Framsóknarblaðið - 20.12.1969, Blaðsíða 9

JÓLABLAÐ FRAMSÓKNARBLAÐSINS 1969
Akrópólis, háborg- Aþenu,
MjI bílaleigan
ÆlALUR
RAUÐARARSTIG 31

inu og andaði að sér hinni
deyfandi gufu og féll við það
í dásvefn eða eins konar mið
ilsástand. í dvala þessum tal
aði Pyþía ýmislegt, sem í
fljótu bragði virtist án sam-
hengis og hugsunar. En þá
komu spámennirnir og hof-
prestarnir til skjalanna,
þýddu orð Appollós o gfærðu
oft spásögn guðanna í rím-
aðan búning. Lengi vel hafði
fólk látið sér nægja að
• spyrja um hversdagslega
hluti eins og um uppskeru,
ferðalög ,hvort það mundi
eignast börn og fleira af svip
uðu tagi, en með tímanum óx
svo mjög frægð véfréttarinn-
ar, að ekki var hikað við að
leggja fyrir hana hinar flókn
ustu og erfiðustu spurningar.
Prestarnir í Delfí voru lærð-
ir menn og fylgdust vel með
stjórnmálum og daglegu lífi
fólks í grísku borgríkjunum
og áttu því oft auðvelt með
að gefa skynsamleg svör og
ákveðnar ráðleggingar. En
stundum gátu spurningarnar
verið svo þungar, að ógjörn-
ingur reyndist að svara þeim
beint. Vildu þá svörin gjarn-
an vera nokkuð loðin og tví-
ræð, svo að skilja mátti þau
á fleiri en einn veg.
Krösos hinn uðgi, konungur
í Lýdíu gekk t. d. á fund vé-
fréttarinnar er Persar ógn-
uðu ríki hans og spurði,
hvort hann ætti að hætta á
að berjast gegn þeim. Það
svar, sem hann fékk var all
óljóst og hljóðaði á þá leið
að mikið ríki myndi líða und-
ir lok, þegar Krösos héldi
yfir Halýsfljót, en um fljót
það lágu landamærin milli
ríkis hans og Persa. Krösos
túlkaði svarið þannig, að átt
væri við, að Persaríkið liði
undir lok og lagði ótrauöur
með her sinn yfir fljótið og~j
réðst á Persa. En því miður
fyrir hann þá tapaði hann
orrustunni og ríki hans hvarf
úr sögunni. Þegar Persar ógn
uðu Aþenu, sendu borgarbú-
ar hraðboða til Delfí til að j
spyrja véfréttina, hvað gera ]
Véfréttin, hcfmærin situr
á stól sínum.
skyldi. Svar hennar var á þá
lund, að þeir skyldu reisa
sér borgarmúra úr tré. Marg
ir töldu slíkt svar markleysu
eina, en vitrir menn réðu
það svo, að Aþeningar ættu
að eignast flota. Það gerðu
þeir og björguðu síðar frelsi
sínu í mikilli sjóorustu gegn
Persum við eyna Salamis ár-
ið 480 f. Kr. Þannig gat það
oft haft hina mestu þýðingu
hvernig svörin voru túlkuð
af þeim, sem hlut áttu að
máli.
Meðan frægð véfréttarinn-
ar stóð með hvað mestum
bióma, leituðu ekki aðeins
Grikkir með vandkvæði sín
og áhyggjur til hennar, held-
ur ko mfólk úr víðri veröld
jafnt Lýdíumenn að austan
sem Rómverjar að vestan og
smám saman ekki aðeins
barbarar ekki síður en sið-
menntað fólk. Véfréttin varð
smýin saman ekki aðeins að
griskri trúarmiðstöð, heldur
alþjóðleg ráðgefandi stofnun,
er naut hvarvetna álits og
virðingar. Þess vegna er ofur
eðlilegt að prestarnir hafi
með tímanum hafizt upp fyr j
ir það að vera fyrst og fremst I
grískir föðurlandsvinir og |
skiljanlegt að þeir væru nokk j
uð tvíráðir og óvissir í af- |
stöðu sinni í Persastríðunum j
síðar, gagnvart Makedóníu- |
mönnum, er Filippus konung j
ur var að seilast til valda í j
Hellas. |
En yfirleitt voru spáprest- J
arnir hinir gáfuðustu menn, j
sem og höfðu kjark til að j
halda sig við það ,er þeir j
vissu sannast og réttast
hverju sinni, þótt slík afstaða
félli ekki allaf í góðan jarð-
veg hjá valdamönnum sumra
grísku borgríkjanna.
Þannig leyfðu þeir sér t. d.
að staðhæfa að hinn umdeildi
heimsspekingur, Sókrates,
hefði verið vitrastur manna
allra Grikkja. Einnig sögðu
væri guðunum jafn þóknan-
leg og sú stærsta, ef hún að-
eins væri gefin með góðu og
réttu hugarfari. En oft kom
það fyrir, að auðugir menn
og voldugir reyndu að freista
véfréttarinnar með ríkuleg-
um gjöfum. Á vegg musteris-
ins stóð letrað orðtak presta
Aollós: „Þekktu sjálfan
þig“. En það þýddi, að mað-
ur ætti a ðviðurkenna í auð-
mýkt sitt eigið einskis virði
í samanburði við hátign og
almætti guðdómsins.
Venja var, að sérhver ,sem
spyrja vildi véfréttina, kæmi
ekki tómhendur, heldur færði
helgidómnum einhverjar góð
ar gjafir. Þannig safnaðist
með tímanum mikill auður í
musteri Apollós. Þúsundir af
styttum og öðrum listaverk-
um úr marmara, bronsi, silfri
og jafnvel gulli stóðu í og
umhverfis hofið, svo að unun
var á að líta. Gjöf Krösosar
hins auðga var fræg, því að
hann gaf Apolló kú úr skíra
gulli. Se mdæmi um þann
aragrúa listaverka má nefna
það, að Neró keisari lét flytja
fimm hundruð styttur frá
Delfí til Rómaborgar og Kon
stantínus mikli nokkrar þús
undir til hins nýja höfuðstað
ar ríkisins, Konstantínópel,
og þó var mikið eftir.
Er heiðinni trú hrakaði og
kristnin tók að breiðast út,
hnignaði mjög áliti þessarar
fornu véfréttar. Sumir hinna
rómversku keisara reyndu að
vísu að endurvekja og glæðs
trú manna á henni og átti
þar ríkastan hlut að máli
Hadríanus keisari á annarri
öldinni e. Kr., en allt kom
fyrir ekki. Heiðinn siður laut
í lægra ha'di og Þeódósíus
keisari, sá er gerði kristnina
að ríkistrú í rómverska heims
veldinu, lét loka véfréttinni
í Delfí fyrir fullt og allt ár-
ið 390 e. Kr., og var þar með
frægðarferill þessa forna
i
I menningarseturs og trúarmið
j stöðvar á enda runninn .
Upp frá þessu kemur Delfí
litt við sögu, þar til í lok
síðustu aldar, er franskir
fornleyfafræðingar hófu þar
uppgröft o grannsóknir. íbú-
ar staðarins voru þá fluttir
burt og gert handa þeim nýtt
þorp skammt frá. Hið nýja
þorp fékk þó að halda fornu
heiti borgar Appollós og
nefnist það Delfí. Eiga þarna
nú heima rúmlega þúsund
manns .
Fornleyfarannsóknir á þess
u mslóðum hafa verið mjög
árangursrikar og hafa þús-
undir af margvíslegum áletr-
unum og listaverkum allt frá
upphafi grískrar sögu komið
í dagsins ljós. Fornminjar
þessar eru nú allar varðveitt
ar í sérstöku safni, er reist
var rétt hj áhinu forna borg
arstæði. Safn þetta er hið
ríkulegasta og er þar auðvelt
a ðkynnast þróun grískrar
listar á hinum ýmsu tímum.
Nú á dögum er þessi aldni
helgistaður í auðn, en rúsir
mikilla stórhýsa bera þögult
vitni um forna frægð. Og
enn sem fyrr er útsýni til
fjallsins háa og flóans bláa
jafn fögur og söm við sig.
*