Ný saga - 01.01.1996, Page 95

Sex framboðslistar með sama manninum
um listum og náði kjöri, en Jón Þórðarson á
fimm listum, Andrés Bjarnason á þremur list-
um og Þórður Thoroddsen á þremur listum
náðu ekki kjöri. Þarna eru menn, sem báru þá
eða síðar æðstu embætti, ráðherrar, alþingis-
menn, landsverkfræðingur, dómstjóri og
læknir, en einnig bankastjóri og stöndugir
kaupmenn. - Arið 1908 voru kosnir 15 í bæj-
arstjórn og komu fram 18 listar, en nöfnin eru
ekki skráð í kjörbók.
Með lögum árið 1913 breyttist ákvæðið um
sama mann á fleiri en einum lista. Varð það
þannig:4
Hafi sarni maður fengið atkvæði á fleiri en
einum lista, sem til greina kemur eftir at-
kvæðamagni, þá skal leggja hinar lægri at-
kvæðatölur hans við atkvæðatölu þá, er
hann hefir fengið á þeirn lista, er hann hef-
ur mest á, og telst sú samanlagða atkvæða-
tala honum þar að fullu, en nafn hans strik-
ast út af hinum listunum. Þeir, sem hæstar
hafa atkvæðatölur, eru kosnir svo margir af
hverjum lista, sem honum ber samkvæmt
því er áður greinir.
Það var samkvæmt þessum lögum sem kosið
var á Siglufirði 1919.
I athugasemdum við lagafrumvarpið 1913
er tilefni þess skýrt og varðar aðaltilefnið
ekki þetta mál, en síðan segir:5
Einnig hefur það vakið óánægju, að full-
trúaefni, sem standa á fleiri listum, hafa
engin not atkvæða þeirra, sem listarnir fá,
nema þeir sjeu settir svo framarlega á ein-
hverjum lista, er fulltrúa á að fá, að þeir
hefðu náð kosningu, jafnvel þótt þeir
hefðu ekki verið settir jafnframt á aðra
lista.
Þessu var vísað frá með svofelldum rökum:6
Það tjáir ekki að láta auka-atkvæði, sem
fulltrúaefni kynnu að hafa fengið á listum,
sem ekki eiga að fá neinn fulltrúa eftir at-
kvæðamagni sínu, koma til greina, þegar af
þeirri ástæðu, að fulltrúarnir verða að telj-
ast kosnir á þeim lista, sem þeir fá flest at-
kvæði á, og gæti þá svo farið, að þeir ættu
að teljast kosnir á lista, sem engan fulltrúa
á að fá, enda gæti það valdið hinum mesta
glundroða, ef slíkir aukalistar, sem ekki
hafa tiltölulegan atkvæðafjölda við að
styðjast, ættu að geta gripið inn í atkvæða-
greiðslu hinna kjörflokkanna
og ruglað röð þeirra, ef til vill
í þeim tilgangi að spilla fyrir
kosning fulltrúa, er rnikið álit
hefði hjá stórum kjörflokki.
Árið 1914 átti að kjósa fimm í
bæjarstjórn Reykjavíkur til sex
ára. Komu fram sjö kjörlistar,
fimm þeirra með fimm nöfnum
og tveir með fjórum. Fimm þeir-
ra, sem voru boðnir fram, voru á
tveimur listum. Einn þeirra var í
þriðja sæti á A-lista, sem fékk
264 atkvæði og tvo fulltrúa kjör-
na, og í þriðja sæti á C-lista, sem
fékk 135 atkvæði og einn mann kjörinn. At-
kvæði mannsins á C-lista (56 2/5) voru lögð
við atkvæði hans á A-lista (152 1/5) og fékk
hann þá samanlagt fleiri atkvæði en annar
maður á A-lista og settist í bæjarstjórn.
Árið 1915 átti að kjósa fimm og komu fram
fimm listar, þrír með fimm nöfnum og tveir
með þremur nöfnum. Tveir
menn voru á þremur listum og
þrír menn á tveimur. Árið 1920
átti að kjósa sex í bæjarstjórn.
Komu fram sex listar, þar sem
einn maður var á fjórum listum,
fjórir menn á þremur listum og
þrír á tveimur listum. Þá voru
dregnir til baka þrír listanna
með því að allir meðmælendur
þeirra nema einn tóku aftur
meðmæli sín. Þetta atvik er til
marks um litla samræmingu
meðal þeirra sem völdu menn á
lista.
Árið 1916 var í fyrsta sinn
kosið um lista til alþingis. Það bar svo að, að
nreð stjórnskipunarlögum 19. júní 1915 var
afnumið konungkjör sex þingmanna efri
deildar, en ákveðið að í efri deild skyldu sitja
14 og 26 í neðri deild, 34 kosnir óhlutbundn-
um kosningum í kjördæmum, en sex hlut-
bundnum kosningum um landið allt í einu
lagi. í lögunum var tekið fram að sami maður
megi ekki vera á fleiri listum og að samþykki
þurfi að fylgja framboði.
Landslistakosningarnar fóru fram í ágúst.
Kusu aðeins 24,3% af kjörskrá. Þetta er eina
Mynd 3.
Kristján Jónsson
yfirdómari. Hann var
boðinn fram á sex
listum árið 1906.
Mynd 4.
Jón Þoriáksson
landsverkfræðingur.
Hann var boðinn
fram á fjórum listum
árið 1906.
93