Birtingur - 01.12.1960, Page 10

að því? Á einni slíkri stund fannst mér
ég vera svo frjáls og óbundinn, að ég
gæti gert hvað sem mér þóknaðist við
orð og persónur í þessum heimi sem mér
fannst að væri ekki annað en fáránlegur
skrípaleikur, gjörsneyddur öllu sem talizt
gat raunverulegt.
Þetta hugarástand er vissulega mjög
sjaldgæft; þessi hamingja, þessi fögnuð-
ur að lifa í heimi sem ekki gerir manni
lengur ónæði og er ekki lengur til, það er
tilfinning sem varir ekki lengi Miklu oftar
er ég á valdi hins gagnstæða: léttleik-
inn breytist í þyngsli; hið gagnsæja verð-
ur matt; heimurinn leggst á mig með
ofurþunga sínum, kremur mig. Óyfirstíg-
anlegur veggur rís á milli mín og heims-
ins, milli mín og sjálfs mín; allt fyllist
efni, svo hvergi verður rúm, og undir
fargi þessa efnis verður frelsið að engu;
sjóndeildarhringurinn skreppur saman í
ekki neitt, og heimurinn verður að kæf-
andi þröngri myrkvastofu. Málið molnar
niður, en á annan hátt, orðin verða hlut-
kennd og falla eins og steinar; ég er
yfirbugaður og finn að ég má mín einskis
gagnvart þeim ógnar öflum sem ég á í
stríði við.
Vafalaust eru mörg leikrit mín. þau sem
þykja helzt dramatísk, runnin úr þessu
hugarástandi: t. d. „Hvernig á að losa sig
við það“ (Comment s’en débarasser) eða
„Fórnardýr skyldunnar“ (Victimes du de-
voir). Við þessar aðstæður Iiafa orðin
misst allan kraft, og i stað þeirra koma
hjálpargögn, hlutir. Aragrúi af sveppum
þýtur upp í íbúð Amédée og Madeleine;
lík sem þar er tekur að ,,færa út kví-
arnar“ og vex þangað til það leggur undir
sig alla íbúðina. í „Fórnardýrum skyld-
unnar“ er raðað hundruðum bolla til að
skenkja þrem persónum kaffi; húsgögnin
sem byrgja stigann og fylla allt sviðið í
„Nýja leigjandanum" (Le nouveau loca-
taire) enda með því að grafa þennan
leigjanda, þegar hann ætlar að flytja
inn; í „Stólunum“ (Les Chaises) eru það
tugir stóla með ósýnilegum gestum sem
fylla sviðið; í „Jacques“ fara mörg nef
að vaxa á andliti ungi-ar stúlku. Þegar
málið er upp urið, verður andinn það
líka. Heimur ofhlaðinn efni er tómur, öll
tilvist er flúin þaðan: „of mikið“ verður
„ ekki nóg“, og hlutirnir eru efnismynd
einstæðingsskaparins, þeir eru sýnilegur
og áþreifanlegur sigur hins andlausa, allt
það sem við berjumst gegn. En ég læt
hér ekki staðar numið við ömurleikatil-
finninguna eina, og ef mér tekst, eins og
ég vona, að fá kýmni í þessa ángist og
þrátt fyrir þessa ángist, þá er það kýmn-
in sem léttir af mér okinu, frelsar mig
og gerir mig hólpinn.
Ég ætla ekki að leggja neinn dóm á leik-
rit mín. Það verða aðrir að gera. Ég
hef aðeins reynt að sýna, hverskonar geð-
hrif hafa orðið mér efniviður í þau, hvað-
an þau eru runnin: þau eiga rætur sínar
í hugarástandi, en ekki hugmyndafræði,
þau eru sprottin af hvöt, en ekki til
orðin í samræmi við neina stefnuskrá;
það samhengi sem verður til þess að
geðhrifin taka á sig ákveðna mynd er í
samræmi við innri nauðsyn, en ekki neina
utanaðkomandi rökfestu í formi; hér er
ekkert sem lýtur fyrirfram ákveðinni at-
burðarás, heldur er hulu lyft af hræring-
um sálarinnar, innri átök og hinn innri
8 Birtingur