Ingólfur - 09.12.1944, Page 4

4
INGÓLFUR
GRETÁR FELLS:
Rödd
þagnarinnai*
i.
Hin þögula þjáning.
Eg kom til þín á h.i(S ríkmannlega og fagra heimili
þitt, og ég dvaldi þar um hríS vi«S mannfagnaS og mikla
rausn.
Gestir þínir slógu þér gullhamra, baiói fyrir eigió
útlit þitt og heimili þaZ, er þú stjórnar.
En ég e inn sagói ekki neitt.
Þa<5 var vegna þess, a5 égsáogheyrði meira en
hinir gestirnir.
Eg s á hina þ ö g u l u, þolinmó5u þ j án i.n.g.u
í au gum þínum.
Ég h e y r<5 i angurvœra, kveinandi rödd, sem yfir-
gnœfði allan veizluglauminn.
Það var r ö d d þagnarinnar,
Þessi rödd hljómaði eins og sár barnsgrátur, — jafn-
vel bak vi5 gamanyröin, sem hrutu af vörum þínum.
Og þegar veizlugleöinni var lokiö og gestirnir hurfu
heim, þá vissi ég sumt, sem ég held að enginn af gest-
unum hafi vitað.
Því að ég fór meS leyrtdardóm, sem r ö d d þ a gn-
ar i n n ar hafði trúaó mér fyrir, —
þessi, rödd, sem segir
hávaSans börnum ekki neitt, —
en hinum, sem kunna að lilusta, — allt!
• II.
Hin brosandi blekking.
Þú bauSst mér heim og ég hlakkaSi til að þiggja heim-
boS þitt.
Og þegar ég drap á dyr hjá þér, þá ópnaðir þú dyrn-
ar meS brosi, og bauðst mig velkominn.
Og þú veittir vel og ríkmannlega.
Þú varst rœSinn og þú breiddir hi<5 blíSa bros þitt
eins og sólskin yfir allt, sem þú sagdir.
En þó var mér kalt í öllu því sólskini.
Því að þd8 voru aSeins varir þínar, sem brostu.
Og þó að yfir þœr kœmi ekki eitt einasta óvingjarnlegt
orð í minn garð, heyrói ég samt andú'Sarlireiminn í hinu
mjúka máli þínu, —
og gólf og loft og veggir hreyttu í mig þessum orSum:
Þú ert ekki velkominn! —
Jafnvel stóllinn, sem ég sat á, reyndi að hrinda mér
frá sér.
Og í gegnum öll vinmálin og vinahótin heyröi ég hina
hreinskilnu r ó d d þagnarinnar, sem sagöi: Þetta
er allt ein samfelld, brosandi blekking! —
Og þegar ég kvaddi þig, var ég ósnortinn af hinu
heita víni vinmála þinna,
því að ég var yfirskyggSur af hinum kalda krafti
sannleikans!
III.
LofiS bak viö lastiS.
Þú lagóir mikla stund á það, beeói í rœðu og riti, að
gera heióur minn sem minnstan. Ymist reyndir þú að
gera mig hlœgilegan eða þá að þú helltir yfir mig skamm-
aryrSum úr skálum reiSi þinnar. Þú lagðir mig nœst-
um í einelti, og sumir furSuóu sig á því, að ég þagði og
lét sem ekkert vœri.
Þeir vissu ekki, að allt þitt last hljómaSi sem lof í
eyrum mínum.
Fyrst og fremst varst þú maSur, sem hafSi litla hæfi-
leika til þess að njóta lífsins á fagran og skáldlegan liátt
Hví skyldir þú ekki mega skemmta þér á þinn hátt?
Og í öóru lagi bar þessi ástríSukennda áreitni þín
því vitni,
að ég var einhver all-mikil stœrS, —
að minnsta kosti í augum undirvitundar þinnar.
Engiiin eyöir miklu puSri á þa5, sem hann álítur
veikt og varnarlítiS og að öllu leyti lítils virSi.
Allt þitt last var í raun réttri lof, —
þótt þa8 kœmi fram á þenna neikvœfia hátt.
Tehepan-iínan
Frli. af 3. síðu.
öðru leyti er okkur alveg sama
hvernig stjómin er eða liver
lianai myndar eða hvaða verk-
efni hún tekur sér fyrir hend-
ur að leysa.
Hvað olli þessari skyndilegu
breytingu? Svarið er nú aug-
ljóst orðið: — Tehercn-línan.
Kommúnistar hér, sem ekki
þykjast vera í neinu sambandi
við kommúnigtana í Rússlandi,
— og meira að segja er búið
að leggja niður Alþjóðasam-
band kommúnista, Komintern,
— þeir bíða með alla ákvörð-
un um stjórnmálalegt samstarf
hér á landi við aðra flokka þar
til liin nýja „Teheran-lína“
kemur. Þetta er svo augljóst að
hvert barn lilýtur að sjá það
og skilja. Svona er þá samband-
ið náið og augljóst enn, þrátt
fyrir upplausn Komintern og
nafnaskiptin á kommúnista-
flokknum héma. I þessu sam-
bandi er það athyglisvert að al-
veg nákvæmlega sömu línu er
fylgt í öllum löndum Evrópu.
Kommúnistar heimta menn í
allar ríkisstjórnir jafnskjótt og
þær koma lieim í löndin sem
losna undan oki Hitlers eða eru
myndaöar þar. Svo er t. d. í
Frakklandi, Italíu, Belgíu o. v.
— Er þetta nú allt tilviljun eða
er hér um að ræða tilraun hins
volduga Rússlands til áhrifa á
stjórnmál annara þjóSa. Höf-
undur þessara lína er ekki í
nókkmm vafa um að hér sé
ekki um tilviljun að ræða held-
ur skipulagða starfseini, sem
rekin er í því augnamiði að
skapa Rússum sem sterkasta að-
stöðu í hverju landi.
Hin nýja ríkisstjórn hér er
því einn ávöxtur Teheranráð-
stefnunnar, ein af mörgum til-
raunum til þess að revna að
samhæfa liin ólíku sjónarmið
Rússa og Engilsaxa. Mönnum
kann að sýnast þetta næsta bros
legt, en svona er það nú samt.
Ennþá getur enginn neinu spáð
um framtíð Teheran-línunnar
því kommúnistar allra landa
munu víkja frá henni með jafn
ákveðinni sannfæringu og þeir
hafa við henni tekið þegar —
eða ef — skipun kemur frá
Rússum þar um. Þess vegna er
líklegt að aldur núverandi rík-
isstjórnar hér fari nokkuð eft-
ir því hversu lialdgóö Telieran-
línan reynist Rússum í sam-
skiptum þeirra við Engilsaxa.
Er þá svo komið á íslandi, að
þar hefur verið mynduð liin
fyrsta stjóm sem lífdaga sína
á ekki undir liinni íslenzku
þjóð lieldur undir því hvernig
„vindurinn blæs“ á l'inum víð-
áttumiklu sléttum Austur-Ev-
rópu. Það er fyrsta þingræðis-
stjórn liins nýja lýðveldis.
/
Nýtt loftveikismeSal.
I órólegu veðri verða menn
veikir í flugvélum eins og á sjó,
og er loftveikin sízt Letri en
sjóveikin. — Ameríkumenn
liafa gert allvíðtækar úlraunir
með meðul við loftveiki á þeini
mönnum, sem þeir manna með
hernaðarfley sín. Hafa þeir nú
fundið meðal sem þeir telja að
skari fram úr öðrum slíkum.
Er það áður þekkt og liefur
verið notað til að lina þjáning-
ar við barnsburð. Nafn þess er
skópólamín. Við tilraunir þær
sem gerðar voru án inntöku
urðu 7,5% loftveikir. Meðal
sem áður liafði verið notað
lækkaði töluna niður í 6,3%, en
skópólamín niður í 0,5%. Var
meðalið tekið liálfri eða lieilli
klst. áður en lagt var í ferðina.
— Ætla má að meðalið geri líkt
gagn við sjóveiki.
Þeyturnar
sem lýst var í 13.—14. tbl. og
notaðar eru til að reka áfram
flugskeyti Þjóðverja, er nú far-
ið að nota í ýmsum tilfellum
til að hjálpa flugvélum til að
taka sig á loft. Eru þeyturnar
þá festar á vængina, en síðan
látnar detta niður í fallhlíf,
þegar þær liafa gert sitt gagn.
/ eyrum mínum yfirgnœfði r ö d d þ a gnar inn ar
allt þitt hávœra last, og hún sagði:
Þú ert veginn og þ u n g u r fundinn.
Hann ver’ður að leggja óll þyngstu lóðin,
sem hann á til, á skálina á móti þér, —
hinn dulbúni vinur þinn,
sem hegur þig. Og hann auglýsir
þyngd þína ókeypis! —
Framtíð gerjunarvís-
inda.
Gerjun er í víðustu merkingu
vöxtur gerla, sýkla og myglu á
lífrænum efnum. Þessi gróður
hefur miklar breytingar í för
með sér á þeim efuum, sem
hann fer fram í, mest til upp-
bræðra lians dó úr pellagra-
húðkvilla. Er hann hafði lokið
námi við Harvard læknaskól-
ann, gerðist hann liúslæknir við
„Lakeside“ spítalann í Cleve-
land. Einn af lians fyrstu sjúkl-
ingum þar þjáðist af pellagrin.
Það var þá vitað að pellagra
var fjörefnaskorts-sjúkdómur,
og Dr. Spies samdi matarseðil
sjúklingsins samkvæmt viður-
kenndum reglum, en eftir 48
klukkustundir var s^júklingur-
inn dáinn. Dr. Spies varð svo
mikið um þetta, að í tíu ár gaf
hann sig hlífðarlaust við rann-
sókn á pellagra og öðrum fjör-
efna-hungur-sjúkdómum.
Skýrslurnar sýndu að 45%
dóu af þeim, er veiktust alvar-
lega. Þetta var löngu áður en
menn uppgötvuðu hin hreinu
vítamínefni, en Dr. Spies virt-
ist þá þegar sjúklingamir ekki
fá nægilega næringu og styrk
í þeirri fæðu, sem matarseðill-
inn fyrirskipaði. Hann tók þá
að hrúga í þá stórum matar-
skömmtum, hveitikjarna, geri,
lifrarextrakti (B-fjörvi) og
kom dauðsföllunum á þennan
liátt niður í 6%. Árið 1936 var
Tom Spies boðið að koma til
Hillmans spítalans og reyna
þessa matarítroðsluaðferð sína
á 50 pellagra-sjúklingum, sem
allir voru dauðans matur. Að-
eins 3 af þessum dóu og það
af öðrum sjúkdómsorsökum.
Þetta var prýðilegt, en lækn-
ingin var mjög kostnaðarsöm.
Alllaf þurfti að viðhafa liið fuli
komnasta eftirlit bæði lekna og
hjúkrunarkvenna, og oft gátu
sjúklingarnir ekki yfirgefið spít
alann fyrr en eftir 6 víkur. Dr.
Spies var þegar á linotskógi eft-
ir hreinum ómenguðum fjörefn
um.
Ári síðar komst hann í fyrsta
sinni yfir þessi lireinu efni, er
prófessor Conrad A. Elvelijem
komst að því, að hægt var að
lækna pellagra í hundum
(black tounge) með nikótín-
sýru. Tveim mánuðum síðar lét
Dr. Spies það uppi, að lionum
hefði tekist að lækna sárþjáða
pellegra sjúklinga mjög fljót-
lega með þessu sama efni.
Eftir tíu ára þrotlausa har-
áttu við efnaskortspláguna hef-
ur Tom Spies jafn hrennandi
áhuga fyrir hverjum nýjum
sjúklingi og þeim fyrsta, er
hann læknaði af pellagrin á
f,Lakeside“ spítalanum í Cleve-
land. Með hinni mestu þolin-
mæði hlustar þessi þraatreyndi
efnafræðingur á sögu hvers og
eins sjúklings og finnur svo
samhengið milli hinna rauna-
legu atburða og þess tr hann
getur séð á handarbökum
þeirra, munnvikum, tungunni,
augunum og á hlóðrannsókn-
um.
Þegar honum er fullljóst að
sjúklingurinn þjáist af skorti á
þessu eða hinu fjörefni eða
mörgum í senn, þá ryður liann
í sjúklinginn stórum skömmt-
um af þessum nýju töfraefnum,
sem óþekkt voru þar til fvrir
fáum árum.
Eitt hið máttugasta læknis-
lyf þessara meðala er nikótín-
sýran — algerlega óskaðleg, en
þó unnin úr hanvænu eitri. En
sjúklingarnir vita, að Tom Spi-
es hættir ekki á neitt með þá,
sem liann liefur ekki reynt á
sjálfum sér áður.
Sjálfir eru sjúklingarnir hin-
ir þýðingarmestu samstarfs-
menn í þessari nýju og miklu
baráttu. Hundruðum saman
vita þeir, og eru sumir þeirra
þó vart læsir, að þeir eru hlut-
liafar í þessum þýðingarmiklu
tilraunum, og þeir eru fullir af
áhuga. Þeir eru sjálfhoðaliðar
og eins konar mannleg tilrauna
dýr lijá Tom Spies, sem þeir
líta á sem hróður sinn, og vita,
að er slík tegund vísindamanns,
sem sjaldgæf er meðal lækna.
Það er það furðulegt, að
stundum læknar Spies sjúkling-
ana og aflæknar þá svo aftur
, til þess að fullvissast um ágæti
lækningarinnar. Ég átti tal við
Daisy Jones, sem nikótínsýran
hafði lirifið af grafarbarmin-
um. Eftir þessa upprisu fékk
hún atvinnu við einliver félags-
mál. Henni voru engar matar-
reglur settar til varnar því. að
hún félli aftur í valinn. Hún
liélt áfram að taka þessar nikó-