Ingólfur - 22.08.1944, Síða 4
4
INGÓLFUR
i
Láris Siprj
Fyrra mánudag, hinn 14. ág.,
átti Lárus Sigurjónsson skáld
Bjötugsafmæli. — Hann hefur
nú dvalið hér í bænum síðan í
fyrra haust, er hann kom liing-
að frá Ameríku eftir áratuga
dvöl þar.
Lárus er fæddur í Húsavík
eystra, en upp alinn í næsta
byggðarlagi, aðallega á Hóla-
landshjáleigu og Setbergi í
Borgarfirði.
Sjálfur brauzt liann í því að
komast til mennta, þótt efna-
laus væri. Hann lærði undir
skóla hjá séra Einari Jónssyni
prófasti, er þá var á Kirkjubæ
í Tungu á Héraði, en gekk
síðan í gegn um Lærða skólann
og Prestaskólann og útskrifað-
ist þaðan 1906.
Hann var fyrsti ritstjóri ung-
lingablaðsins „Unga lsland“,
er Einar Gunnarsson stofnaði.
— Veturinn 1906—07 dvaldist
bann í Kaupmannahöfn og á
Askov. Fór þaðan til Kanada
á næsta sumri. Voru foreldrar
hans og systkini komin þangað
á undan honum. Dvaldist hann
í Kanada til ársins 1920, en
hugði þá til heimferðar. Hafði
viðdvöl í Chicago og tók náms-
skeið þar við háskólann í sam-
anburðartrúfræði o. fl. grein-
um. Þar kynntist liann konu
simii, Mabel Ayers, er liann
kvæntist síðast á árinu 1920. —
Hún var dóttir prófessors í líf-
fræði, dr. Howard Ayers, er um
skeið var liáskólarektor í Cin-
cinnati, hin mesta gáfu og
dugnaðarkona og hámenntuð
i söng og leiklist.
Varð nú ekki af heimförinni,
enda hafði frúin þá góða at-
vinnu af kennslu. Fór svo
nokkru síðar, að hún setti upp
í Chicago fastan skóla í söng,
hljóðfæraleik, upplestri o. fl.,
er margir kennarar störfuðu
við. Stóð liann um 15 ára skeið,
þangað til kreppan gerði rekst-
ur hans of erfiðan, enda skall
þá og stríðið á nokkru síðar.
Auk þess sem Lárus starfaði
bæði við kennslu og rekstur
skólans og ýmislegt fleira, lá
honum hin íslenzka Ijóðagerð
stöðugt ríkt í liuga. Orkti liann
fjölda kvæða og kvæðaflokka,
einkum eftir að hann kom suð-
ur til Bandaríkjanna. Á hann
nú efni, er fylla mundi mörg
bindi, ef allt yrði út gefið. Er
l>ar á meðal heill Ijóðabálkur
ortur af tilefni 1000 ára ríkis-
afmælisins 1930, og fleiri
kvæðaflokkar í sambandi við
þetta.
Mun í ráði að gefið verði út
bindi af ýmsum kvæðum Lár-
usar.
★
Sízt er það ofmælt, að Lárus
Sigurjónsson sé, að vissu leyti,
sérstæðasta íslenzkt ljóðskáld,
bæði nú á dögum og þótt
lengra sé til seilst í sögu ís-
lenzkrar ljóðagerðar. Ef segja
má að nútíma ljóðskáldin fylgí
tímanum, eða hlaupi jafnvel
fram úr lionum um meðferð
máls og forma, þá leitar Lárus
einkum aftur í tímann að fyr-
irmyndum og orðavali, enda
þótt sjálf yrkisefnin séu síður
tímabundin. Er ekki örgrant
um, að þeim, sem lesa liin fom
yrtari kvæði Lárusar, finnist
þau torskilin á köflum, enda
þarf vitanlega þekkingu á forn
sögum og íornkvæðum til að
skilja öll þau orð og orðasam-
bönd, er þar koma fyrir. Slíka
fomeskju iðka nútímaskáld
vor alls ekki, en ýms liin stærri
erlend skáld hafa til skamms
tíma leyft sér það.
Vestan liafs fengu landar vor
ir nokkur tækifæri til að kynn-
ast kvæðum Lárusar, með því
að fá liann til að lesa þau npp
við ýms tækifæri. Skal liér sett-
ur greinarkafli úr „Lögbergi“,
3. sept. 1942, er Sigfús Bene-
diktsson, skáld og rithöfund-
ur, ritaði um Lárus út af til-
efni, sem getið er í greininni:
Frá Lanf’ruth í Manitoba.
Hr. Lárus Sigurjónsson, sem
þjónaS liefur lúterska söfnuS-
inum hér um þriggja mánaóa
tímabil, fór héSan alfariS 25.
ágúst.
Var honum haldiS kveSju-
samsœti mánudagskv. 24. þ. m.
í húsi Mrs. G. Þorleifssonar.
Var þar sungiS og rœtt, en aS-
alskemmtunin var þó upplest-
ur hr. Lárusar á hans eigin
kvæSum.
ÞaS kom þá í Ijós aS hann
átti mikiS af kvœSum ort al
honum sjálfum. ÞaS kom einn-
ig í Ijós aS hann er skáld —
já, meira en smáskáld eSa lít-
ilfjörlegur hagyrSingur. ÞaS er
naumast hœgt aS lýsa skáld-
skap hans í smá-blaSagrein.
KvœSin eru öll um alvarleg og
merkileg efni baiSi frá eldri og
nýrri tímum. MáliS er afburSa
fagurt og norrænu-þrungiS,
nokkuS torskiliS meS köflum,
einkum fyrir þá, sem viSvan-
ingar eru í fornmáli voru.
Hann yrkir um söguleg cfni
svo sem Þingvöll 1930, um flagg
íslands, afar merkilegt kvœSi.
En svo tekur hann mörg sín
yrkisefni beint út úr náttúr-
unni. Á því sviSi tekur hann
flestum eSa öllum fram, sem
ég hef kynnst, aS minnsta kosti
í seinni tíS — og sérstaklega
hvaS oss V.-ísl. snertir. FormiS
er fast og sterkl, orSgnóttin ó-
þrjótandi og málfegurS aS sama
skapi. Hann er stálsleginn í ísl.
málfrœSi og rím lians reglulegt
og hárrétt.
FólkiS var stórlirifiS og undi
sér hiS bezta.
Til aS finna hans jafnoka
verSur aS fara lengra en í blöS
vor og helzt aftur til eldri
skálda vorra.
Höfundur þessarar greinar er
talinn með mestu gáfumönnum
vestra og er sérstaklega vel að
sér í fornbókmenntum vomm,
auk þess sem hann er sjálfur
Verkamenn stefna
á ófrelsið.
Svikamylla verðlagsskrúfun-
ar fer nú að ná hámarki sínu.
Það eru takmörk fvrir því livað
slíkt getur komist langt.
Gengi liinna „vinnandi
stétta“ getur heldur ekki kom-
ist hærra. Nú sem stendur er
svo komið að þær ráða öllu en
rekendur fyrirtækjanna engu.
Nú geta verkamenn lokað verk-
stöðvum þegar þeim sýnist, og
þeir virðast geta liaft öll ráð-
in í hendi sér.
En þeir sýnast ekki ætla að
bera gæfu til að geta hagnýtt
þessa aðstöðu, eða réttara sagt
leiðtogar þeirra. Enda eru liér
líka öfl á hak við, sem þeir
ráða ekki við. Staða þeirra er
kannske ekki orðin mjög öf-
undsverð. •
Ef nú þjóðarvald vort ber
lieldur ekki gæfu til að geta
gripið inn á réttum tíma, þá
á íslenzkt atvinnulíf aðeins
tvenna úrkosti. En þeir eru:
— að lenda undir austræna
Allra flokka stjórn
Framli. af 3. 6Íðu.
kennt nema sjálfri sér. Hún
hefur kosið þetta þing; það er
hold af hennar lioldi og blóð
af hennar blóði. Meðan lnin
eltir ósómann, dáir lygina og
hræsnina, en fyrirlítur eða
sinnir ekki sannleik og réttlæti,
þá má hún búast við að svona
fari enda á liún þá ekki hetra
skilið.
V.
Við skulum þora að horfast
í augu við staðreyndirnar. Þær
eru þessar: Flokkarnir eru á
umliðnum árum búnir að leika
hver annan svo grátt, að milli
þeirra er ekki lengur til snef-
ill af trausti til þess, að þeir
geti myndað stjóm saman. Sú
stjom, sem þeir mynduðu yrði
hrein svikastjórn. Allar tilraun-
jr í þá átt eru því þýðingar-
lausar eða verra en það.
1 landinu starfar flokkur,
sem liefur það að markmiði að
koma Islandi undir yfirráð ein-
ræðis-stórveldis og beitir til
þess öllum ráðum, og hefur nú
flekað til samstarfs við sig í
því efni stærsta stjómmála-
flokk landsins eða foringja
lians. Þetta flokkasamband er
stórhættulegt og getur orðið
þjóðskaðlegt, ef ekki tekst að
rjúfa það í tíma.
Af núverandi Alþingi er því
einskis að vænta. Þjóðin verð-
ur að fá að stokka spilin á ný
og gefa upp aftur. Verði liún
þá jafn lieimsk og ringluð og
hún var 1942, er henni ekki
við bjargandi. Sýni hún hins
vegar fullkomna viðleitni til
þess að bjarga sér úr þeim
vargaklóm, sem hún nú er í,
mun henni vel farnast í frain-
tíðinni. Hún hefur fengið á-
þreifanlegar sannanir fyrir því,
að af flokkunum er einskis að
vænta, eins og nú er ástatt með
þeim. J• G.
æfður rithöfundur og skáld. —
Sem vænta má, voru það ein-
mitt skáldin, sem fyrst viður-
kenndu að Láms er skáld. Það
er t. d. vitað, að Einar Bene-
diktsson hafði mikið álit á Lár-
usi á sínum tíma og kvaðst
Frh. á 5. síðu.
stjórnkúgun eða vestræna auð-
kúgun.
1 báðum tilfellum verður
verkalýðurinn algerlega undir-
okaður. Um það þarf ekki að
spyrja. — Ekki svo að skilja,
að þjóðræðið geti lieldur lof-
að þessari stétt, að liún verði
allsráðandi. Það gelur aðeins
gefið það loforð að liún verði
meðráðandi og verði tryggð
staða frjálsra borgara. Lengra
komast verkamenn livort sem
er aldrei. Þetta er þeirra eina
tækifæri til að geta orðið
kvaddir til ráða um kjör at-
viniiulífsins og sjálfra sín.
Og ekki getur þjóðin einu
sinni lofað sjálfri sér, að hún
verði einráð um atvinnu sína.
Því að það verður heldur eng-
in þjóð eftir stríðið. Þær verða
meira og minna liver annari
liáðar í atvinnumálum. En
verst verða þær þjóðir staddar,
sem hafa legið undir byllingum
og enga tiltrú hafa vegna þess
að þær hafa sýnt að þær gátu
ekki eða vildu ekki taka upp
frjálsa og ábyrga sjálfstjórn. —
Slíkum þjóðum verður hara
Leiðrétting.
1 grein Snæbjarnar Jónsson-
ar, í síðasta tbl. INGÓLFS,
„Vídalínspostilla“ liefur sú
villa komist, að þar stendur „1
liöndum seinustu prestakyn-
slóða lognaðist þetta mál [þ. e.
tillagan um nýja útgáfu Vída-
línspostillu ] út af“, en á að
standa „1 liöndum prestanna“
o. s. frv. Þetta eru þeir, sem
lialda blaðinu saman, beðnir að
leiðrétta.
Auglýsendur
munið eftir því að *
Ingólfur
fer út um land í
þúsundum eintaka.
Ingólfur
er lesinn um allt land.
ráðstafað -—- kannske spurðar
til málamynda og þar með
búið.
ÓHÁÐ TlMARIT
ER ÓMETANLEGT
og því verðmætara, sem bolmagn þess er meira.
Tímaritið JORÐ er engu háð nema sannfæringu
ritstjóra síns, sr. Björns O. Björnsson. JÖRÐ lief-
ur haft frumkvæði um margt og flutt greinar og
skáldskap eftir fjölda tirvalsliöfunda svo sem Svein
Björnsson, SigurS Nordal, Gunnar Gunnarsson,
Arna Pálsson, Kristmann GuSmundsson, Jón Magn-
ússon skáld, Arnór Sigurjónsson, GuSmund Friö-
jónsson, Pál Kolka, Sigfús Halldórs frá Höfnum,
Ragnar Ásgeirsson, Theodór Arnbjörnsson, sr. Sig-
urö Einarsson, Pétur Sigurösson erindreka, GuS-
mund Finnbogason.
Sögur JARÐAR hafa ávallt verið frábærilega
skemmtilegar. Myndirnar margar og fallegar. JÖRÐ
hefur oftar en einu sinni flutt styrjaldarlandabréf,
og er nýbyrjuð að flytja skrá um nýútkomnar bœk-
ur og skákþætti auk annars smœlkis.
I 3. hefti þessa árgangs, sem nú er að koma út
og helgaö er þjóðhátíðinni 17. Júní s. 1., skrifa
þessir höfundar fyrsta sinn í JÖRÐ: Guðmundur
G. Hagalín, sr. Pétur Magnússon og Jón Sigurðs-
son frá Yztafelli. í heftinu verða frábærar lands-
lagsmyndir.
Alls koma út 6 liefti á þessu ári og verður sér-
stakt höfundaval í seinni lieftunum þremur, enda
verður varið fjórum sinnuin meira fé til ritlauna
í þau þrjú liefti en í fyrri heftin þrjú og fimm
sinnum meira en í allan árganginn í fyrra.
Sendiö JÖRÐ áskrift og eigiö hlut dö því aö hún
fái sýnt til hlítar hvers óháö tímarit meö bolmagni
er utn komiö.
[Klippið þetta áskriftareyðublað úr og sendið í
pósthólf 412, Reykjavík.]
Lg undirritaður gerist hér með áskrifandi að tíma-
ritinu JÖRÐ frá ársbyrjun 1944 og óska, að mér
sé sent með póstkröfu það, sem út er komið af yfir-
standandi árgangi.
Nafn: .............•....................
Heimili: ....................
Bréfhiröing: . ............................
Póstafgreiösla:.................................