Ný saga - 01.01.1996, Side 19

Fangarnir á Mön
ríður Á. Wöhler og Fanney Camphausen í
hóp þeirra kvenna sem leituðu lausnar fyrir
þýska eiginmenn sína. Menn þeirra, Heinrich
Wöhler og Rudolf Camphausen, höfðu farið í
fangaskiptunum til Þýskalands 1944 og dvöld-
ust þar í landi.92 Aðstaða þeirra var þó mun
lakari en Manarfanganna sjálfra, því auðveld-
ara var að fá fanga senda frá Bretlandi en al-
menna borgara frá Pýskalandi. Fór því svo að
utanríkisráðuneytið taldi sig ekki getað orðið
til aðstoðar í máli þeirra.93
Ekki leið þó á löngu þar til Bretar höfðu
mótað nýja stefnu í þessum málum. Sökum
þess að stríðinu í Evrópu var lokið tilkynnti
breska stjórnin að engar hindranir væru í vegi
fyrir flutningi Manarfanga til íslands og það
eina sem á skorti væru vegabréfsáritanir ís-
lenskra stjórnvalda.94 En þar stóð hnífurinn í
kúnni.
Á náðir íslenskra stjórnvalda
„Nýsköpunarstjórnin", samsteypustjórn Sjálf-
stæðisflokks, Alþýðuflokks og Sósíalista-
flokks undir forsæti Ólafs Thors, hafði ekki
mótað neina stefnu í slíkum málum. Utanrík-
isráðuneytið hafði svarað hverri umsókn um
aðstoð á viðeigandi hátt og reynt af fremsta
megni að verða Þjóðverjunum að liði. Starfs-
menn þess, einkum Agnar Kl. Jónsson, höfðu
gengið fram af röggsemi og fylgt stefnu Ólafs
Thors, forsætis- og utanríkisráðherra, í mál-
inu, en hann lagði áherslu á örugga lausn
þess. Þótt Ólafur hafi reynt að leysa úr málum
Manarfanganna og knúið á urn lausn mála,
stoðaði það lítt þegar kom að veitingu land-
vistarleyfa á íslandi. Þar kom til kasta Finns
Jónssonar dómsmálaráðherra, sem ekki var
jafn fús til að slá striki yfir „syndir" fortfðar-
innar og Ólafur. Finnur var í meginalriðum
andvígur veitingu landvistarleyl'a Þjóðverjun-
um til handa og neitaði að leyfa heimkomu
þeirra án samþykkis Alþingis.
Um sumarið 1945 bættust tveir „íslenskir"
Þjóðverjar í umræðuna. Það voru þeir Ernst
Hinz og Frank Húter, sem þá dvöldu í fanga-
búðum í Ottawa í Kanada. Hinz hafði farið til
Kanada í júlí 1940, vísast í samfylgd með Max
Keil, Gerd Will, Heinrich Dúrr, Wilhelm
Möllenstadt og Karl Meuschke á pólska skip-
inu Sobrieski. Frank Húter hafði farið víða,
meðal annars til Ástralíu95 með skipinu
Dunera, sem lýst var sem „fljótandi þræla-
búðum“,96 en var nú kominn til Kanada.
Fangabúðirnar í Ottawa voru þær einu í
Kanada sem enn voru í notkun í stríðslok, en
llestir Þjóðverjarnir höfðu verið sendir aftur
til Bretlands eða fengið hæli í Bandaríkjun-
um. Mál Ernsts Hinz var sérlega athyglivert
og reyndi það nokkuð á stefnu íslensku ríkis-
stjórnarinnar. Hinn 18. júní 1945 hafði Agnar
Kl. Jónsson skrifað F.K. Warren skipaútgerð-
armanni, settum vararæðismanni Islands í
Halifax í Nova Scotia, og beðið hann að at-
huga hvort mögulegt væri að fá Hinz lausan.
Warren var vel kunnugur Gordon Isnor, þing-
Mynd 13.
Jólamatseðillinn
1940 í Hutchinson
fangabúðunum.
17