Ingólfur - 09.12.1944, Blaðsíða 1

FUR
.v . '
I. árgangur, 16.—17. tölublað BLAÐ Þ JÓÐ VELDISMANNA
Laugardaginn 9. des. 1944
Skipnlag
ymminnar
Flugmálin
Þegar allt fer að jafna sig
eftir heimsstríðið, hefst fyr-
ir alvöru stríð vor Islend-
inga fyrir afkomu þjóðar-
arinnar. Því verðum vér nú
þegar að fara að liugsa fyrir
afkastameiri og hagsýnni
vinnuaðferðum án þess að
gera oss þó að hreinum og
beinum vélum eða vélaþræl-
um.
Sá afkastavöxtur sem vel
hugsað skipulag getur vald-
ið, er alveg ótrúlegur, þó að
ekki sé svo langt til jafnað
eins og til útreikninga þýzka
hagfræðingsins, sem fyrir
svo sem 20—30 árum stað-
hæfði að það mætti fram-
leiða landafuröir með ein-
um sextugasta af þeiin snún-
ingum og tilkostnaði, sem að
meðaltali væri til þess var-
ið lijá bændum.
Það er einkum skipulag
og vinnulag tveggja stétta liér
á landi, sem algerlega þarf
að umsteypa — það er Iand-
bænda og verkamanna.
Ollum upplýstum mönn-
um ætti að vera ljóst, að það
er að vísu ekkert liægt að á-
ætla eða skipuleggja fyrir
framtíðina, nema búið sé að
tryggja stjórnliæft og stöðugt
stjórnarástand í landinu. Án
þess er allt annað byggt í
lausu lofti eða tjaldað til
einnar nætur.
En til þess að fá menn til
að hefjast handa og setja
landinu trygg stjórnarlög,
verðum vér einnig að líta á
það lielzta, sem þessi lög —
þessi tilvonandi landsfriður
og landsréttur á að gera oss
fært að leggja út í. — En
það verður ekki nógu oft
fram tekið, að ef vér byrj-
um fyrir alvöru á atvinnu-
Ifíga og hagrama skipulaginu
an þess að hin stjórnlega
trygging sé a. m. k. vœntan-
leg — þá getur það verkað
sem bylting, og þá verðurn
vér einmitt vélaþrælar,
stjórnin einræöileg („vél-
ræn utanstjórn“) og efnis-
hyggjan ríkjandi trú í land-
inu.
Reynsla Rússa.
Rússar byrjuðu á því að
gera allt ríki sitt að einni
framleiðsluvél. — Verka-
mönnunum var sagt, að þetta
væri ríkið þeirra, en þeim
gekk þó illa að skilja það og
finna að það væru nú þeir,
sem ættu þetta allt saman og
stjórnuðu því. Þeim fannst
satt að segja, að aðrir stjórna
öllu eins og áður og ínunur-
inn vera ekki annar en sá, að
það væri nú meira krafist af
þeim en áður. Enda þótt frí-
dagar væru talsvert fleiri: —
fimmti liver dagur á víxl í
liinu „óslitna vinnukerfi“,
sem svo var nefnt, af því að
verksmiðjurnar unnu alla
daga óslitið — þá fannst
mönnum minna varið í þá
frídaga, sem ekki voru al-
mennir helgidagar og allir
gátu ekki notið sameíginlega.
(Enda mun nú þaisi fimm
daga vinnuvika vera afnum-
in). Mönnum fannst ein-
kennilegt að vera kallaðir
„sjálfs síns herrar“ og verða
að þola aukinn aga. Því fóru
margir að slá slöku við á
ýmsan hátt og unnu jafnvel
skemmdarverk til þess að
gera hlé á vinnunní. Frjálst
var þó að fara úr einum stað
í annan, og neytlu inenn þess
mjög. Olli þetta svonefnda
vinnuflakk geysileguin trufl-
unum og rýrnun á afköstum
og gæðum framleiðslunnar.
Árið 1931 er ekki lengra
komið en svo, að Stalin gerð-
ist liarðorður um ástandið í
ræðu er liann flutti í júní
það ár fyrir leiðtogum iðn-
aðarins. Hann kvartar um
spillingu og skeylingaleysi í
verksmiðjunum, bæði um
vinnubrögð og meðferð véla
og verkfæra. Hann kennir
þetta ólag því, að nýir vinnu-
flokkar taki allt af við verki
annarra, og einstakir menn
og flokkar séu ekki gerðir
nógu stranglega ábyrgir fyr-
ir meðferð véla og fyrir því
að leysa af hendi ákveðin
verk. Hann segir: — „Verka
menn kveðast vera reiðubún
ir til að auka afköstin og
gera ýmsar umbætur. „En
hver metur það nokkurs við
okkur“ — segja þeir — „þeg
ar enginn ber ábyrgð á
neinu?“
Of dýr tilraun.
Rússar hafa gert þá
stærstu tilraun, sem gerð hef
ur verið nokkru sinni til að
skipuleggja allt atvinnulíf
heilla þjóða. Af reynslu
þeirra má mjög margt læra.
— En það dylst ekki, þegar
minnst er liinnar gömlu meg-
inreglu: — „Manninn (og
þjóðina) ber allt af að skoða
sem markmiö og aldrei að-
eins sem me'Sal eða verk-
færi“ — að liversu mikil
sem uppskeran af rússnesku
byltingunni og tilraunakerf-
inu kann að verða á endan-
um, þá liefur verið fórnað
fyrir þetta miklu stærri
mannlegum verðmætum
heillar kynslóðar en for-
svaranlegt verður talið á
vestrænan mælikvarða.
Hinn fasti grundvöllur
sem vestrænar þjóðir eiga að
byggja á skipulag atvinnu-
hátta sinna og félagslífs, er
borgarastigið en ekki verka-
mannastigið.
Það á að halda fast við
þá stefnu að liefja verka-
lýðinn upp á stig efnalega
sjálfstæðra borgara í stað
þess að bylta borgarastétt-
inni niður á frumstæðara og
ófrjálsara tilraunastig. Því
skipulagi, sem hér útheimt-
ist, verður að ná í öruggum
skrefum stig af stigi frá þeim
stað, sem vér stöndum nú á.
Bylting er það saina og að
missa fótfestu og renna nið-
ur eftir brekkunni. Meðal
afkoma hefur verið mun
betri hér en á Rússlandi síð-
ustu áratugina, og væri því
Tlior Tliors sendiherra vor í Washington formaður ís-
lenzku nefndarinnar á flugmálaráSstefnunni í Chicago.
Sem kunnugt er, liefur
nú setið á rökstóluin í Cliic-
ago alþjóða-flugmálaráð-
stefna með hluttöku íslenzkr
ar nefndar. Var verkefni
liart að lenda niður fyrir
Rússa vegna klaufalegra að-
ferða.
Sósíalisminn breytist í
sívilisma.
Eðlilegt framhald sósíal-
istastefnunnar er sívilisminn
eða skipulag hins frjálsa
borgara-samfélags. Þetta sýn
ast Rússar vera búnir að sjá,
og má búast við miklum
framförum hjá þeim eftir
stríðið á sviði hins frjólsa
framtaks, og þó að sjálfsögðu
innan ákveðinna stjórnlegra
takmrfrkana.
Um þessar endurbætur
verða vesturlöndin að fvrir-
mynd Rússa, en þeir aftur
fyrir vesturlöndin um ýmis
konar endurbætur á skipu-
lagi vinnunnar.
Ákvæðisvinna.
Margt sýnist benda á það,
að ákvœðisvinna undir á-
Frli. á 8. síðu.
liennar að undirbúa alþjóð-
legar flugsamgöngur milli
landa og heimsálfa eftir stríð
ið. — Hafa fulltrúar vorir
gert tillögur um þrjár flug-
leiðir, sem íslendingar
mundu vilja tryggja sér rétt
til að virkja: — eina um
Grænland til Ameríku, .aðra
til Skotlands og hina þriðju
um Noreg og Svíþjóð til
Danmerkur. Þó að líkindi
séu kannske ekki mikil til
þess að vér getum virkjað
allar þessar samgönguleiðir,
fyrst um sinn, þá skaöar ekki
að liafa réttinn til þess ef
liann stendur til boða. —•
Annars verður það innan-
landsflugið, sem næst ligg-
ur að beina kröftum vorum
að. Flugfélag Islands er nú
þegar vel á veg komið með
flugferðir til ýmsra staða á
landinu. Það á nú þrjú land-
fley í gangi og einn flugbát,
sem væntanlega verður til-
búinn undir vorið. Er hann
aðeins til lengri ferða innan-
lands og getur einnig farið
til næstu landa. — Félag
seni nefnist „Loftleiðir“ á
einnig flugbát, sem Ingólfi
hafa ekki verið gefnar nein-
ar upplýsingar um.