Austri - 15.12.1964, Qupperneq 4

4
AUSTRI
Jólin 1964
AÐ ER þriðjudagurinn 11.
ágúst 1964. Yfir Búlands-
nesinu hvílir léttlæg þoka,
líkust grisjaðri baðmull. Hér og
þar brjótasf sólargeislar gegnum
grisjuna og varpa einkennilegri
birtu á úlfgráa tilveruna.
Við þekkjum þetta fyrirbrigði
vei, ssm fædd erum og fóstruð
hér eystra, þetta einkennilega
veðurlag, þegar náttúran öll lítur
út, sem hún væri séð gegnum
mött gleraugu, og þokuflókarnir
skríða með jörðu, og virðast jafn-
vel stundum ætla upp í mann og
ofan í.
A Djúpavogi eru verkamennirn-
ir í uppfyllingunni, að koma úr
morgunkaffinu, koma labbandi
einn og einn og totta pípustúfinn
sinn.
Niðri við bryggjuhausinn liggur
virðulegur farkostur, Mýrdæling-
ur, þjálfaður af áratuga giímu-
brögðii.n Ægisdætra. Hann liggur
þarna í blíðalogninu og þenur
rokkinn, púar upp um reykrörið,
líkt og heimspekilegur prófessor
rppáhalds pípuna sína.
Á þi.fari Mýrdinlings hafa átta
mannverur komið sér fyrir. Sum-
ir sitja á lestarlúgunni, aðrir
standa og rabba, eða horfa út í
b'.áinn. ,,Sleppa“, segir kapteinn-
inn, Siefán Aðalsteinsson, og
Helgi Jónrson í Rjóðri, se.m er
hinn hluti áhafnarinnar losar tóin
af bryggjupelunum og stekkur
um borð.
Og brátt skríður Mýrdælingur
i.t úr liöfninni og tekur stefnu til
hafs. En liverjir eru þessir átta,
oem standa eítirvæntingarfullir á
þ lfarinu, ýrist takandi í nefið,
tottandi pípu, ellegar hvorugt?
Hér er á ferðinni Þjóðminja-
vörður, dr. Kristján Eidjárn.
Hann hefur nú loksins getað gef-
ið sér tíma til að heimsækja Suð-
Austurlandið, þann hluta fóstur-
jarðarinnar, sem einna helzt er
kenndur við Papana, þessa um-
íæddu laumufarþega íslenzkrar
1 jóðarsögu.
Förinni er í dag heitið til Pap-
cyjar, en þar segir íslendingabók,
að hinir írsku einsetumenn hafi
hafzt við, er norrænir menn komu
hingað til lands.
1 för imeð þjóðminjaverði hafa
slegizt nokkrir áhugamenn. um
sögu og líf liðinna kynslóða, og
skal þá fyrst nefna þau hjón
Sigríði og Birgi Thorlarius, ráðu-
neytisstjóra í Menntamálaráðu-
neytinu. Birgir er þarna á æsku-
slóðum, en hann er fæddur og
uppalinn á Búlandsnesi, sonur
Ragnhildar og Ólafs læknis
Thorlaeiusar. Djúpavogsmenn eru
þarna fjórir: Séra Trausti Péturs-
son prófastur, sonur hans Trausti
Pétur, Valgeir Vilhjálmsson kenn-
ari og Ingimar Sveinsson, skóla-
stjóri. Loks eru og tveir Eskfirð-
ingar, séra Jón Hnefill Aðalsteins-
son, og sá, er þetta ritar.
Eftir því sem bátnum irniðar til
hafs, þeim mun þykkari verður
þokan. Það er sannarlega ekki út-
lit fyrir, að hið fagra Papeyjar-
útsýni opnist leiðangursmönnum
þennan dag. Ef til vill eru þetta
gjörningar. Kannski Pöpunum
blessuðum sé ekkert um þetta
grúsk. Ef til vill eiga þeir ein-
hverju að á veðurgerðarstofnun
himnaföðurins, og hafa getað sent
okkur þessa blessaða þoku, frekar
en ekki neitt.
En Mýrdæ’.ingur kærir sig koll-
cttan. Þeir Stefán rata til Papeyj-
ar sjálfsagt jafnt í svefni og vöku.
Þeir þekkja þstta, eins og for-
ustuærin kvíagötuna. Þokan skipt-
ir þá engu máli.
En þegar komið er út undir ey
breytist skyndilega litur á lofti,
við siglum út úr þokunni og inn
í sólfagran heim. Framundan
blasir við Papeyjan, ásamt smá-
eyjum sínum, iðandi af lí.fi, iðja-
græn á lit.
Það er haldið inn á Áttlrings-
vog. Að vísu liggur Selavogurinn
nær bænum, er það er háfjara og
þegar þannig er ástatt er hætta,
á, að báturinn taki niðri, og á-
stæðulaust að tefla farkosti okk-
ar þannig í tvísýnu.
Etelán leggur stefni bátsins upp
að klettisnefi innst í voginum og
leiðanguriLnenn hafa sig í skynd-
ingu á land. Þá bakkar Mýrdæl-
ingur aftur út á voginn, þar sem
honum er lagt við ból, en skip-
verjar róa á skektu í land.
Og nú er gönguför fyrir hönd-
um, yfir eyjuna þvera.
Við göngum í halarófu eftir
ævagömlu garðbroti. Sú göngu-
braut endist okkur yfir mestalla'r
mýrarnar, allt heimundir bæ, en
þegar við komum í sjónmál við
bæjarhúsin sjáum við hvar bóndi
kernur á móti okkur, beinvaxinn.
og vörpulegur á velli, og leiðir
Svandísi litlu dótturdóttur sína
við hönd.
Það verða fagnaðarfundir, því
Papeyjarfólk kann að fagna gest-
um sínum á þann hátt, að þeim
ókunna finnst sem þar sé hann
gamalgróinn og í hópi vina.
Flestir hafa nýlega verið búnir
að drekka sitt imorgunkaffi, elleg-
ar snæða enn voldugri árbít, áður
en út í eyju var haldið, svo svang-
ir eru menn í hópnum ekki. „En
kaffi drekkið þið nú gott fólk,
áður en þið haldið af stað“, segir
Gústav bóndi. Maldað er í móinn,
en bóndi afgreiðir málið á sinn
hátt með því, að skírskota til
þess, að hér í Papey sé hann hús-
bóndi, hvað sem aðrir séu annars
staðar.
Biðin eftir kaffinu er örstutt,
en á meðan sitja menn í hlað-
varpanum og sleikja sólskinið.
Þokan er nú horfin með öllu, og
hið fegursta útsýni til lands, allt
sunnan frá Horni og norður til
Gerpis.
Neðan við snúrustaurinn situr
Kristján Eldjárn og færir talandi
dagbók inn á rafhlöðusegulband.
Snöggvast hvarflar það að cnér,
hvort ,,handritadeilur“ framtíðar-
innar kunni ekki einmitt að snú-
ast um segrlbandsspólur, fullt eias
og ritað mál. En látum komandi
------in umwmumiBlSsmSKMrXtiaJLiEJjM
E F T I R
Krisfján
Ingólfsson
—.............. .............
kynslóðum eftir að fá botn í það.
Kaffið reyndist vera veizla, með
í jcmapönnukökum og tilheyrandi,
sem enginn hafði ístöðu í sér að
sporna gegn. Þegar staðið var
upp frá fcorðum í Papeyjarstofu,
var fólk því vel búið undir vi:-
'.idalegt rinnsóknarlabb, nema
eilítiö þyngru, en æskilegt mátti
tslja.
—o—
Gústav og Svandís s'ógust í
förina með leiðangursmönnum, en
lieima í eldaskála sátu skipsLnenn
og hjöluðu við heimakonur.
Bóndi leggur til, að við höldum
fyrst í norðaustur, en fylgjui.-n eyj
unni slcan suður með. Á göngu
okkar í norðaustur lendum við
enn upp á gamalt garðlag, sem að
LT.estu er þó sigið í jörðu og
l verfur með öllu á pörtum. Ýms-
ar getgátur koma upp hverju hiut-
verki garður þessi hafi á sínum
tlma þjónað, en hann liggur frá
Selavogi til Höfðavíkur, svo til
teinlínis, milli suðvestur og norð-
austurátta.
Eigi skal hér miklum getum
leitt að hinu upprunalega hlut-
verki, enda erfitt nokkuð um það
sð segja, en ekki þætti mér óeðli-
legt, að einhvern tíma kynni að
hafa verið tvíbýli í eyjunni og
löndum skipt með garðinum þeim
arna.
Þjóðminjavörður er orðinn
ánægður með veðrið, okkur hefur
tekizt að leysa hina fornu, aust-
firzku konungsdóttur, þokuna, úr
álögum og nú er sól yfir legi og
láði.
Það sem helzt skyggir á gleð-
ina er hitinn. Flestir höfðu búið
sig að heiman um morguninn í
eamræmi við kólguna á Djúpavogi.
Nú í mollunni eru þau skjólföt
úrelt orðin og menn taka að kasta
klæðum til efra, svo sem siðgæð-
ishugmyndir nútímans telja hæfu
til.
Þegar yfir þvera eyjuna er
komið, verður fyrir okkur Sölva-
eyði, en það er höfði um það bil
10 metra hár. I liöfðanuiiu að
sunnanverðu er veggjarhleðsla.
Eftir stendur einungis annar lang-
veggurlnn og að því er virðist
fcálf fcreidd gaf a. Hitt hefur hrun-
ið úr höfðanum og í urðina fyrir
neðan.
Eldjárn vildi fátt eitt um aldur
þessara veggjabrota segja, en lét
þó á sér skilja, að þau gætu ver-
ið allgömul. Gústav bóndi sagði
hinsvegar, að hann hefði iöngum
haf'; þ:.5 á tilfinningunni, að þau
Vciru meo því elzta sem finna
mætti af mannvirkjum þar í
eynni. .
0 Suður með strönd
Á tanga einum í Eldriðavikum.
austast á eyjunni eru greinilegar
rústir, og allmiklar um sig. Ekk-
ert var staðnæmzt þar í þetta
skipt.ð, en væntanlega verður það
gert síðar.
Því verður ekki neitað, að hóp-
rrinn beið þess með nokkurri eft-
irvæntingu að kz< ra a5 Papatóft-
r:.:, sem svo eru nefndar. Dr.nski
íornfræðingurinn Daniel Bruun
hafði stungið þar niður skóflu á
sinum tíma, þ. e. a. s. einhvern
tíma krlngum aldamótin síðustu,
en orðið frá að hverfa sakir tíma,-
skorts.
Papatætturnar eru í lágum hól
austan til á eyjunni, ein er þeirra
stærst og reyndist við skyndiimæl-
ingu vera á lengd 17 skref séra
Jóns Hnefils, sem er í hópi stærri
manna.
Bruun hafði á sínum tíma graf-
ið þ;:rna tvær holur, en einskis
orðið vísari. Gkkar hópur gat ekki
minni verið og gróf líka tvær hol-
ur, en hafði eigi fremur eiindi
sem erfiði.
Engan veginn er það útilokað,
að eitthvað kynni að finnast
þarna ef tætturnar allar yrðu
grafnar upp, en enn sem komið er
hefur ekkert fundizt, sem' bent
gæti til þess að þarna hafi verið
mannabústaður. Holurnar sem við
grófum voru nokkuð djúpar, það
djúpar, að við komumst niður á
sjávarmöl. Auðvitað mátti þarna,
kenna ýmis jarðefnalög, en ekkert
þeirrar tegundar, að ætla mætti
það imannvistarlag.
En hvernig er þá örnefnið til
komið —- Papatættur?
Svarið getur verið á tvo vegu,
þar sem enn liggja engar sannanir
fyrir hvað húsa þarna hefur ver-
ið, né he’.dur hvenær þau hafa
verið reist.
Hugsum okkur fyrst, að örnefn-
ið hafi við rök að styðjast. Þá er
það sögulega rétt og eðlilegt.
En segjum síðan, að örnefnið
sé rangt, með öðrum orðum, að í
húsum þeim er þarna stóðu áður,
hafi aldrei búið Papar. Hvað þá?
Þá imætti hugsa sér sköpun pp-
I leii að liðnum iímum

i