhver hafði náð í miða
fyrir Herdísi. Ólína kvað:
Ýmsir hafa inni þar
annarra hjálpar notið.
Herdís botnaði:
Á miskunn Guðs og Guðrúnar
geturðu kannske flotið.
Magdal. Thoroddsen tók saman.
Til
Vestfírðinga
í auðnu og sorgum er okkar hér þörf,
hér eigum við ræturnar heima.
Og hver á að annast hér útvarðastörf
ef allir til sumarlands streyma?
Áslaug S. Jensdóttir, Núpi.
cX Frá ísfirðingi
Ritstjórnin sendir öllum sem í
blaðið hafa ritað á árinu 1986
kærar þakkir fyrir góð samskipti,
Gleðileg jól - farsælt nýtt ár.
Kjördæmissamband
Framsóknarmanna
á Vestfjörðum
sendir öllum Vestfirðingum
svo og öðrum landsmönnum
innilegar jóla- og nýjárskveðjur.