Ný saga - 01.01.1996, Qupperneq 17

Fangarnir á Mön
ar eyddu tíma sínum í dansleiki, söngleiki,
tónleika, listsýningar, bóklestur, tennisleiki,
knattspyrnu, golfmót, prjónaskap, baðstrand-
arferðir og annað þvíumlíkt, og það á kostn-
að ríkisstjórnar hans hátignar. Því verður ekki
neitað, að fangarnir á Mön lifðu ósköp þægi-
legu lífi miðað við hverju búast hefði mátt við
í stríði.
Rannsóknir Michaels Seyforts á sálarlífi
gæslufanganna á Mön hafa leitt í ljós, að þótt
ytri aðbúnaður hafi verið viðundandi hafi sál-
arlíf margra fanga skaðast alvarlega við
fangavistina. Flestir gæslufanganna voru
flóttamenn sem hafði þegar verið hafnað í
Þýskalandi, og nú voru þeir fangelsaðir í landi
frelsisins. Einnig kom til erfiður aðskilnaður
við fjölskyldur og sérstaklega voru margir
Gyðingar á nálum vegna ættingja sinna sem
höfðu orðið eftir á yfirráðasvæðum nasista og
óvíst var hvort væru lífs eða liðnir.73
Helstu meinbugir búðanna sjálfra komu
fram í skipulagi fangabústaða. Nasistar og
Oóttamenn frá Þýskalandi þurftu oft að búa í
sama húsi og urðu stundum árekstrar milli
þeirra. í sumum búðunum „voru borgarastríð
háð daglega", því Gyðingar og kommúnistar
sem oft höfðu dvalið í þýskum fangabúðum,
voru nú vistaðir með óvinum sínum og það
kunni ekki góðri lukku að stýra.74 Einn Þjóð-
verji frá Islandi, Heinrich Siemens, sem var af
gyðingaættum, lét lífið í búðunum af ókunn-
um orsökum, en lík hans fannst við öskulunn-
ur í Mooragh.75 Flestir fangarnir frá íslandi
fengu þó að búa saman í húsum, og gátu því
haldið hópinn lengst af.76En þrátt fyrir ágætis
aðbúnað voru þeir yfirleitt frelsinu fegnir
þegar þeim bauðst að halda heim til Þýska-
lands í fangaskiptum.
Síðustu fangarnir
í árslok 1940 hafði 10.000 gæsluföngum verið
sleppt úr haldi í Bretlandi, þeirra á meðal
Heinrich Wöhler konfektgerðarmanni frá ís-
landi,77 en enginn þeirra hafði þó fengið að
yfirgefa landið. Milli 4-5.000 þeirra fengu þó
frelsi sitt með því skilyrði að þeir gengju í
breska herinn. En það var aðeins The Pioneer
Corps sem stóð þeim til boða. Sú herdeild var
kölluð „ruslakista breska hersins" þar sem
CQNGERT
By invitation.
of the Conmander of Hutchinson Camp, Douglaa,
Captain H.O.DanieX
Thursday, 7th Hovember,194o
8.oo p.a.
VIOLIN: Dr. C. Sluzeweld.
PIANOt Prof.R.Glaa and H.G.Furth
PR0GRAU
I) F.HANDEL; Sonata for Violin and Piano F major
Adagio - Allegro - Largo - Allegro
Violini C. SluzewBki
Pianoi Prof.R.Glaa
II) J.S.EACH: Conoerto for Violin and Orohaetra
E majoiv Seoond movement: Adagio
Violin: C, Sluzewaki
Piano: Prof.R. Glaa
III) L.v.HEETHOVEN: Conoerto for Piano ánd Orchestra
E flat major (Emperor - Conoerto)
Allegro - Adagio un pooo moto -
Allegro (Rondo)
Solo part: Prof. R. Glas
Orohestra part: H.G. Furth
„dreggjar mannlífsins'*, svo sem glæpamenn
og iðjuleysingjar, þjónuðu. Slfkir menn voru
ekki ómissandi og voru jafnvel notaðir í fall-
byssufóður á D-deginum í júní 1944.78
Fyrsti hópur þýskra fanga sem Bretar
sendu til Þýskalands fór þangað haustið 1941,
þegar skipst var á stríðsföngum, kvenföngum
og stjórnarerindrekum.79 í þeim hópi voru
Gerlach-fjölskyldan, Werner Haubold ræðis-
Mynd 11.
Efnisskrá tónleika
sem haldnir voru
í Hutchinson
fangabúdunum
7. nóvember.
mannsritari og flestir úr starfsliði ræðis-
mannsskrifstofunnar í Reykjavík, sem fóru í
skiptum fyrir Sir Lancelot Oliphant, sendi-
herra Bretlands í Belgíu, sem Þjóðverjar
handtóku í maí 1940,80 og starfslið hans.
í janúar 1944 voru aðeins eftir 2.068 er-
lendir fangar á Mön.81 Stefna bresku rfkis-
stjórnarinnar var að leysa sem flesta þeirra úr
75