Morgunblaðið - 08.05.2010, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MAÍ 2010
Leikfangasaga? Fréttamenn reyndu að ná tali af Hreiðari Má Sigurðssyni fyrir utan héraðsdóm í gær, er hann var úrskurðaður í 12 daga varðhald. Hetjur Leikfangasögunnar „fylgdust með“.
Eggert
HÁSKÓLI Íslands stóð á dög-
unum fyrir opnum umræðu-
fundum um lærdóma af skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis.
Fundirnir voru allir afar vel sóttir
og ljóst að margir höfðu áhuga á
að heyra hvað háskólamenn hefðu
fram að færa.
Sum erindin voru góð – skýr,
málefnaleg og fróðleg. Nokkur er-
indi voru hins vegar á mörkunum
að geta talist boðlegt framlag há-
skólasamfélagsins. Órökstuddar
alhæfingar, aulabrandarar á kostnað ein-
staklinga og óyfirveguð og ósanngjörn með-
ferð á viðfangsefninu á ekki heima í erindum
háskólamanna sem taka sjálfa sig alvarlega.
Að þessu leyti olli HÍ vonbrigðum.
Annað sem einkenndi umræðuna og álykt-
anir og skoðanir frummælenda var einsleitnin.
Því var haldið fram að sökudólgurinn væri
frjálshyggjan, afskiptaleysið og skortur á lög-
um. Um leið var því slegið föstu að ástæður
hrunsins hefðu legið í stærð bankanna miðað
við stærð hagkerfisins og þannig getu Seðla-
bankans og ríkisins til að hlaupa undir bagga
með bönkunum. Enginn frummælenda nefndi
að frjálshyggjumenn hefðu áratugum saman
bent á að þrautavaralán frá Seðlabönkum og
ýmis önnur afskiptasemi ríkisins ýttu undir
áhættusækni í fjármálakerfinu og reglubundið
hrun. Afstaða flestra frummælenda var að
þessu leyti einsleit og umgjörð Háskólans því
ekki „vísindaleg“.
Öfugmæli Stefáns
Ólafssonar
Stefán Ólafsson, prófessor,
var lengst allra frá vísindalegri
hlutlægni enda rakst hvað á ann-
ars horn í erindi hans. Í stað
þess að gera tilraun til að byggja
á rökum og álykta út frá þeim
kaus prófessorinn að nýta tæki-
færið til að viðra gamalkunnar
ásakanir á hendur pólitískum
andstæðingum.
Ein furðulegustu öfugmæli í
erindi Stefáns Ólafssonar fólust í
staðhæfingunni um að tíðarandi frjálshyggj-
unnar greiddi leið fyrir taumlausa þróun bólu-
hagkerfis sem sprakk í hruninu. Þessa stað-
hæfingu lagði prófessorinn á borð fyrir
áheyrendur án þess að geta þess að austurríski
hagfræðiskólinn – sem með réttu mætti nefna
hagfræði frjálshyggjumanna – útskýrir mjög
nákvæmlega hvernig eignabólur verða til og
springa.
Frjálshyggjumenn af austurríska skólanum
hafa svo sannarlega varað við ósjálfbærni bólu-
hagkerfisins eins og fjölmörg dæmi sanna.
Fyrir utan skrif hagfræðinga á borð við Mises
og Hayek í gegnum tíðina mætti nefna ára-
tugalanga baráttu Ron Paul og afdráttarlausar
viðvaranir Peter Schiff sem öðluðust mikla út-
breiðslu á Youtube undir heitinu «Peter Schiff
was right».
Staðhæfing Stefáns Ólafssonar um að frjáls-
hyggja hafi ýtt undir bóluhagkerfið er ekki ein-
ungis órökstudd og röng heldur fáránleg í ljósi
aldargamallar baráttu austurríska hagfræði-
skólans gegn verðbólum.
Öllu verra er þó að slíkar ranghugmyndir
leiða til rangrar sjúkdómsgreiningar og koma
þjóðfélaginu í enn meiri flækju þar sem ábyrgð
eins flækist í áhættu annars. Slíka samfélags-
gerð mætti e.t.v. kalla „pilsfaldskapítalisma“
sem á ekkert skylt við frjálshyggju.
Strámaðurinn Laffer
Í fyrirlestri sínum komst Stefán Ólafsson þó
á köflum glettilega nálægt rót vandans. Þannig
sýndi prófessorinn glæru yfir skuldasöfnun
þjóðarinnar erlendis sem hann lýsti sem „bestu
myndinni af hrunadansinum“. Í stað þess að
tengja aukna skuldasöfnun þjóðarinnar erlend-
is við flóðbylgju lánsfjár sem reið yfir heims-
byggðina á þessum árum – og var bein afleiðing
peningastefnu seðlabanka heimsins í anda
Keynes – fór fyrirlesarinn því miður út af spor-
inu og niður í skotgrafirnar.
Skotmarkið var hið sama og venjulega og
reyndi prófessorinn að gera Arthur Laffer að
„meistara frjálshyggjunnar“ í þeim tilgangi að
koma höggi á frjálshyggjuna með því að segja
skrýtlu um ummæli Laffer. Það sem tekur
broddinn úr skrýtlunni er að Laffer er enginn
frjálshyggjumaður. Með tilliti til peningastefnu
og þróunar skulda og peningamagns – sem var
umræðuefni prófessorsins þegar hann fór út af
sporinu – er Arthur Laffer býsna langt frá því
að vera frjálshyggjumaður. Það þekkja allir
sem vita af frægu veðmáli sem Laffer og fyrr-
nefndur Peter Schiff gerðu á CNBC í ágúst
2006. Í viðtalinu varaði Peter Schiff við því að
neysla væri drifin áfram af skuldum og gervi-
hækkun fasteigna og hlutabréfa skapaði fölsk
pappírsverðmæti. Arthur Laffer sagði aftur á
móti efnahag Bandaríkjanna aldrei hafa verið
betri og að peningastefna seðlabankans væri
frábær!
Skoðanir og ummæli Arthur Laffer um pen-
ingastefnu eru augljóslega í andstöðu við skoð-
anir frjálshyggjumanna. Það hindraði Stefán
Ólafsson samt ekki í því að reyna að gera strá-
mann úr Laffer og nota í pólitískum áróðri.
Litbrigði eða einstefna
Það er sök sér að tilhneiging prófessors í Há-
skóla Íslands til stjórnmálaáróðurs reki hann í
ógöngur. Það er öllu verra að Háskóli Íslands
bjóði ekki upp á fjölbreyttari, uppbyggilegri og
yfirvegaðari umgjörð en raun ber vitni.
Framtak HÍ um opna umræðufundi er lofs-
vert. Hjarðmenningin, einstefnan og gagnrýn-
isleysið má hins vegar ekki verða fræða-
samfélaginu jafn skeinuhætt og tilfellið varð
með íslenska fjármálakerfið. Ég hvet því rekt-
or Háskóla Íslands og annað forystufólk ís-
lenska fræðasamfélagsins til að gera betur.
Eftir Svein Tryggvason » Það er sök sér að hneigð
prófessors til stjórn-
málaáróðurs reki hann í
ógöngur. Það er öllu verra að
HÍ bjóði ekki upp á fjölbreytt-
ari skoðanaskipti.
Sveinn Tryggvason
Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Háskóli Íslands í fallhættu
ÁRSREIKNINGUR
Reykjavíkurborgar fyr-
ir árið 2009 færir okkur
einstaklega ánægjuleg
tíðindi. Borgarsjóður
var rekinn hallalaus á
árinu og veruleg um-
skipti urðu til hins betra
í rekstri borg-
arsamstæðunnar í
heild, þar með talið
Orkuveitu Reykjavíkur.
Niðurstaðan sýnir að
hagræðingaraðgerðir borgarinnar
hafa skilað raunverulegum árangri.
Með samstilltu átaki hefur tekist að
ná fram nauðsynlegum sparnaði um
leið og því markmiði hefur verið náð
að halda uppi öflugri grunnþjónustu
fyrir borgarbúa með skynsamlegri
forgangsröðun í þágu barna og vel-
ferðar.
Þetta er hægt án
skattahækkana
Þetta hefur okkur
tekist án þess að auka
álögur á almenning
þrátt fyrir krefjandi
ytri aðstæður. Skattar
hafa ekki verið hækk-
aðir hjá Reykjavíkur-
borg allt kjörtímabilið
og fasteignagjöld hafa
verið lækkuð. Þá eru
leikskólagjöld, matar-
gjöld í grunnskólum og
frístundaheimilisgjöld
nú með þeim lægstu á höfuðborgar-
svæðinu.
Á hverjum einasta degi njóta borg-
arbúar þess í eigin fjárhag að í rekstri
Reykjavíkurborgar hefur verið tekið á
málum af framsýni og festu. Þetta
staðfestir ársreikningurinn og sýnir í
hnotskurn þá ábyrgu fjármálastjórn
sem Reykjavíkurborg hefur ástundað.
Árangur af nýjum
vinnubrögðum
Ársreikningurinn staðfestir jafn-
framt þann ávinning, sem borgin hef-
ur haft af nýjum vinnubrögðum og
aukinni samvinnu allra flokka við
fjármálastjórnina. Þetta er fyrsti
ársreikningurinn sem lagður er fram
eftir að fjárhagsáætlun ársins var
unnin í miklu samráði fulltrúa meiri-
hluta og minnihluta í borgarstjórn.
Sú vinna tók mið af aðgerðaráætlun
borgarstjórnar vegna aðstæðna í
efnahags- og atvinnumálum sem
samþykkt var einróma hinn 7. októ-
ber 2008. Leiðarljós aðgerðaráætl-
unarinnar var að standa vörð um
grunnþjónustuna, störfin og gjald-
skrár og við það hefur verið staðið.
Jafnframt var kallað eftir tillögum
starfsmanna um bestu lausnir í nauð-
synlegum aðhaldsaðgerðum og voru
um 300 tillögur þeirra nýttar við
gerð fjárhagsáætlunarinnar. Þessi
nýja aðferð við gerð fjárhagsáætl-
unar var tilnefnd til verðlauna á veg-
um Eurocities, samtaka borga í Evr-
ópu.
Ársreikningur Reykjavíkurborgar
staðfestir að árangur undanfarinna
ára er einstakur. Því til stuðnings
benda endurskoðendur Reykjavíkur-
borgar á að öll árin tímabilið 2002 til
2006 var hallarekstur á borgarsjóði.
En frá árinu 2007 hefur borg-
arsjóður verið rekinn hallalaus þrátt
fyrir þau miklu efnahagsáföll sem yf-
ir hafa gengið og leitt hafa til minni
skatttekna og verulegrar aukningar
velferðarútgjalda – og þrátt fyrir að
útsvar og þjónustugjöld hafi ekki
verið hækkuð eins og í flestum öðr-
um sveitarfélögum.
Við munum þurfa að glíma við af-
leiðingar fjármálakreppunnar fyrir
einstaklinga og heimili í borginni um
einhvern tíma í viðbót. Lærdómurinn
af þessu ársuppgjöri er af tvennum
toga. Annars vegar að stöðugleiki í
borgarrekstrinum, aðhald í útgjöld-
um og aukin samvinna og sátt hafa
skipt sköpum. Hins vegar er lær-
dómurinn sá að það er hægt að ná
góðum árangri, en standa um leið
með borgarbúum og tryggja að álög-
ur borgarinnar hækki ekki á sama
tíma og þrengir að hjá flestum. Það
skiptir miklu máli að þessi vinnu-
brögð verði einnig viðhöfð á næsta
kjörtímabili þannig að borgarbúar
njóti áfram góðs af slíkum árangri.
Eftir Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur » Á hverjum einasta
degi njóta borgar-
búar þess í eigin fjárhag
að í rekstri Reykjavík-
urborgar hefur verið
tekið á málum af fram-
sýni og festu.
Hanna Birna
Kristjánsdóttir
Höfundur er borgarstjóri í Reykjavík.
Mikil og góð tíðindi fyrir Reykvíkinga