Birtingur - 01.01.1965, Side 16

IV.
Þegar vorskip höfðu hlaðið seglurn á Reykjavíkurhöfn árið 1835 og
tekið var að skipa varningi á land, kom upp úr einni lestinni dálítill
kassi, sem kaupmangarar létu sér fátt um finnast, enda var þar ekki
svo mikið sem einnar tóbaksrullu arðsvon í. Samt færði hann Islend-
ingum dýrari gjöf en goldin yrði með skipsförmum af skíra gulli. Hér
var kominn fyrsti árgangur Fjölnis eins og hinir þrír „studiosi juris“
höfðu heitið.
Bókin hefst á eins konar stefnuskrá, sem Tómas Sæmundsson ritaði að
mestu. Þar er greint frá markmiði Fjölnis, og eru nefnd fjögur atriði,
sem útgefendur ætla einkum að hafa að leiðarljósi.
„Tímaritin eru hentugri en flestar bækur aðrar, til ad vekja lífið í
þjóðunum og halda því vakandi, og til að ebla frelsi þeirra, heíll og
mentun . . . þau eru rödd tímans, enn tíminn er aldur mannkynsins,
og þeír sem ekki fylgja honum verða á eptir í framförunum . . . eígum
við að geta fylgt tímanum, þá eru tímaritin eítt af því sem okkur er
öldúngis ómissandi . . . Hvað framarlega okkur muni takast að semja
þvílíkt rit, það er annað mál, og úr því verður tímin að skera. Enn jrau
helztu atriði, er við sífeldlega munum hafa fyrir augum, og láta vera
okkar leiðarvísir, eru þessi.
Fyrsta atriðið er nytsemin. Allt sem í ritinu sagt verður stuðli til
eínhvurra nota. Til þess útheímtist, að það snerti líf og athafnir manna,
og reýni að brjóta þær skorður, sem settar eru skynsamlegri framkvæmd
og velvegnun . . .
Annað atriði, sem við aldreí ötlum að gleýma, er fegurðin. Hún er
sameínuð nytseminni ... — eða þá til eblíngar nytseminni. Samt er feg-
urðin henni eptir eðli sínu aungvanveginn háð, heldur so ágæt, að allir
menn eíga að gyrnast hana sjálfrar hennar vegna. Egi nokkurt rit að
vera fagurt, verður fyrst og fremst málið að vera so hreínt og óblandað
eínsog orðið getur . . . Því hróðugri sem Íslendíngar meíga vera, að
14
BIRTINGUR