Morgunblaðið - 04.05.2011, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. MAÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Innanríkis-ráðherra hef-ur svarað fyr-
irspurn Sigurðar
Inga Jóhannssonar
alþingismanns um
tekjur af akstri um
Suðurlandsveg, Vesturlandsveg
og Reykjanesbraut. Í svarinu
segir að ætla megi að heildar-
skatttekjur ríkisins af eldsneyti
og þungaskatti á þessum vegum
verði um eða yfir þrír milljarðar
króna í ár. Þar af séu markaðar
tekjur til vegagerðar ríflega
þriðjungur, eða rúmur einn
milljarður króna.
Spurður hve miklum tekjum
fyrirhuguð veggjöld á sömu
vegum mundu skila á ári segir
ráðherra að gróf viðmiðun geri
ráð fyrir að heildartekjur vegna
þessara veggjalda gætu verið
um tveir milljarðar króna á ári.
Þessar tölur ættu af ýmsum
ástæðum að verða til að vekja
skattgreiðendur til alvarlegrar
umhugsunar um hin fyrirhug-
uðu veggjöld. Þau gjöld sem rík-
ið tekur þegar af þeim sem aka
um þessa vegi eru ámóta há
fjárhæð og sá hluti þessara
gjalda sem fer í vegamál að við-
bættum veggjöldunum fyrir-
huguðu. Ef skattarnir sem inn-
heimtir eru af bílum sem aka
umrædda vegi færu í vegagerð
þyrfti engin veg-
gjöld.
Annað sem lesa
má út úr þessu er
að skattgreiðendur
hafa enga trygg-
ingu fyrir því að
ríkið seilist ekki dýpra í vasa
þeirra verði tekinn upp nýr
gjaldstofn. Með núverandi rík-
isstjórn, sem hefur það að
markmiði að kreista sem flest-
ar krónur út úr almenningi, er
þessi hætta alveg sérstakt um-
hugsunarefni. Yfirlýst viðhorf
fjármálaráðherra til markaðra
tekjustofna, svo sem útvarps-
gjaldsins, segir líka meira en
mörg orð um hvernig hann
gæti hugsað sér að fara með
veggjöldin.
Loks ættu skattgreiðendur
að hafa í huga að ríkisstjórn,
sem hefur ekki tekið í mál að
lækka verulega skatta á elds-
neyti þrátt fyrir að tekjur rík-
isins af því hafi hækkað um-
talsvert vegna hækkandi
heimsmarkaðsverðs, mun aldr-
ei láta sér detta annað í hug en
halda veggjöldum í óbærileg-
um fjárhæðum.
Skattgreiðendur skyldu ekki
láta sér detta í hug að fallast á
að ríkisstjórnin fái í hendur
þennan nýja skattstofn til að
misnota.
Hugmyndir um nýj-
an skattstofn fyrir
ríkisstjórnina eru
stórhættulegar}
Varúð, veggjöld
Afskaplega eruþessi ís-
bjarnadráp ógeð-
felld. Er þá ekki
verið að gera lítið
úr sjálfsögðum
varúðar- og ör-
yggissjónarmiðum. En þegar
ísbjarnareltingaleikurinn fór
fram á Skaga fyrir nokkrum
árum, undir yfirstjórn eins af
fyrrverandi umhverfis-
ráðherrum, þá var sagt að
dýrin væru lasburða og veikl-
uð og þokuslæðingur hefði að
auki útilokað annars konar
aðgerðir. Þess vegna hefði
það verið gert sem gert var.
En þá var sérstaklega tekið
fram að þegar yrði farið í að
undirbúa sérstaka viðbragðs-
áætlun svo næst yrði mönn-
um ekki komið í opna skjöldu.
Búr yrðu smíðuð ef það
reyndist nauðsynlegt og þar
fram eftir götunum. Ekkert
reyndist að marka þá yfirlýs-
ingu fremur en svo margt
annað sem núverandi leiðtog-
ar almennings láta frá sér
fara, þegar þeir þurfa að
bjarga sér úr vandræðagangi.
Margar aðferðir voru til-
tækar til að bregðast við
hinni óvæntu gestakomu nú
og vinna tíma til að íhuga þá
kosti sem væru fyrir hendi í
stöðunni. Nauðsynlegt er að
fara yfir þessa at-
burðarás í kjölfar-
ið. Fá skýringar á
því hvers vegna
ekkert hafi verið
að marka fyrri
heitstrengingar í
málinu og hvers vegna ekki
hafi verið gengið skipulega og
af einurð til verks, eins og
lofað hafði verið. Einhverjir
kunna einnig að muna enn að
núverandi borgarstjóri gekk
til kosninga fyrir rúmu ári
með sérstakt ísbjarnarloforð í
brjóstvasanum og gaf um leið
til kynna að það væri eitt af
þeim loforðum, jafnvel hið
eina, sem ekki stæði til að
svíkja. Kosningaloforð Besta
flokks og Samfylkingar hafa
verið samviskusamlega svikin
hvert af öðru. Svo ef til vill er
einhver von í því eina sem til
stóð að efna. Kannski væri
hægt að fá upplýsingar um
hvar það mál stendur og
hvort standi til að efna það
loforð fyrir eða eftir að sá
sem gaf það fer til nýrra
heimkynna sinna á Græn-
höfðaeyjum. Og hugsanlega
má sameina verkefnin með
því að koma næsta birni, sem
bankar upp á, lifandi út á
Grænlandsís og Græn-
höfðaeyjafara á sinn stað í
leiðinni.
Aðfarirnar gegn
ísbjörnum sem
hingað berast orka
tvímælis}
Svikin ísbjarnaloforð
H
in umdeilda sýningu Koddu sem
haldin er í Nýlistasafninu við
Skúlagötu og Hugmyndahúsi
háskólanna (og stendur til 15.
maí) hefur yfirskriftina „Ís-
lenska leiðin - uppgangurinn, hrunið og þjóð-
arsjálfið“ og samkvæmt kynningu spannar
sýningin „allt frá tilurð þjóðlegs myndmáls,
virkni ímynda í samtímanum til birtingar-
mynda og tákngervinga góðærisins og hruns-
ins“. Það má og sjá á sýningunni, sem fær hér
mín bestu meðmæli, enda bæði fróðleg og
skemmtileg, að listamennirnir eru að velta
fyrir sér græðgisvæðingunni, sukkinu og
svínaríinu og síðan hruninu og timbur-
mönnunum. Það er mikið undir og oftar en
ekki listamennirnir sjálfir sem nutu molanna
sem hrutu af veisluborði auðmannanna og
sátu einnig margir við borðið, nú eða sungu matargestum
til skemmtunar, máluðu af þeim myndir eða dönsuðu fyr-
ir þá.
Gagnrýnin er víða beitt en í mörgum myndverkanna
sigrar andinn þó efnið, inntakið er svo pólitískt og hrátt
að missir marks. Í öðrum er þó sýnd nöpur og raunsönn
mynd af okkur öllum, enda tókum við öll þátt í góðærinu
mikla, hvert á sinn hátt.
Þegar gamlir fíklar tala opinskátt um neyslu sína,
hvort sem það er á AA-fundum, í heimsóknum í barna-
skóla eða í fjölmiðlum, detta þeir stundum í það að reyna
að gera sem mest úr neyslunni, yfirleitt ómeðvitað, geri
ég ráð fyrir, að færa í stílinn og skreyta til
þess að áheyrandi eða áheyrendur átti sig á
að viðkomandi hafi verið karl í krapinu á með-
an hann var í krapinu (og þá vitanlega enn –
sjáðu hvað ég lifði í gegnum, góði, toppaðu
það!).
Á hrunárinu eftirminnilega birtist þessi
árátta sterkt hjá ótal manns, enda virtust
fæstir átta sig á að það sem var að hrynja hér
á landi var það sama og var að hrynja víða
um heim og átti víða eftir að hrynja enn
harkalegar en hér, í það minnsta ef litið er til
lífskjararýnunar og atvinnuleysis (svo hrakaði
lífskjörum okkar að samkvæmt lífskjaralista
Sameinuðu þjóðanna urðu þau næstum því
jafn slæm og lífskjör Dana). Í kjölfar hruns-
ins hófst nefnilega einskonar pissukeppni þar
sem allir reyndu að hitta sem hæst, að ganga
hver fram af öðrum í yfirgengilegum lýsingum, hamfara-
spárnar urðu svakalegri og svakalegri og af öllu mátti
ráða að ekkert land í heimi hefði gengið í gegnum aðrar
eins efnahagsþrengingar og Ísland, og hana nú!
Þetta rifjast upp fyrir manni þegar gengið er um sýn-
inguna Koddu – hér gengu ekki yfir erfiðleikar, segja
sumir listamannanna, hér gengu yfir hörmungar! Ég
meina: HÖRMUNGAR! Við þurftum ekki að þola sam-
drátt, heldur efnahagslegt hrun. Í eina tíð vorum við
fremstir allra í að græða og græða, og nú erum við
fremstir í að hrynja og hrynja. Toppaðu það!
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Fremstir í að hrynja
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
K
jalnesingar eru margir
á því að ekki hafi verið
staðið við fyrirheit sem
gefin voru við undir-
búning sameiningar
Kjalarneshrepps og Reykjavíkur-
borgar árið 1997. Kornið sem fyllti
mælinn var lokun móttökustöðvar
Sorpu á dögunum. Ásgeir Harðar-
son, formaður Íbúasamtaka Kjalar-
ness, staðfesti að á Kjalarnesi væri
það rætt í fullri alvöru á meðal fólks
að freista þess að slíta sameining-
unni. Skilnaður frá Reykjavík er þó
ekki á stefnuskrá íbúasamtakanna.
„Við gerðum samkomulag,“ sagði
Ásgeir. „Annars vegar létu Kjalnes-
ingar af hendi gríðarmikið land svo
stærð Reykjavíkurborgar tvöfald-
aðist. Hins vegar var okkur tryggð
sambærileg þjónusta og er í öðrum
hverfum. Fari annað hlýtur hitt að
ganga til baka.“
Ásgeir kvaðst hafa upplýsingar
um að í Tékklandi hafi verið kosið
um aðskilnað tveggja svæða við
borgina Brno löngu eftir samein-
ingu. Þá endurheimti þorp eitt sjálf-
stæði sitt eftir sameiningu við borg-
ina Novy Jicin.
Skipting krefst lagabreytingar
Setja þarf lög til að skipta upp
sveitarfélagi, að sögn Guðjóns
Bragasonar, sviðsstjóra lögfræði- og
velferðarsviðs Sambands íslenskra
sveitarfélaga. Hann sagði að í sveita-
stjórnarlögum sé ekki kveðið á um
heimild til að skipta sveitarfélögum.
Félagsmálaráðuneytið gaf út álit
2001 varðandi erindi um að skipta
upp Húnaþingi vestra. Þar kemur
m.a. fram að hægt sé að skipta sveit-
arfélagi, þar sem íbúar hafi verið
færri en 50 í þrjú ár, á milli sveitarfé-
laga og sameina þeim. Þar kemur og
fram, líkt og í öðru áliti frá 1999
varðandi fyrirspurn um flutning
jarðar í annað sveitarfélag, að
óheimilt sé að breyta mörkum sveit-
arfélaga nema með lögum.
Þrátt fyrir það getur ráðuneytið
þó breytt mörkum sveitarfélaga til
staðfestingar á samkomulagi milli
sveitarstjórna og eru allmörg dæmi
um slíkar breytingar á sveitarfé-
lagamörkum. Einnig hafa mörk
sveitarfélaga breyst á undanförnum
árum við sameiningu sveitarfélaga.
Þess vegna þurfti ekki að breyta lög-
um vegna sameiningar Reykjavíkur-
borgar og Kjalarneshrepps 1998, en
hún var ákveðin í íbúakosningum í
báðum sveitarfélögum.
Draga þarf úr miðstýringu
Vaxandi tilhneigingar gætir í ýms-
um nágrannalöndum til þess að færa
stjórn nærþjónustu nær íbúunum og
draga úr miðstýringu. Þorleifur
Gunnlaugsson, varaborgarfulltrúi og
formaður Hverfisráðs Árbæjar, hef-
ur kynnt sér þá þróun og vill að
Reykvíkingar hugi að slíkum breyt-
ingum. Hann minnti á að að gerðar
hafi verið stjórnkerfisbreytingar í
Reykjavíkurborg 2005 og 2006. Þá
voru stofnaðar þjónustumiðstöðvar
og hverfisráðin efld. Þorleifur sagði
að þar hafi m.a. verið horft til breyt-
inga sem gerðar voru í Ósló í Noregi.
„Í hverju hverfi voru kosnir 15
hverfisráðsfulltrúar. Hverfin fengu
um helming af útsvarinu, eftir jöfn-
unarsjóð, til ráðstöfunar og voru
töluvert sjálfráð,“ sagði Þorleifur.
Hann sagði að þar virkuðu þjónustu-
miðstöðvarnar eins og lítil ráðhús.
Þorleifur taldi að þessi þróun sé að
breiðast út um Skandinavíu og víðar
í anda nútímalegs íbúalýðræðis.
Hann sagði að breytingar í þessa átt
gætu komið til móts við þarfir Kjal-
nesinga líkt og annarra.
„Meirihlutinn í Reykjavík hefur
ekki farið út í þetta heldur ein-
hverjar undirráðstafanir sem koma
öllu upp í loft. Auðvitað hefði verið
betra að hafa t.d. skólamálin á for-
ræði íbúanna,“ sagði Þorleifur.
Erfitt að skilja Kjal-
arnes frá Reykjavík
Morgunblaðið/Þorkell
Kjalarnes Klébergsskóli er grunnskóli fyrir börn Kjalnesinga.
„Kjalarnes er olnbogabarn í
Reykjavík,“ sagði Þorleifur
Gunnlaugsson varaborgar-
fulltrúi. Hann kvaðst telja að
fjarlægð Kjalarness frá borginni
hefði orðið til þess að því hefði
verið minna sinnt en ella. „Ég
tel að kerfi þar sem Kjalnes-
ingar hefðu meira um sín mál
að segja myndi breyta miklu
fyrir þá,“ sagði Þorleifur.
Hann kvaðst hafa það eftir
ráðamönnum í Ósló að færsla
verkefna út í hverfi borgarinnar
hefði skilað um 10% hagræð-
ingu í rekstri. „Meginskýringin á
því var sú að nærumhverfið fór
betur með fé,“ sagði Þorleifur.
„Olnboga-
barnið“
AUKIN VALDDREIFING
SKILAÐI HAGRÆÐINGU
Þorleifur Gunnlaugsson