Morgunblaðið - 06.10.2011, Síða 14

Andri Karl
andri@mbl.is
Eftirspurn eftir geitaosti hefur aukist mikið á Íslandi
á umliðnum árum. Um árabil var hægt að kaupa ís-
lenskan geitaost, sem þótti mjög góður, en frá síðasta
ári hefur hann verið ófáanlegur og þurfa Íslendingar
því að sætta sig við erlenda framleiðslu. Ötulust hefur
í baráttunni fyrir betri nýtingu afurða af íslensk geit-
inni verið Jóhanna B. Þorvaldsdóttir, geitabóndi á
Háafelli í Hvítaársíðu í Borgarfirði. Hún segir margan
ferðamanninn hafa farið vonsvikinn frá Háafelli í sum-
ar þegar honum var ljóst að enginn væri íslenski
geitaosturinn.
„Í gangi var ostagerðarverkefni á vegum Bún-
aðarsamtaka Vesturlands, Bændasamtakanna, Land-
búnaðarháskóla Íslands, mjólkursamlags MS í Búð-
ardal og Matís sem stóð í fimm ár og þá var
geitamjólkin tekin inn. Þá var til Brie-ostur úr mjólk
frá mér í nokkur ár,“ segir Jóhanna. Framleiðslan
annaði ekki eftirspurn og eftir að henni var hætt,
vegna fjármagnsskorts, kom bersýnilega í ljós hvers
kyns var. „Seinni part sumars voru að koma frá fimm
og upp í tólf fjölskyldur á dag. Þetta voru bæði Íslend-
ingar og útlendingar og allir spurðu um osta.“
Jóhanna segir að Íslendingarnir hafi heyrt af geita-
ostinum en útlendingar séð geitur í túni og út frá því
talið sjálfsagt að til væru ostar á sveitabænum. „Þeir
telja það bara fylgja, enda alþekkt víða um heim.“
Til þess að koma upp framleiðslu á geitaosti þarf
Jóhanna betri aðstöðu á Háafelli, enda gilda strangar
reglur hér á landi þegar kemur að matvælaframleiðslu.
„Það er svo ergilegt að ná ekki að markaðssetja þess-
ar frábæru vörur af því að maður hefur ekki fjár-
magnið til að byggja upp aðstöðu. Ég á geitastofninn,
nóg af mjólkurdýrum og reynsluna. Þá vantar bara að-
stoð til að mjólka almennilega. Miðað við fjöldann í
sumar gæti ég selt ótrúlega mikið bara beint héðan,“
segir Jóhanna.
Enginn íslenskur geitaostur
 Verkefni í ostagerð úr geitamjólk hætt eftir nokkur ár
 Ferðafólk kom daglega í sumar og spurði um geitaost
Morgunblaðið/Ómar
Með geit Alexandra Freyja, Ísabella Ronja, Elísabeth
Ýr og Jóhanna B. Þorvaldsdóttir gefa pela á Háafelli.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. OKTÓBER 2011
BAKSVIÐ
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Niðurstaða er loks komin í deilu
sem staðið hafa í rúmt ár um rót-
tækar tillögur Mannréttindaráðs
Reykjavíkurborgar um nýjar regl-
ur um samskipti skóla við trúar- og
lífsskoðunarfélög. Borgarstjórn
samþykkti í vikunni með 10 atkvæð-
um gegn fimm atkvæðum sjálfstæð-
ismanna reglur sem ganga nokkru
skemmra. Þær breyta samt á marg-
víslegan hátt hefðbundnum sam-
skiptum þessara aðila við trúfélög.
Í reglunum sem samþykktar voru
er rætt um að tryggja öllum börn-
um rétt til „þátttöku í skólastarfi
óháð þeirri trúar- eða lífsskoðun
sem þau alast upp við. Upplýst
fræðsla um kristna trú, trúarbrögð
heimsins, lífsskoðanir, siðfræði,
heimspeki og íslenska menningu er
mikilvæg í öllu starfi skóla borgar-
innar. Trúarleg innræting og boðun
tiltekinna lífsskoðana á þar ekki
heima“.
Haldið er fast við ákvæði í upp-
runalegu tillögunum um að banna
dreifingu í skóla á „boðandi efni“ af
öllu tagi, þ.á m. bókum, sem hlýtur
að merkja að Gídeonsfélagið má
ekki sýna sig í skólunum með Nýja
testamentið til fermingarbarna.
Úlfaþytur í fyrra
Fyrstu tillögurnar, sem bornar
voru fram af meirihluta ráðsins í
fyrra, vöktu úlfaþyt. Á annað
hundrað tölvuskeyti bárust til
Mannréttindaráðsins á viku hverri
til að mótmæla hugmyndunum.
Fjöldi presta reis upp gegn þeim
og sama var að segja um talsmenn
foreldrafélaga sem sögðu að ekki
hefði verið haft neitt samráð við
þau. Hægt væri að endurskoða með
mildari hætti reglurnar um tengsl
leik- og grunnskóla og frístunda-
heimila við áðurnefndar stofnanir
og félög, koma til móts við breyttar
aðstæður og tryggja betur réttindi
annarra en kristinna og trúleys-
ingja án þess að ganga fram með
jafnróttækum hætti. Ekki mætti
fleygja umsvifalaust mörg hundruð
ára hefðum. Sjálfstæðismenn tóku
mjög undir þessa gagnrýni.
Í greinargerð með upprunalegu
róttæku tillögunum sagði meirihlut-
inn m.a. að „fjölmörg umkvörtunar-
efni“ hefðu borist frá foreldrum
barna í leik- og grunnskólum vegna
meints trúboðs í þessum stofnunum.
Síðar kom fram að á tveimur árum
hefðu alls 50-60 einstaklingsmál af
þessum toga ratað á borð mannrétt-
indastjóra, Önnu Kristinsdóttur.
Prestar geta verið fagaðilar
Fljótlega voru gerðar breytingar
á upprunalegu hugmyndunum. „Því
er beint til stofnana borgarinnar sem
hafa starfandi áfallaráð að tryggt sé
að fagaðilar komi að sálrænum áföll-
um í stað þess að leitað sé til trúar-
og lífsskoðunarfélaga,“ sagði í þeim.
Nú var lagt til að prestum væri leyft
að veita áfallahjálp þegar óskað væri
eftir fagaðila til stuðnings.
„Þetta kom mér á óvart,“ sagði Líf
Magneudóttir, fulltrúi VG, sem var
ósátt og sagðist hafa haldið að eining
væri um upprunalegu tillöguna.
Fleira breyttist. „Ferðir í bænahús
trúar- eða lífsskoðunarfélaga, bæna-
hald, sálmasöngur og listsköpun í
trúarlegum tilgangi er hluti af trúar-
uppeldi foreldra en ekki hlutverk
starfsmanna borgarinnar. Slík starf-
semi á ekki heima í starfi með börnum
í opinberum skólum. Kirkjuferðir
skulu ekki farnar á starfstíma frí-
stundaheimila og leik- og grunn-
skóla,“ sagði í fyrstu tillögunum en
tekið fram að ekki væri verið að hrófla
við öðrum jólaundirbúningi í skólum.
Nú er búið að leyfa jólasálmana á
ný. Og skólastjórar fá leyfi til að
bjóða fulltrúum trúar- eða lífsskoð-
unarhópa að heimsækja „kennslu-
stundir í trúarbragðafræði/lífsleikni
sem lið í fræðslu um trú og lífsskoð-
anir … skal heimsóknin þá fara fram
undir handleiðslu kennara og vera
innan ramma námsefnisins“.
Trúin í skammarkrókinn?
Morgunblaðið/Ernir
Táknið burt Helgileikur á sviði í skóla á Seltjarnarnesi. Mikil andstaða var meðal almennings við hugmyndir um að
hrófla við litlu jólunum í skólum landsins, áfram má syngja sálma en krossinn og biblían eru úti í kuldanum.
 Nýjar reglur Reykjavíkurborgar gera prestum erfiðara að ná til barna í grunn- og leikskólum
 Róttækar tillögur meirihluta Mannréttindaráðs frá því í fyrra, en samt útvatnaðar nokkuð
Verða jólasálmarnir framvegis
bannaðir í skólunum?
Nei, tekið er skýrt fram að sígildir
söngvar, dansar, leikir og handíðir
sem teljast hluti af gamalgrónum
hátíðum skuli halda sessi sínum.
„Jólasálmar og helgileikir tengdir
jólunum falla hér undir.“
Má ekki framar dreifa biblíunni í
skólum borgarinnar?
Nei, ekki er hægt að skilja
reglurnar öðruvísi en svo að það sé
alveg bannað. Allt svonefnt boðandi
efni sem notað er í kristnu trúboði,
krossar, bækur, prentmyndir og
kvikmyndir sem boða kristna trú
verður bannað eins og slíkt efni frá
öðrum trúar- og lífsskoðunar-
félögum.
Má prestur eða kennari lesa
bænir með börnunum?
Nei, svo virðist ekki vera og sagt er
að þess verði gætt að nemendur
sem fái heimsókn presta í kennslu-
stofuna „fylgist með en séu ekki
þátttakendur í helgisiðum og at-
höfnum og að þær séu ekki vett-
vangur fyrir innrætingu eða dreif-
ingu á boðandi efni“.
Hvað ef deilt verður um túlkun á
nýju lögunum?
Ljóst er að varla verður alltaf ein-
ing um túlkun nýju reglnanna og
kemur þá til kasta Skóla- og frí-
stundasviðs. Það á að skipa úr-
skurðarnefnd sem auk þess á að
leggja mat á reynsluna af regl-
unum innan árs.
Spurt&Svarað
Fram hefur komið að í innanrík-
isráðuneytinu er nú unnið að
frumvarpi til breytinga á lögum
um skráð trúfélög auk breyt-
inga á öðrum lögum eftir því
sem við á, með það að markmiði
að tryggja jafnræði lífsskoð-
unarfélaga, þ.e. veraldlegra og
trúarlegra. Hafa m.a. verið
skoðuð gögn frá Siðmennt en
systurfélag þess í Noregi er við-
urkennt sem ígildi trúfélags.
Með hugtakinu lífsskoð-
unarfélag er átt við félag sem
fjallar um siðferði, þekking-
arfræði (hverju maður trúir og
hvers vegna) og veitir þjónustu
við félagslegar athafnir fjöl-
skyldna. Slík félög má flokka í
annaðhvort trúarleg, þ.e. trú-
félög, eða veraldleg, og svo í
mismunandi stefnur þar undir.
Frumvarp
í bígerð
INNANRÍKISRÁÐUNEYTIÐ
Skósmiðir • skóaratal
Undanfarin ár hefur verið unnið að gerð
skóaratals á Íslandi frá upphafi. Litlar sem
engar upplýsingar eru til og því allar ábendingar
vel þegnar. Þeir sem þekkja til eða vita um
einhvern úr þessari stétt vinsamlega hafið
samband á netfang skoari@simnet.is
Landssamband skósmiða
Reyðarkvísl 1
110 Rvk
Þrír voru með allar tölur réttar í Vík-
ingalottóinu í gærkvöldi og fær hver
þeirra rúmar 56,6 milljónir króna í
sinn hlut. Allir vinningsmiðarnir
voru keyptir í Noregi.
Hins vegar var einn Íslendingur
með fimm tölur réttar af sex og bón-
us og hlýtur hann rúmar 18,2 millj-
ónir króna í sinn hlut. Um var að
ræða íslenskan bónuspott og var
vinningsmiðinn keyptur á vef Ís-
lenskrar getspár. Einn var með fjór-
ar réttar tölur í Jóker og hlýtur 100
þúsund kr. í vinning, hann keypti
miðann sinn í Snælandi í Furugrund
í Kópavogi.
Fær rúmlega 18 milljónir
króna í bónusvinning