Ingólfur - 09.12.1944, Blaðsíða 5

INGÓLFUR
5
Verklag, sem verður ad
breyíast
lausnar og spillingar en í mörg-
um tilfellum til bóla á þann
liátt, að hin gerjuðu efni verða
hæfari til næringar mönnum og
skepnum og til margs konar
annarra nota. — Gerjun í
mjólk framleiðir skyr og osta,
gerir maltsafa að öli og vín-
herjasafa að víni. Gerjun á
fiski gerir „siginn fisk“, sem
mörgum þykir góður. Kjöt af
rjúpunt og ýmsum útigangsdýr-
um þykir einnig hatna við
gerjun, meðfram vegna þess að
það er ekki eins móttækilegt
fyrir spilligerla eins og alidýra-
kjöt. Gerjun brauðdeigs er einn
ig almennt viðhöfð, eins og all-
ir vita.
Gerlafræðin hefur verið iðk-
uð á vísindalegum gmndvelli
um nokkurt skeið og virðist nú
vera í mjög auknum vexti, sem
partur af iðnaðarefnaíræðinni.
— Með því að það eru einkurn
lífræn gróðurefni sem taka gerj
un, er talið líklegt, að eftir
stríðið verði mjög aukin eftir-
8purn eftir ýmsum jarðargróðri
til alls konar framleiðslu, og
muni það blása nýju lífi í land-
búnaðinn og alla gróðurrækt
yfirleitt. Gerjunin er mikils-
verður þáttur í hagnýtingu alls
konar trefjaefna úr tré, hálmi
og heyi, sem áður varð rotgerl-
um að bráð og fúnaði niður. —
Nýjustu rannsóknir liafa kennt
mönnum að aðgreina og hrein-
rækta ótal tegundir gerla, sem
áður uxu saman og spilltu hverj
ir fyrir öðrum. Er sagt að t. d.
ostagerðin muni græða mikið
á þessu, því að það rnuni nú
kosta miklu minni tírna og fyr-
irhöfn að framleiða hinar ýmsu
tegundir osta. — Hingað til hef
ur liið nýja lyf penícillín ver-
ið unnið úr myglu, sem fóðr-
uð var með mjólk. Ef þessi að-
ferð breytist ekki að mun, kref-
ur þessi nýja framleiðsla feikn-
Það sem vér almennir borg-
arar finnum til, er það hversu
geysilega kostnaðarsöm öll op-
inber vinna er.
Og það sem vér sjáum, eru
óskaplega seinlætisleg vinnu-
brögð.
En það sem vér sjáum ekki
með neinni vissu er það, liverj-
um þessi dýru og seinlegu
vinnubrögð eru mest að kenna.
Margir kenna þetta ólag svik
semi meðal verkamanna, sem
svo sé einn þáttur í almennri
og fyrirfram skipulagðri
in öll af mjólk. Og eykur það
mjög eftirspurn eftir þessari
vörn, þegar penicillínfram-
leiðslan er komin í fullan gang.
B-fjörefnið.
Fyrst liéldu menn, að B-fjörv
ið væri aðeins eitt efni. En nú
liefur það klofnað í víst heila
tylft fjörefna, sent ekki eru
fullrannsökuð. Menn hyggja að
það sem fyrst er talið í röðinni
og nefnt Bi (thiamín) hafi
mjög mikilvægar og margvísleg-
ar verkanir, og þá skorturinn
á því sömuleiöis. Margir menn
virðast framleiða þetta efni
sjálfir í þörmunum með hjálp
gerla. Aðrir sýnast þurfa að fá
])að í fæðunni.
Sagt er að vínandi hafi sþill-
andi álirif á þetta efni og lialda
menn að drykkjuæði (delirí-
um) korni af skorti á því. Enda
á að hafa lieppnast að lækna
deliríum með thíamíni. I rnörg-
um tilfellum eru thíamín-inn-
gjafir góð lækning við gigt og
sömuleiðis við sjó- og loftveiki.
skemmdarstarfsemi til niður-
rifs liins borgaralega þjóðfélags
(þótt öllum þátttakendum sé
þessi fyrirætlun eflaust ekki
kunn).
Þeim sem atliuga tilliögun
vinnunnar, getur þó ekki dul-
izt, að vinnustjórnin hljóti að
eiga sinn bróðurpart í því að
gera vinnuna dýra, svo losara-
lega sem hún virðist vera skipu
lögð. -— En verkfróðuin mönn-
um kemur sarnan urn að skipu,
lagið ráði alltaf iniklu og oft
mestu urn vinnuafköstin.
Það sem mest stingur í augu
manna og veldur sívaxanda
hneyksli og sífelldum áskorun-
um um aðfinnslu í Tngólfi, er
seinlætið við útivinnu bæjar-
ins í gatnagerð, vatnsveitu o. fl.
Sumir þeir, sem reiðastir eru
út af þessu, skella aðalskuld-
inni á skipulag vinnunnar og
stjórn liennar.
„Svona skipulag gerir alla
lata“, segja þeir — „og siðspill-
ir öllu verklagi og vinnuliátt-
unt yfirleitt“.
Vér bendum á, að svona
vinna liingað og þangað úti um
hvippinn og hvappinn, sé að
parti háð notkun sameiginlegra
véla og sameiginlegra fagverka-
manna, og þá muni vera erfitt
að skipuleggja hana á sama
liátt og verksmiðjuvinnu á sama
stað. — „Rétt er það að vísu“,
— er þá svarað. — „En einmitt
svona partavinnu og viðgerðir
verður að skipuleggja alveg á
sinn liátt á skrifstofunum og al-
veg sérstaklega vandlega. Því
að annars fer óskaplegur vinnu-
tími forgörðum. En hér er verk
Frh. á 6. síöu.
tínsýrutöflur samkvæmt tilsögn
læknisins. Allt í einu, og án
þess að hún fengi nokkuð að
vita, var breytt til og henni
gefnar aspiríntöflur í stað
hinna. „Læknirinn hjatgaði lífi
mínu,“, sagði hún við mig, „en
ég er að falla sarnan aftur og
verð að sleppa atvinnu minni“.
Ég ásakaði Tom Spies fyrir
miskunnarleysi. „Vertu róleg-
ur“, svaraði liann brosandi,
„við drífum í hana hið rétta
efni, og vissulega muu liún fá
atvinnu aftur“. Já, hún fékk
bæði lieilsuna og atvinnuna, og
fékk að vita, livað gert hafði
verið við lianá, eins og allir
sjúklingarnir fá jafnan að vita
þegar þeir hafa fengið heils-
una aftur.
Fyrir tveim árum koin mjög
veikur inaður á spítalann. Hann
gat ekki borðað, ekki sofið,
liann lioraðist og var þróttlaus.
Hann gekk með rótgróna melt-
ingarkvilla, liafði brunasviða i
augunum, krampa í fótavöðv-
unum og fiðring í liörundinu.
Tom Spies byrjaði miskunn-
arverkið á þann hátt, sem virst
gat miskunnarleysi. Hann lét
]»essa tilraunamannskepnu, sem
öll var úr lági gengin lialda á-
frani um tíma með 6Ítt ófull-
nægjandi fæði. Því næst tók
hann að „skjóta“ „fjörvihögl-
um“ sínum, liverju af öðru ínn
í hinn auma líkama. Hvert ein-
asta þeirra lagði einhvern sjúk-
dómspúkann að velli og færði
liinum þjáða manni skvndileg-
an og áVveðinn bata. Honum
voru gefnir skammtar í röð af
nikótínsýru, tliíamín, ríbófla-
vín, pýridoxín, hreinu A-fjörvi,
ascorbínsýru (C-fjörvi) og sein-
ast adenylsýru. Hver skannnt-
ur dró úr þjáningum og van-
líðan, færði aukinn þrótt og
gerði seinast að nýjum manni
þetta lierfang efnaskortsplág-
unnar, sem liafði þjáðst af sjö-
földum efnaskorti frá því er
hann var barn að aldri.
Heita má, að frarn að degin-
um í gær — áður en efnafræð-
ingarnir lærðu að búa til hin
lireinu vítamín — væri fjör-
efnaskorlinum kennt aðeins um
berí-berí, veiki hinna fjarlægu
austurlanda og skyrbjúg, þessa
kvilla er fátæktinni fylgja. Nú
gefur liið tilbúna vítamín fyr-
irlieit um að framleiða, og það
næstum á einni nóttu, nýtl
mannkyn og græða slík mein
manna, sem engum liefur áð-
ur til liugar komið að meðul
gætu bætt — leti og aulahátt.
Á Hillmans spítalanum sá ég
börn, seni lielzt liefði mátt
kalla lítil, döpur og vesæl gam-
almenni. Fyrst er þau koniu
þangað vom þau stöðugt þreytt
og lystarlaus, liöfðu verið ónýt
í skólanum. Ég sá þau aftur,
er búið var að breyta þeim i
þrótlmikla og gáskafulla fjör-
kálfa, eðlilega nemendur, og
og sumum jafnvel , fyrstaflokks
nemendur, sem urðu fremstir
í sínum bekkjnm. Getur það
verið, að gáfnafar livers manns
sé ekki aðeins arfgengt, lieldur
komi þar einnig til greina kem-
iskar verkanir. Nú eru að hefj-
ast rannsóknir í Birmingham,
Alabama viðvíkjandi þessu
þýðingarmikla atriði.
Svo mikið er þegar vitað, að
efnaskortsplágan gerir ekki að-
eins vart við sig hjá fátækling-
unum. Sonur Williains Mac-
Queen — yfirlæknis Hillmans
spítalans — var eirðarlaus og
utan við sig og gat ekki fest
hugann við námið í skólanum.
Skammtar af tliíamín, nikótín-
sýru og ribóflavíni (B-vítamín-
um) breyttu honum í aunan
ungling.
Hér mætti nefna insnn, sem
ekki liafa veriö vinnufærir ár-
um saman, en fengið fullan
bata og gengið með vinnugleði
að hinum erfiðustu störfum.
Tom Spies sagði mér frá ein-
um manni, sem var 5 barna fað-
ir og liafði verið á fátækra-
framfæri. Hann gat livergi hald
ið stöðu við vinnu og ekki einu
sinni svipast eftir atvinnu. Nú
smíðar hann skip fyrir „Samú-
el frænda“ (Bandaríkjamenn)
lyftir þungum tökum og vinn-
ur eftirvinnu. Á hann þetta
thíamín og nikótínsýrnnni að
þakka.
Frh. á 6. síðu.
Lárus Sigurjónsson:
Fyrsti
vetrardagur
Kom enn þá einu sinni
af unnum norðurs sœll
og heill — á hauSurs kynni
og hjá því dvelstu œll!
Þú veizt, hve gestrisin Ger'Sur
vor, Gymisdóttir er.
Þaó úthýst engum veróur,
sem að hennar dyrum ber!
Hún fagurt, en flátt ei mœlir,
er fagnar hún gestaher.
r Hún lygi né lausung ei hœlir
með lundhreinum dreng sem þér!
Því sit hennar Gytnisgar'Sa
í góSum hugum sem
hún býfiur til fjalla og fjaróa, —
og fornjóts skapiS hem!
1 gœr var liún Sumar að syrgja
með söngum vinda og regns,
sitt hátignar höfu'S að byrgja
í höndum skýjamegns!
Hún fylgdi þeim garpi úr garSi
í grœtiskapi — sem Frey,
er skríSur SkiSbldSnir arSi
til skorSu í Barraey. —
Mót, Vetur, þér gerS er ei veizla,
þitt velkomiS livergi er flog.
Þótt sterk sé þín stjarnaseizla
og stórfengleg tunglalog!
Utan á Isalandi, —
þar er þér til reiSu töf,
er rennirSu röSlagandi —
sem Rytnur — of lönd og liöf!
Þú hvítaskýi urn þig ei hjúpar
né hefur upp trollaslag,
en vorslœSur varmadrjúpar
um vindast þinn komudag! —
Vér bjóSum þig velkominn vera
frá ViSri meS trúnaSarskjöl,
sem vitni um völd þín bera
og vetursetu dvöl!
Lát úti þinn Gullfaxa ganga
viS glöSust tunglaljós
um stirnis vagnavanga
í Valaskjálfar kjós!
BiS Fjósakonurnar fríSar
þig fyrir aS geyma hans,
aS strjúki ekki um Hágöngur hríSar,
til himnasuSurlands!
Svo fleyg þér á fannhvítan jóinn
viS freraatgeirinn,
er gengur aS sunnan glóinn, —
í Ginnunga átthagann þinn!
1 íslands gistigriSum
nú gakk þíns sœtis til
. á glaumbekk frá uppsum aS iSun
um ísalaga bil!