Ný saga - 01.01.1996, Page 30

Snorri G. Bergsson
Happendon-stríðsfangabúðirnar í Douglas, Lancashire.
Þær síðarnefndu reyndi Einar Magnússon yngri, íslensk-
ur ríkisborgari en fæddur í Hollandi, sem handtekinn var
af bandaríska hernum við innrásina í Normandí. ÞÍ. UR.
9.T.13: Ýmis skjöl. Helstu geymslubúðirnar í London
voru á Race Course A-D í Lingfield, Surrey, en þar voru
meðal annarra Gerlach-fjölskyldan og starfslið ræðis-
mannsskrifstofunnar í haldi.
62 Connery Chappell, Island, bls. 14, 17-19, 39-44,
93-99. Sjá einnig: Yvonne Cresswell, Living with the
Wire: Civilian Internment in the Isle of Man During Two
World Wars (Mön, 1994).
63 Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 156-80. - Conn-
ery Chappell, Island, bls. 93-99. - Frangois Lafitte, The
Internment, bls. 76-82.
64 Connery Chappel, Island, bls. 97-98.
65 Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 174-76.
66 Ásgeir Guðmundsson og Önundur Björnsson, Með
kveðju frá St. Bernharðshundinum Halldóri (Rvík 1990),
bls. 114-16.
67 „Tvö ár í haldi án þess að vera borinn sökum“, Morg-
unblaðið, 9. ágúst 1945.
68 ÞÍ. UR. 9.U.6.: Ýmis skjöl varðandi Lárus Þorsteins-
son.
69 Þjónustustúlkur voru taldar hættulegar, þar sem þær
gátu hlerað samtöl yfirmanna sinna, en flóttakonur gátu
verið njósnarar í dulargervi. Sir Neville Bland, sendi-
ráðunautur BretlandsíHaagí Hollandi, sagði svo 14. maí
1940: „Hin lítilmótlegasta eldhúsþerna af þýskum upp-
runa bæði getur og mun verða hættuleg öryggi landsins...
Ég efast alls ekkert um það, að þegar merkið verður gef-
ið... munu þær verða erindrekar skepnunnar [Hitlers]
um allt land og munu þá hefjast handa við skemmdar-
verk og árásir á almenna borgara og hernaðarmannvirki
um allt land.“ Einnig töldu sumir þingmenn, að þýskar
þjónustustúlkur leiðbeindu árásarflugvélum Luftwaffe,
þýska flughersins, með því að hengja hvítan þvott út á
snúru á ákveðnum tíma dags. Einnig næðu þær upplýs-
ingum frá herflugmönnum, með því að „vingast við þá“.
Sjá t.d., Miriam Kochan, „Women’s Experience of
Internmcnt", Internment of Aliens, bls. 149 og áfram., og
Julie Wheelwright, The Fatal Lover: Mata Hari and the
Myth ofWomen in Espionage (London, 1992).
70 Guðrún Hasler Jónsson, viðtal 20. desember 1995.
Aðdragandinn að handtöku kvennanna er rakinn í
Gunnar M. Magnúss, Virkið ínorðri II. (Rvík, 1947), bls.
696-706. Heimir G. Hansson, „Mannlíf og lífsbarátta á
Vestfjörðum 1939-1945“, Ársrit Sögufélags ísfirðinga,
XXXIV. (1993), bls. 44-61. PRO. FO. 371/29299 CX
3581: Ýmis skjöl.
71 Meðal þeirra voru Ida Fleischmann, þjónustustúlka
Gerlachs, og unnusti hennar Max Peschel glerslípunar-
maður, og giftust þau skömmu síðar á Mön. Ida Anna
Karlsdóttir (Peschel), viðtal 16. júh' 1996.
72 Miriam Kochan, Women's Experience, bls. 147-66.
Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 186-98. Connery
Chappell, Island, bls. 45-58, 84-92, 142-50. Um vitnis-
burð kvenfanga, sjá Livia Laurent, A Tale of Internment
(London, 1942).
73 Michael Seyfort, „His Majesty’s Most Loyal Inter-
nees“, í Gerald Hirschfeld (ritstj.), Exile in Great Britain.
Refugees from Ilitler’s Germany (Leamington Spa, 1984),
bls. 171 og áfram.
74 Frangois Lafitte, The Internment, bls. 92.
75 Anna Rist (Ruckert), viðtal 14. desember 1995.
76 Ýniis bréf ónefnds fanga til eiginkonu sinnar. (Einka-
eign).
77 Heinrich Wöhler hafði verið fluttur til Manar ásamt
öðrum Þjóðverjum frá Islandi. Honum var sleppt úr haldi
haustið 1940 og dvaldist hann á bóndabæ í Englandi til
haustsins 1944, þegar hann settist að í Kiel og hefur búið
þar síðan. Hefur hann tvisvar komið til Islands síðan,
fyrst árið 1988 og aftur árið 1991. Þegar þetta er ritað er
hann enn á lífi og við nokkuð góða heilsu. Lárus Árni
Wöhler, viðtal 4. ágúst 1994.
78 Peter og Leni Gillman, Collar the Lotl, bls. 257-58.
Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 38, 241-42.
79 Connery Chappell, Island, bls. 176.
80 Þór Whitehead, Ófriður íaðsigi. ísland ísíðari heims-
styrjöld (Rvik, 1980/1984), bls. 280 og áfram.
81 Connery Chappell, Island, bls. 151-52.
82 Fri'ður Guðmundsdóttir (Pietsch), viðtal 8. desember
1995. Að því er best verður vitað voru eftirtaldir Þjóð-
verjar frá Islandi sendir til Þýskalands í fangaskiptum frá
júní og fram í september 1944: Rudolf Camphausen,
Heinrich Wöhler, Walter Knauf, Jakob Ruckert, Ger-
hard Heinrich Tegeder, Sebald Tresper, Walter Kratsch,
Bruno Kress, Eugen Urban, Erich Dahl, Heiny Scheith-
er, August Lehrmann, Hans Hasler, Edmund Ulrich, Al-
vin Moris, Max og Ida Peschel, Rudolf Noah, Karel
Vorovka, Emil Paul Meinhardt og Carl Billich.
83 Anna Rist (Ruckert), viðtal 14. desember 1995. -
Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 240-42, 248-^19.
84 ÞÍ. UR. 9.T.1, 7,11: Þýzkir fangar í vörzlu Breta.
85 Erla Diirr, viðtal 19. ágúst 1994. - Ulrich Falkner, við-
tal 2. desember 1995. - Fríður Guðmundsdóttir (Pictsch),
viðtal 8. desember 1995. - „Höfðu pabba á brott með
sér.“ Morgunblaðið, 6. maí 1990.
86 ÞÍ. UR. 9.T.3: Þorsteinn Sigurðsson til utanríkisráðu-
neytisins, 9. desember 1944.
87 Sama heimild: Utanríkisráðuneytið til Þorsteins Sig-
urðssonar, 14. desember 1944.
88 Sama heimild: Utanríkisráðuneytið til sendiráðs Is-
lands í London, 21. febrúar 1945.
89 ÞÍ. UR.9.T.3.5-11: Bréf eiginkvenna þýskra fanga til
utanríkisráðuneytisins, 10.-11. nraí 1945. Frumkvöðull að
þessum skriftum var Sigrún Diirr sem gekk á milli fjöl-
skyldna fanganna og ýtti á eftir aðgerðum. Hans Gunnari
Hinz er sérstaklega minnisstætt, að staðið hafi til að leita
ásjár Sveins Björnssonar forseta, en hann þorði þó ekki
að fullyrða að orðið hefði úr þeim ráðagjöröunr. Hans
Gunnar Hinz, viðtal 10. ágúst 1994.
90 ÞÍ. UR. 9: T.l: Utanríkisráðuneytið til sendiráðs ís-
lands í London, 19. maí 1945.
91 Sama heimild: Utanríkisráðuneytið til viðkomandi,
vegna þýskra fanga í Bretlandi.
92 ÞÍ. UR. 9. T.4: Sigríður Á. Wöhler til utanríkisráðu-
neytisins, 8. júní 1945. ÞÍ. UR. 9.T15: Utanríkisráðuneyt-
ið til Fanneyjar Camphausen, 18. júní 1945.
28