Morgunblaðið - 27.01.2011, Qupperneq 21

MINNINGAR 21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 2011
✝ Guðmunda Þur-íður Guðmunds-
dóttir fæddist á Núpi í
Fljótshlíð 29. apríl
1923. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Skjóli 17. janúar 2011.
Foreldrar hennar
voru hjónin Guð-
mundur Guðmunds-
son bóndi á Núpi, f. 5.
október 1883, d. 11.
apríl 1970, og Katrín
Jónasdóttir húsfreyja
á Núpi, f. 1. febrúar
1896, d. 6. október
1983. Guðmunda var elst í röðinni af
tíu börnum þeirra hjóna. Þau eru: 1)
Guðmunda, 2) Ragnheiður, f. 15.6.
1924, maki Magnús Einarsson, f.
13.5. 1919, d. 4.6. 1992, þau eiga
fjögur börn, 3) Matthildur, f. 1.11.
1925, d. 12.8. 2002, maki Þórarinn
A. Magnússon, f. 20.1. 1934, 4) Krist-
ín, f. 18.2. 1927, maki Ólafur Sig-
urjónsson, f. 27.2. 1924, d. 26.3.
1999, þau eiga sjö börn, 4) Jónas, f.
4.6. 1928, d. 9.8. 2004, maki Vilborg
Á. Björgvinsdóttir, f. 11.1. 1929, d.
25.3. 1984, þau eiga tvö börn, 5) Sig-
fulltrúi Veðurstofu Íslands, maki
Steingrímur Guðjónsson, f. 2.4.
1948, forstöðumaður tölvusviðs
Fiskistofu. Dóttir þeirra Olga f.
30.6. 1974, hársnyrtir og hennar
dóttir Katrín Steina, f. 16.2. 2008. 2)
Matthildur, f. 21.2. 1958, skurð-
hjúkrunarfræðingur Lsp., maki
Þórir S. Magnússon, f. 13.2. 1948, yf-
irtollvörður, Tollstjóranum í
Reykjavík. Synir þeirra Birgir, f.
19.9. 1985, starfsmaður í Örva og
Guðmann, f. 30.1. 1987, atvinnu-
knattspyrnumaður í Noregi og
nemi. Fyrir átti Þórir soninn Svav-
ar, f. 1969, og dótturina Þórdísi Rut,
f. 1979. Seinni maður Guðmundu
var Guðjón Guðmundsson frá Eyr-
arbakka, f. 5.8. 1926, d. 23.3. 2002.
Guðmunda ólst upp hjá foreldrum
sínum að Núpi í Fljótshlíð. Ung að
árum flutti Guðmunda til Reykja-
víkur og fór að vinna fyrir sér við
saumaskap hjá klæðskerum í borg-
inni. Fyrst við kápusaum og síðar
nam hún klæðskeraiðn og öðlaðist
meistaragráðu sem dömuklæðskeri.
Guðmunda vann lengst af sinni
starfsævi við saumaskap og þótti
mjög flink í sínu fagi. Guðmunda bjó
alla tíð í Reykjavík og síðustu árin á
Kleppsveginum. Síðustu mánuðina
dvaldi Guðmunda á hjúkrunarheim-
ilinu Skjóli.
Útför Guðmundu fer fram frá Ás-
kirkju í dag, 27. janúar 2011, og
hefst athöfnin kl. 15.
urður Guðmundsson,
f. 26.5. 1930, maki
Ágústa Þórhildur Sig-
urðardóttir, f. 8.8.
1930, þau eiga fimm
börn, 6) Sigursteinn, f.
30.6. 1931, d. 2.8.
2004, maki Oddný
Þorkelsdóttir, f. 30.1.
1935, þau eiga tvær
dætur, 7) Sigríður, f.
14.6. 1935, maki Guð-
jón Emilsson, f. 14.6.
1932, þau eiga fjögur
börn, 8) Auður, f. 25.7.
1936, maki Jóhannes
Jóhannesson, f. 28.7. 1933, þau eiga
tvær dætur og 9) Högni, f. 30.6.
1938, maki G. Ingunn Óskarsdóttir,
f. 28.5. 1937, þau eiga þrjú börn.
Uppeldissystir þeirra er Unnur, f.
10.7. 1935, maki Hrafnkell Sig-
urjónsson, f. 5.12. 1939, þau eiga
fimm börn.
Guðmunda giftist 1950 Guðmanni
Sigurjóa Sigfússyni bifreiðastjóra, f.
27.3. 1914, d. 17.2. 1982, frá Æg-
issíðu, Vatnsnesi, V-Hún. Þau slitu
samvistum 1969. Þau eignuðust
tvær dætur: 1) Katrín, f. 23.8. 1950,
Nú hefur Guðmunda fengið lang-
þráða hvíld frá þessu jarðlífi sem var
henni erfitt síðustu misserin. Hún
mun hljóta góðan sess hjá himnaföð-
urnum og fá þakkir fyrir sitt góða
hjartalag í lifanda lífi.
Síðustu jól voru að venju hátíðlega
haldin hjá okkur heima í Birki-
hvamminum. Þó var eitt sem skyggði
mjög á, það vantaði Guðmundu sem í
fjölda ára hafði deilt jólagleðinni með
okkur. Við söknuðum mikið nærveru
Guðmundu, sagnanna sem hún sagði
okkur úr Fljótshlíðinni og víðar. Frá-
sagnarstíll hennar var sérstakur, svo
ég tali nú ekki um þegar sá gállinn var
á henni að hún þuldi upp heilu kvæða-
bálkana fyrir okkur. Guðmunda var
ætíð vel að sér í öllu, fylgdist vel með
öllum fréttum og öðru markverðu
sem í gangi var.
Guðmunda gat verið mjög orð-
heppin og eru margar fleygar setn-
ingar og tilsvör sem geymast í minn-
ingunni. Nálgun Guðmundu við
fjölskylduna var einstök. Góð-
mennska, einlægni og heiðarleiki ein-
kenndi framkomu hennar alla.
Ekki er hægt að sleppa því að
minnast góðs sambands á milli Guð-
mundu og barnabarnanna sem eiga
mjög góðar minningar frá heimsókn-
um til Guðmundu ömmu og Guðjóns
afa. Frá fyrsta degi tók Guðmunda
mér tengdasyninum afar vel og var
fjölskyldunni ætíð stoð og stytta.
Aldrei bar skugga á okkar samskipti,
og er minningin afar sterk um hina
fullkomnu tengdamóður.
Ég vil að lokum þakka Guðmundu
fyrir góðu straumana sem frá henni
komu og allt það góða sem fær mann
til að muna. Minningin um yndislega
tengdamóður mun ætíð lifa með mér.
Þinn tengdasonur,
Þórir.
Mig langar að minnast systur
minnar, Guðmundu, sem lést 17.
þessa mánaðar. Guðmunda var elst
okkar tíu systkina frá Núpi í Fljóts-
hlíð. Þegar ég kom til Reykjavíkur
ung stúlka og stofnaði heimili var ég
fákunnandi á ýmsa lund, þá var gott
að leita til hennar og þáverandi
manns hennar. Eftir fæðingu dætra
minna var ósjaldan leitað til hennar
með pössun á þeim. Oft tóku þau Sig-
urjói maður hennar okkur fjölskyldu
mína í bíltúr um helgar áður en við
eignuðumst bifreið. Á þessum árum
var stutt á milli okkar á meðan báðar
bjuggu á Hofteignum. Síðan fluttum
við báðar, samt var alltaf mikil og góð
vinátta á milli okkar. Ófáar flíkurnar
saumaði hún á mig og dætur mínar,
ekki var til að tala um að greitt væri
fyrir þá vinnu. Svo liðu árin og hún
varð ekkja og ein í íbúð. Reyndi ég að
koma við hjá henni reglulega.
Áttum við oft góðar stundir saman,
bæði á meðan hún var heima á
Kleppsveginum og eins eftir að hún
fór til dvalar á Landakoti og síðan
Skjóli. Ég held að báðar okkar hafi
haft mikla ánægu af þessum stund-
um. Hún fræddi mig um gamla tíma,
gengna forfeður okkar og gamla
Fljótshlíðinga, sem ég vissi lítið um.
Alltaf kom ég ríkari frá henni en þeg-
ar ég kom til hennar. Alltaf hélt hún
sinni skörpu hugsun og ákveðni, þrátt
fyrir veikindi sín. Nú er hún búin að fá
hvíldina sem hún þráði svo mjög síð-
ustu árin.
Nú verða mánudagarnir lengri hjá
mér, þar sem ég missi nú góðu stund-
irnar okkar, sem voru mér svo mik-
ilvægar, við áttum svo margt sameig-
inlegt þrátt fyrir að þrettán ár væru á
milli okkar og við værum ólíkar. Aldr-
ei komu neinir hnökrar upp á sam-
verustundir okkar, öll þessi ár.
Ég kveð þig nú, Guðmunda mín,
með söknuði og trega og bið góðan
guð að venda þig og blessa.
Auður systir.
Það er alltaf jafn sárt þegar kallið
kemur jafnvel þó að það hafi verið
ljóst að ævidagarnir yrðu ekki öllu
fleiri. Það finnum við svo vel núna
þegar elskuleg systir okkar Guð-
munda eða Munda eins og hún var
ávallt kölluð, kveður þennan heim.
Minningarnar streyma fram, minn-
ingar frá uppvaxtarárum okkar á
Núpi þar sem við ólumst upp í stórum
systkinahópi undir handleiðslu ást-
ríkra foreldra. Þar stóðu allir saman
eins og einn maður og báru umhyggju
hver fyrir öðrum. Það er veganesti,
sem aldrei verður fullþakkað og er
eitthvert mesta ríkidæmi sem nokkur
maður getur eignast.
Það fækkar í systkinahópnum en
við sem eftir erum stöndum þétt sam-
an. Tíminn líður og þetta er gangur
lífsins. Munda var elst af okkur systk-
inunum og hafði því ákveðna virðing-
arstöðu meðal okkar. Ung fór hún að
hjálpa til við búskapinn og líta til með
yngri systkinunum.
Í vöggugjöf fékk Munda glæsilegt
útlit. Hún var kát og skemmtileg og
hafði sterkan persónuleika og sagði
sína skoðun ef svo bar undir en kunni
að velja réttu orðin sem áttu við
hverju sinni. Hún var sannkölluð
stóra systir sem við hin litum upp til.
Þegar Munda flutti að heiman fór
hún að vinna á saumastofu í Reykja-
vík þar sem hún fann svo sannarlega
sitt lífsstarf. Hún nam klæðskeraiðn
og fékk réttindi sem dömuklæðskeri.
Við yngri systur hennar nutum góðs
af kunnáttu hennar við saumaskap og
oft sat hún tímunum saman við að
uppfylla óskir okkar um nýjar flíkur.
Það átti nú við okkur unglingsstelp-
urnar að svífa um í hverri tískuflíkinni
af annarri. Bræður okkar nutu líka
góðs af saumaskapnum því allt lék í
höndum hennar.
Í fyllingu tímans stofnaði Munda
sitt eigið heimili með manni sínum
Sigurjóa Sigfússyni. Þau eignuðust
tvær dætur Katrínu og Matthildi sem
urðu sannkallaðir sólargeislar í lífi
þeirra. Síðan komu barnabörnin sem
Munda fylgdist með af mikilli um-
hyggju og lét sig varða framtíð þeirra.
Eitt langömmubarn var hún búin að
eignast og var litla Katrín Steina í
miklu uppáhaldi.
Munda fékk sinn skerf af erfiðleik-
um á sinni lífsgöngu eins og flestir
aðrir. Hún var tvígift og var búin að
missa báða eiginmenn sína. Seinni
maður hennar var Guðjón Guð-
mundsson frá Eyrarbakka og áttu
þau góð ár saman.
Nú er komið að leiðarlokum. Við
systkinin þökkum elskulegri systur
fyrir allt það sem hún var okkur og
biðjum henni Guðs blessunar.
Elsku Katrín, Matthildur og fjöl-
skyldur. Við sendum ykkur innilegar
samúðarkveðjur. Góður Guð styðji
ykkur og styrki.
Sigríður Guðmundsdóttir.
Munda frænka ákvað að kveðja hið
jarðneska líf þegar birtan mjakast í líf
okkar með hækkandi sól. Munda
frænka var kvenskörungur – elst af
stórum hópi systkinanna frá Núpi –
foringinn í hópnum, sem hafði sterkar
skoðanir og stórt hjarta. Mamma var
litla systirin í hópnum og Mattý og
Munda voru hennar stuðningur í
gegnum lífið – já það er varla hægt að
tala um Mundu án þess að nefna
Mattý í leiðinni – núna hafa þær hist
aftur.
Munda lærði til klæðskera og var
mjög góð sem slíkur, við munum ófá-
ar stundirnar þar sem við systur
komum í mátun til Mundu, mátun í
hverri listaflíkinni af annarri. Stund-
um vorum við nú ekki sammála um
stærðina og þá hvein í Mundu – hvað
væri nú eiginlega að þessu. Það var
því engin spurning að Munda skyldi
sauma giftingarkjól þegar sú stund
rann upp og stoltið var stórt að vera í
kjól sem Munda frænka saumaði –
saumaður með ást og umhyggju.
Munda var alltaf til staðar fyrir
okkur systur – tók á móti okkur í
pössun þegar við vorum litlar trítlur,
saumaði þegar þess var þörf, skamm-
aði þegar það var nauðsynlegt og
sýndi stórt hjarta þegar við þurftum.
Já skapstór var hún, hún frænka mín,
með sterkar skoðanir og var ekkert
að leyna þeim – hrein og bein. Enda
oft rifjuð upp atvik og skoðanir
Mundu frænku í frænkuboðum og
mikið helgið þegar vitnað er í Guð-
mundu Þuríði.
Auðlegð Mundu fólst í Kötu
frænku og Möttu frænku – þær bera
hennar kosti inn í framtíðina. Elsku
systkini frá Núpi, Kata, Steini, Matta,
Þórir, Olga, Guðmann, Birkir og litla
Katrín Steina – við yljum okkur við
góðar minningar og söknum.
Helga og Katrín Olga.
Guðmunda Þ.
Guðmundsdóttir
Ég tel ekki að rétt
að skilgreina inn-
lendar plöntur með
því að miða við
ákveðið ártal í útgef-
inni Flóru eins og
gert er í frumvarpi
um náttúruvernd sem
lagt verður fyrir al-
þingi. Eru þar taldar
til allar tegundir sem
uxu hér á landi á
þeim tíma? Hví
skyldu aðrar teljast til framandi
tegunda?
Gróðurfar er hvorki fastmótað
né stöðugt heldur síbreytilegt
vegna utanaðkomandi áhrifa.
Hnattstaða, veðurfar og jarð-
myndanir hafa þar áhrif og á síð-
ustu árþúsundum hafa áhrif
mannsins aukist til muna.
Landfræðilega tilheyrir Ísland
barrskógarbeltinu. Möguleiki
plantna til þess að berast til
landsins eru hér takmarkandi
þáttur og sennilega var tilvilj-
anakennt hvaða plöntur bárust
hingað eða náðu hér fótfestu.
Blágrýtismyndun Íslands varð
til á síðtertier, hún er sýnileg á
Austur- og Vesturlandi, en einnig
á Tjörnesi og í Hreppum. Elsta
berg á Íslandi sem hefur verið
aldursgreint með Kalíum-Argon
aðferð er 14 milljón ára.
Steingerðar leifar allt að 50
trjátegunda finnast í jarðlögum og
hafa verið aldursgreindar og tald-
ar vera frá því fyrir 10 millj. ára.
Fundist hafa þar leifar fjölda teg-
unda lauftrjáa svo sem elris, birk-
is og víðis, en einnig leifar af ösp,
hesli, beyki, hlyn, eik, álmi, plat-
antré, hickory, kastaníu, krist-
þyrni, valhnot, túlípanatré, magn-
olíu og lárviðartrjám. Barrtré sem
uxu hér á sama tíma voru fura,
greni, þinur, lerki, fenjatré, kín-
arauðviður (Metasequoia) og risa-
fura (Sequoia). Flóran var skyld
núverandi flóru austurstrandar
Bandaríkjanna. Einnig Mið-og S-
Evrópu og SA-Asíu.
Mun hlýrra var á þessum tíma
en er á Íslandi í dag. Með hlýn-
andi loftslagi geta margar þessara
tegunda náð hér útbreiðslu á ný.
Því skyldu þessar tegundir teljast
framandi þó að jökull ísaldar hafi
náð að útrýma þeim um tíma?
Ísöld hófst fyrir 3 millj. ára og
lauk fyrir 10 þús. árum.
Grágrýtismyndun varð til á
tímabilinu fyrir 3 millj. til 0,7
millj. ára, í upphafi ísaldar. Stein-
gervingar í grágrýtismynduninni
eru af valhnotu og kristþyrni og
gefa til kynna að hiti hélst yfir
frostmarki í kaldasta mánuði á
hlýskeiðum og að meðalhiti hlýj-
asta mánaðar hafi verið 15-20°C.
Loftslag fór kólnandi á síðari
hluta tertíer og jöklar myndast á
háfjöllum. Kulvísu trjátegundirnar
hverfa og barrskógur verður
ríkjandi, skv. plöntusteingerv-
ingum í neðri hluta Tjörneslaga.
Móbergsmyndun varð til fyrir
0,7 millj. ára til loka ísaldar.
Hvorki lauf- né barrskógurinn
þoldi kólnunina til lengdar. Elri
deyr út á þriðja síðasta jök-
ulskeiði og átti ekki afturkvæmt.
Birki var eina skógartréð ásamt
víði, reyni og blæösp eftir að ísöld
lauk.
Á síðasta jökulskeiði ísaldar var
nær allt ef ekki alveg allt landið
hulið jökli. Það hófst fyrir 70-120
þús. árum og lauk fyrir 10 þús.
árum með lokum ísaldar, það er ef
við lifum bara ekki á einum af
hlýskeiðum hennar?
Nútímaflóran er
u.þ.b. 450 tegundir.
Um 90 þeirra bárust
sennilega með mönn-
um.
Plöntur námu hér
land er jöklar hopuðu.
Einhverjar þeirra
lifðu hugsanlega af
við jaðra jökulsins.
Annars bárust fræ yf-
ir hafið með vindi,
fuglum, hafstraumum,
fljótandi plöntuleifum
og jafnvel rekís og náðu þau að
spíra og skjóta rótum. Til sam-
anburðar má geta að fylgst hefur
verið náið með því hvernig
plöntur hafa numið land í Surtsey
sem reis úr hafi við eldgos og
hafa yfir 60 tegundir háplantna
borist þangað á náttúrlegan hátt á
undanförnum 48 árum.
Í lok ísaldar vex hér á landi
dverg-runnaheiði og eini- og fjall-
drapabreiður, sem fylgja hopandi
jöklum. Tilvist skógar eða kjarrs
á láglendi við landnám hefur verið
staðfest með frjókornarann-
sóknum.
Birkiskógar ná yfirhöndinni þar
sem skilyrði eru hagstæð. Þessi
þróun stöðvast þegar norrænir
menn setjast hér að og ruddu
skóginn, þeir nýttu timbur og
eldivið. Beit opnaði hann enn
frekar svo að endurnýjun var
hamlað. Áhrifa þessara gætir á
innan við öld eftir að fyrstu land-
námsmenn setjast hér að. Heiðar,
mýrar, móar og engi sem ein-
kenna landslag á Íslandi í dag eru
nýleg gróðurhverfi.
Viðurkennt er að gróður og
jarðvegseyðing sé alvarlegasti
umhverfisvandi Íslendinga.
Nær allur skógur og helmingur
gróðurþekju landsins hefur tapast
á 1100 árum. Aðeins 11% landsins
eru talin lítið sem ekkert rofin.
Frá því snemma á 20. öld hefur
skógrækt verið stunduð hér á
landi. Nokkuð af því skóglendi
sem eyðst hefur frá landnámi hef-
ur verið endurheimt. Þetta starf
hefur verið unnið af áhugafólki og
skógur einkum verið ræktaður til
skjóls, útivistar og yndisauka.
Nú er horft er til nytja-
skógræktar. Skógartré eru mik-
ilvæg auðlind. Smíðaviður, eldivið-
ur, viður til pappírsgerðar, jólatré
o.s.frv. Viður sem framleiddur er
innanlands sparar gjaldeyri og
gerir landið sjálfbært. Skógur
sem nytja má á norðurslóð minnk-
ar ágang á regnskóga jarðar.
Skógur bindur jarðveg og hindrar
uppblástur, hann bindur koltvísýr-
ing og gefur frá sér súrefni og
bætir því kolefnisbúskap.
Undirrituð hvetur umhverf-
isráðherra til að leggja til hliðar
og gleyma varanlega fyrirliggj-
andi drögum að frumvarpi til
breytinga á lögum um nátt-
úruvernd.
Athugasemd við
frumvarp um
breytingu á lögum
um náttúruvernd
Eftir Sigrúnu Ásu
Sturludóttur
Sigrún Ása
Sturludóttir
» Gróður og jarðvegs-
eyðing er alvarleg-
asti umhverfisvandi Ís-
lendinga. Nær allur
skógur og helmingur
gróðurþekju tapaðist á
1100 árum. Heftum ekki
skógrækt.
Höfundur er líffræðingur með
sérnám í gróðurfarssögu og
skógarbóndi á Vesturlandi.