Eining - 01.11.1960, Síða 9

EINING
9
sem næst því fávitar alla ævi upp frá því, þó að þeim
takist stundum að leyna því furðulega með því sem í dag-
legu tali er nefnt „kjaftavit". Stafar það af því, að svo
mikið af heilafrumum þeirra eru dauðar, en eins og kunn-
ugt er, geta þær ekki vaxið aftur eins og aðrar frumur
líkamans.
Það er álit Fredrik Lemere læknis, sem fengizt hefur mjög
við lækningar áfengissýkis og rannsóknir, að heilaskemmd-
ir vegna áfengisneyzlu séu mun algengari en menn hafa
til þessa haldið, og að þetta skýri einnig eitt af aðal-
sjúkdómseinkennum ofdrykkjunnar, sem er ósjálfræðið.
Mennirnir hafa misst allt vald á drykkjuskapnum og geta
ekki með nokkru móti hætt af sjálfsdáðum, hvernig sem
þeir fara að. Þeir, sem hafa verið ofdrykkjumenn í 10—15
ár, halda því áfram til æviloka undantekningarlítið, þó að
engin regla sé án undantekninga; nema þeim sé hjálpað til
þess á mjög svo ákveðinn hátt og með mikilli fyrirhöfn
og oft á löngum tíma.
Lemere er sammála okkur fleirum um það, að engmn
sérstæður ofdrykkjumannapersónuleiki sé til, þrátt fyrir
margar heiðarlegar og óheiðarlegar tilraunir í þá átt að
sýna fram á að svo sé. Aðeins eitt er þeim öllum sameigin-
legt, þeir drekka allir of mikið. Það er skoðun hans að
getuleysið til þess að drekka í hófi sé einasti kjarni of-
drykkjunnar. Þeir missa smám saman allir vald á drykkju-
skapnum og stafar það af því að jafnframt tærast heila-
frumurnar smám saman upp og deyja í stórhópum.
Það er athyglisvert, að þeir hlutar heilans, sem bíða
hvað mest tjón vegna áfengisneyziunnar, eru þeir staðir,
þar sem æðsta heilastarfsemin fer fram, í sambandi við
viljakraftinn, dómgreindina og hömlurnar. Þessi starfsemi
fer a.ð mestu fram í framheilanum, en hann er sá heilahluti,
sem þróazt hefur seinast og á mestan þátt í því að maður-
inn getur hafið sig upp yfir önnur dýr jarðarinnar.
Það eru einmitt þessar sömu frumur, sem dofna fyrst
vegna deyfiáhrifa áfengisins, og það er rökrétt að draga
þá ályktun, að minna áfengismagn þurfi til þess að fram
komi nægileg deyfing eða svæfing til þess að sjálfstjórnin
og hömlurnar hverfi eftir því sem rýrnun og hnignun heil-
ans á sér stað á þessu svæði. Sú verður einnig raunin á.
Eftir því sem drykkjumaðurinn verður eldri, þolir hann
minna og þarf minna áfengismagn til þess að verða
ölvaður. Nægir stundum að hann aðeins lykti af því, eins
og sagt er, og er þá svo komið að ölvun gerir vart við sig
og skortur á sjálfstjórn hversu lítið sem áfengismagnið er.
Fáir ofdrykkjumenn ætla sér að drekka um of, en strax
þegar áhrifa áfengisins gætir í líkamann kemur fram löm-
un á heilanum og ofdrykkjumaðurinn getur þá ekki hætt
að drekka eftir fyrsta sopann. Hann má því ekki fá sér
aðeins einu sinni í staupinu, ef hann á að geta haldið
sjálfstjórninni.
Algert og ævilangt bindindi hans er því grundvallar-
atriði. Orsök þessa er sú, eins og fyrr getur, að hafi heila-
frumurnar skaddazt varanlega einu sinni, er aldrei unnt að
bæta slíkt upp síðar, því að þær vaxa ekki aftur.
Rétt er að leggja áherzlu á það, að alllengi lýsir heila-
skemmd drykkjumanna sér eingöngu í því, að þeir missa
valda á drykkjuskapnum. Aðeins mjög illa farnir drykkju-
menn hafa orðið fyrir verulegu gáfnafarstjóni, en því mið-
ur er það einnig alloft algengt. Ef þeir hætta að drekka
áður en 10—15 ár eru liðin frá upphafi ofdrykkjunnar,
geta þeir lifað sæmilegu lífi hvað gáfurnar áhrærir, á með-
an þeir forðast áfengið eins og heitan eld.
Fleiri atriði stuðla að stjórnleysi drykkj uskaparins en
heilaskemmdirnar einar saman. Persónuleika- og tilfinn-
ingaleg vandkvæði og erfiðleikar — samvizkubit og sektar-
vitund — eiga ríkan hlut að máli í mörgum tilfellum, en
janfvel þó að þau vandkvæði breytist, minnki eða hverfi
með öllu, hættir ofdrykkjumaðurinn ekki að vera of-
drykkjumaður og getur þrátt fyrir það aldrei drukkið í hófi
aftur. Vínhneigð einstakra manna er svo rík þegar frá
upphafi, að næst gengur ofnæmi fyrir víni, og getur hún
þá verið afleiðingaríkari en allar aðrar orsakir.
Viðleitni til hjálpar og lækninga þessara manna hlýtur
að vera nokkuð breytileg og miðast við hvaða aðalflokk
drykkjumanna hver og einn tilheyrir, auk breytilegra ein-
staklingsþarfa hvers og eins.
Taugaveikluðu ofdrykkjumennirnir, sem hætta að drekka
eru jafntaugaveiklaðir eftir sem áður, og oft verri, og
þurfa þeir þá sérfræðilega læknismeðferð vegna þessara
sjúkdóma. Annars getur þeim verið enn verri hætta búin.
Þeir sækjast þá sumir hverjir eftir öðrum deyfilyfjum. Þó
að þessi lyf deyfi eirðarleysið og taugaveiklunina einnig
um stundarsakir eins og áfengið, má segja að þeir væru
betur farnir að hafa aldrei hætt við það, heldur en að hafa
vanið sig á þenna ófögnuð, því að þá er farið úr öskunni
í eldinn. Þess konar vani er venjulega ennþá sterkari en
áfengisnautnin, og er tífalt erfiðari viðureignar.
Sem betur fer eru nú til orðin lyf með tiltölulega vægum
eða engum aukaáhrifum, sem dregið geta verulega úr
verstu taugaveiklunareinkennunum, svo sem eirðarleysinu,
kvíðanum, óróanum, hræðslu, svitakófum og titringi o.s.frv.
Með sálfræðilegum aðferðum, kvikmyndasýningum, lestri
góðra bóka og biblíunnar, góðri félagsstarfsemi, svo sem
kirkjulegri og stúkustarfsemi, AA-félagsskapnum og fleiru,
má veita sjúklingnum þann sálarlega stuðning, sem hann
þarfnast öðru fremur. Ráða verður bót á þeirri andlegu
stöðnun, sem ofdrykkjunni fylgir, og styrkja sálar- og fé-
lagsþroska og framþróun þeirra.
Vanaofdrykkjumennirnir þurfa ekki eins mikilla aðgerða
við. Ef um nokkurs konar atvinnusjúkdóm er að ræða,
nægir þeim að hætta algerlega að drekka og þarf þá oft
ekki frekari aðgerða við, eða skipta mætti alveg um at-
vinnu eða umhverfi, þar sem áfengið flæðir ekki í eins
stríðum straumum, og freistingarnar eru þá minni.
Erfiðastir viðureignar allra eru frumstæðu gjálífismenn-
irnir og menn með áráttuskapgerð og geðvillu. Hætti þessir
menn að drekka, þurfa þeir enduruppeldi (re-education),
sem krefst mikillar þolinmæði og langs tíma. Kappkosta
þarf að bæta þeim upp það, sem í þá vantar. Með uppeldis-
legum aðferðum og þeirra eigin lífsreynslu tekst stundum
um síðir að ráða bót á þessu, þannig að þeir geta orðið
nútíma siðaðir menn með mönnum, en ekki lengur nokkurs
konar steinrunninn arfur frá heiðinni fornöld og frum-
stæðri menningu.
Flestöllum ofdrykkjumönnum, af hvaða flokki sem er,
er það sameiginlegt, að musteri lífs þeirra er hrunið og að
mestu í rústum. Atvinnu- og fjárhagsörðugleikar steðja oft
að þeim úr öllum áttum, hjónabandið og fjölskyldulífið er
gereyðilagt eða mjög á fallandi fæti. Þeir þurfa því mikils
stuðnings með þegar þeir hætta að drekka og viðurstyggð
eyðileggingarinnar blasir við þeim alls gáðum og tauga-
veikluðum. Samt dugir ekki of mikil vorkunnsemi, því að
margir þeirra vorkenna sjálfum sér þegar um of. Það
þarf miklu fremur að sýna þeim jafnvel óverðskuldað
traust, ef ske kynni að takast mætti að glæða þann guð-