Líf og list - 01.04.1951, Qupperneq 13

Um
JOHNSON (1709-1784)
og
BOSWELL (1740-1795)
MESTI BÓKMENNTAVIÐBURÐUR á ár-
Ínu, sem leið, í Bandaríkjunum og Englandi, var
BoswelVs London Joumal 1762—1763. Boswell er
höfundur beztu ævisögu, sem rituð hefur verið á
ensku — og, að því er Englendingar halda fram,
beztu ævisögu í heimi, The Life of Samuel John-
son. — Samuel Johnson var líklega bezti bók-
menntafræðingur Breta á 18. öld, fyrsti rithöf-
undurinn í Englandi, sem tókst að lifa af ritstörf-
um eingöngu; var þó ekki skáld. En einkum var
hann merkilegur sem maður, frumlegur persónu-
leiki og snillingur í samræðum. Hann var hrjúfur
á yfirborðinu, óþægilegur, ónotalegur, kaldrana-
legur, en undir var stórt hjarta. Hann var vitur
maður („that very wise old man“, kallar Maug-
ham hann), mjög lærður, hafði lesið feiknin öll
á unga aldri, en er hann eltist, sótti á hann þung-
lyndi, svartsýni, svo að hann oft og lengi vel gat
ekki unnið og flúði þá á mannamót í samræður
og varð einhver bezti talandi sinnar aldar, ekki
rabbari, heldur listamaður, snillingur í samræðum
á svipaðan hátt og Oscar Wilde var bezti talandi
sinnar tíðar. Hann var stór, klunnalegur maður,
ófágaður sóði í klæðaburði, andlitið lýtt af örum
eftir stóru bólu og hann var hrelldur af viprum
og kiprum í andlitinu, og hann borðaði mjög
ófagurlega. En hann var hámenntaður, hágáfaður
og mikill maður. Biblían, verk Shakespeares og
ævisaga Johnsons eftir Boswell eru sígild verk í
Englandi, mikið lesin, mikils metin og þáttur í
menntun maxma í enskumælandi löndum. Ævi-
saga Johnsons kom út 1791, nokkrum árum eftir
lát Johnsons og varð þegar vinsæl og viðurkennd.
Boswell var lögfræðingur, sonur dómara við æðsta
rétt Skcrta. Hann var mikill geðsvéiflumaður, ým-
ist mjög hátt uppi eð'a mjög langt niðri, sálsjúk-
ur maður, mjög drykkfelldur á seinni árum, fylli-
raftur. Hann var opinskár kjaftáskur, kjaftaði af
sér allt vit, hégómlegur, grobbinn, en sannur,
hreinlyndur og var vinsæll, mönnum þótti vænt
um hann. Hann var lélegur lögfræðingur, enn
verri sonur, eiginmaður og faðir. Hann andaðist
1795. Laust eftir 1830 skrifaði Lord Macaulay
ritgerð, þar sem hann reif í sig Boswell, drap
hann sem mann og sagði, að aldrei hefði ómerk-
ari maður skrifað mikla bók og hann hefði verið
andlegt sníkjudýr á Johnson. Skoðun Macaulays
var ríkjandi þangað til fyrir nokkrum árum, að
ógrynni af handritum og dagbókum BosweUs
fundust í fórum ættmanna hans fyrir frUmkvæði
Bandaríkjamanns, sem keypti þau, flutti þau vest-
ur um haf og seldi síðar Yale-háskólanum.
Dagbók Boswells í London 1762—1763 er fyrsta
bindið í fyrstu almenningsútgáfunni af þessum
handritum. Bók þessi var meðal mest keyptu
böka á árinu 1950 og mesti bókmenntaviðburður-
inn. Hún fékk misjafna dóma í Englandi. Sumir
gagnrýnendur álitu, að hún sannaði skoðun Mac-
aulays á Boswell. Merkari menn sögðu, að hún
sýndi, hvílíkur listamaður af sjálfum sér Boswell
væri. En bókin er ágæt aldarfarslýsing. Lord Cecil
sagði í ritdómi um hana: „að lesa hana er eins
og að stíga beint út í 18. aldar London“. — Dag-
bókin er ákaflega opinská og Boswell segir verri
hluti um sjálfan sig að dómi enskra gagnrýnenda
en verstu óvinir hans gætu sagt um hann. En
mikill listamannsbragur er á bókinni; hún er mjög
litauðug og hún er merkileg sálarlýsing á mjög
mennskum manni, sem hafði ástríðu á sannleik-
anum; hann laug ekki að sjálfum sér. Boswell
hefir mikið' vald á enskri tungu, mál hans er mátt-
ugt, t. d.: „Walking home through the Park I
felt camal desire raging through my frame and
took the first whore I met“.
ina og gert það þannig að eigendur
hennar hljóta að harma það, að mynd
skyldi ekki fylgja hverju kvæði. —
Útgerð beggja bókanna er af hálfu
kostnaðarmanns mjög góð.
V-ilhjálmur frá Skáholti veit, að marg-
ir bíða nú fullir eftirvæntingar næstu
ljóðabókar hans — og samkvæmt því
ber hlutaðeiganda sér að hegða! En
þó msetti ef dl vilj að síðustu biðja
skáldið að flýta sér hægt.
Leifur Haraldsson.
LÍF og LIST
13