Ný saga - 01.01.1996, Side 37

Guðs lög í verkum Snorra Sturlusonar
ingja. Pað fór svo að lokum að biskup varð að
láta undan og var þetta ákvæði guðs laga ekki
tekið inn í almenn lög þar í landi fyrr en löngu
síðar.25
Engar heimildir eru um deilur af þessu tagi
hér eða í Noregi og ekkert ákvæði þessu líkt
er að finna í íslenskum eða norskum lögum
fyrr en á síðari hluta 13. aldar.26 Þó varðar mál
Ásgerðar Bjarnardóttur einmitt legitimatio
per subsequens parentum coniugium. Foreldr-
arnir eigast án leyfis en eftir að sættir takast
er heimanfylgja Þóru greidd út og samið um
að Ásgerður sé „til arfs tekin“.27 Konrad
Maurer skrifaði um þessi málaferli í Eglu fyr-
ir einni öld og kom auga á þessi líkindi.28
Hann taldi þau stafa af tilviljun, en þá skoðun
byggði hann á því að hann vissi að ákvæðið
var ekki tekið inn í landslög fyrr en á áttunda
tugi 13. aldar, auk þess sem hann taldi söguna
vera eldri en nú er talið. Hann virðist ekki
heldur hafa vitað að þetta var deilumál milli
klerka og höfðingja á Englandi um miðjan
fjórða áratuginn.
Þó þess sé eigi getið í varðveittum heimild-
um að sömu deilur hafi orðið í Noregi eða á
íslandi og á Englandi, er afar líklegt að erki-
biskupinn í Niðarósi hafi fengið Liber extra
1234 eins og aðrir, reynt að koma þessu inn í
landslög í Noregi og falið íslenskum biskup-
um að gera hið sama. Snorri Sturluson hafði
sem lögsögumaður átt þátt í því að koma ný-
mælum úr kanónískum rétti inn í landslög
1217. Annaðhvort var hann enn lögsögumað-
ur 1234, eða nýlega hættur (sjá neðar). Af ís-
lenskum leikmönnum er enginn líklegri til að
hafa vitað um þetta ákvæði guðs laga.
Afar freistandi er því að álykta að hann
hafi haft legitimatio per subsequens parentum
coniugium í huga þegar hann setti saman
Egils sögu. Málaferli Egils við Berg-Önund
og konung skírskota til veruleika 13. aldar og
byggja því ekki að þessu leyti á arfsögnum um
skáldið á Borg.
Egill og niágskyldan
Önnur guðs lög gera hjúskaparmál Egils einn-
ig athugunai-verð. Þau eru í Grágás, líklega
komin þangað á 12. öld, því ákvæðið er gam-
alt í kirkjurétti. Það bannar manni að eiga
konu sem bræðrungur eða nánari hefur áður
átt, sem þýðir m.a. að Egill má ekki giftast
ekkju bróður síns.w Fyrir höfund og njótend-
ur Eglu á 13. öld hefur það verið ljóst að ráða-
hagur þessi hefði ekki verið leyfður á þeirra
dögum, nokkuð sem fáir nútímalesendur átta
sig á. Þó vissu menn að þessi kristnu lög brutu
í bága við lög Mósesar sem bókstaflega skyld-
uðu menn til að ganga að eiga ekkjur bræðra
sinnad" Það hét „levírat“ eða mágskylda og
var eitt af því sem breyttist með hinum nýja
sáttmála sem Guð gerði við manninn með til-
komu Krists.31
Þessi vitneskja varpar óvæntu ljósi á fræga
samræðu Egils og Arinbjarnar í 56. kafla.
Egill þorir ekki að segja að hann vilji eiga
ekkju bróður síns og klæðir ástarjátninguna í
torræðar vísur, sem hann skýrir aðeins eftir að
hafa sagt við Arinbjörn að „segjandi sé allt
sínum vin“. Það kemur því á óvart hvað Arin-
björn tekur hugmyndinni vel. Venjulega er
þetta túlkað svo að Egill hafi verið feiminn,
ekki þorað að opinbera viðkvæmar tilfinning-
ar sínar. í ljósi áðurnefndra laga er hugsanlegt
að samtímamenn höfundar hafi skilið hátt-
erni hans öðruvísi. Egill hafði fengið prím-
signingu á Englandi en það var fyrsta stig
kristnitöku. Með krossmarkinu sem var gert
yfir honum við það tækifæri varði guðlegur
Mynd 3.
Brúðkaupsmynd frá
13. öld. Þótt hjóna-
bandið væri sakra-
menti þá var blessun
kirkjunnar ekki
nauðsynleg til að
það væri löglegt.
Nærvera prestsins
sýnir þó að áhrif
kirkjunnar í þessum
efnum fór vaxandi.
35