Jafnaðarmaðurinn - 01.03.1926, Blaðsíða 7

JAFNAÐARMAÐURINN
S
þinganna, þ. e. a. s. þeir, sem
nokkuð kveður að, eru hreinir
stjettaflokkar.
Eins og áður er drepið á, eru
meginstjettir flestra þjóðfjelaga enn-
þá þrjár. Stjettabaráttan er óvíða
svo iangt komin, að „miðstjettin"
(bændurnir) sje úr sögunni sem
sjerstök stjett. Aðal stjórnmála-
flokkarnir í þingunum eru líka
þrír. „Borgararnir“, þeir, sem best
kjörin hafa við að búa, og sök-
um auðs og aðstöðu hafa töglin
og hagldirnar á atvinnu- og við-
skiftalífinu, eignast auðvitað íhalds-
satnan stjórnmálaflokk. Þjóðskipu-
laginu má ekkert breyta, því þá
óttast þeir að yfirráðum sínum og
aðstöðu sje hætta búin. Aðallinn
er hræddur um sjerrjettindi sín
og auðmennirnir um eignir sínar
og yfirráð yfir auðsuppsprettunum.
Bœndurnir eignast umbótasinn-
aðan stjórnmálaflokk. Þeim finst
ýmislegt mega öðruvísi vera en
nú er, sjerstaklega hvað bænda-
stjettina snertir. Þeir kenna sig við
„framsókn" og „frjálslyndi" — eru
„vinstri“-menn — og vinna með
því einu oft allmikið fylgi utan
stjettarinnar. Lífskjör þeirra, sveita-
frelsið og eignarrjetturinn yfir jörð-
um, hvetur þá til þess að stefna í
líka átt og „borgara". Þá dreymir
um bændaríki, „bændaveldi“, þar
sem ríki þeirra, auðlegð og sjer-
kennileg menning setji svip sinn á
alt. í þá átt vilja þeir stefna um-
bótum.
Verkalýðurinn, verst setta stjett
hvers þjóðfjelags, sú stjettin, sem
ógreiðastan aðgang á að öllum
þægindum og gæðum lífsins, sú
stjettin, sem mest er háð dutlung-
um náttúrunnar og dutlungum
hinna stjettanna, og oft verður að
horfast í augu við sult og vesal-
dóm, sú stjett eignast byltingasinn-
.aðan stjórnmálaflokk.
Sá flokkur krefst stórvœgilegra
breytinga á grundvallaratriðum
þjóðskipulagsins. Hann krefst meira
:skipulags á atvinnu- og viðskifta-
fyrirtækjum þjóðarbúsins, öðruvísi
skiftingar á arði framleiðslunnar,
meiri tryggingar gegn sjúkdómum,
lífshættum, sulti o. s. frv. Hann
telur hvert þjóðfjelag eiga að vera
eina stjett, er svo haganlega skifti
með sjer verkum, sem vit og
þekking framast leyfir. Hann krefst
þess, að hverjum einstakling sje
fyrst og fremst trygt fullnægjandi
lífsviðurværi, og hann telur það
smánarblett á siðuðu mannfjelagi,
að það skuli — aðeins vegna
skipulagsleysis — þurfa að láta
mikinn hluta af æfi hvers einstak-
lings ganga til þess, að berjast við
aðra einstaklinga um bitann ofan
í sig og sína, þegar framleiðsla
þjóðfjelagsheildarinnar gerir mikið
meira en hrökkva til þess, að allir
gætu fullnægt þörfum sínum, ef
skifting væri rjettlátari en nú á
sjer stað.
VI.
Ef litið er til þeirrar flokkaskift-
ingar, sem nú má telja að sje að
komast í fast horf hjer á landi,
sjest strax, að bænda- og auð-
manna- (eða ,,borgara“) stjettirnar
hafa nú þegar komið sjer upp öfl-
ugum stjónmálaflokkum — Fram-
sóknar og íhalds flokkum.
Fátt er á yfirborðinu sameigin-
legt með þeim flokkum og færra
hjer á landi en víða erlendis. Staf-
ar það aðallega af tvennu. Ann-
arsvegar því, hve íhaldsflokkurinn
er ungur og „óskólaður" og hins-
vegar af því, að áhrifa ýmsra
frjálslyndra og mentaðra manna
gætir mikið í Framsóknarflokkn-
um. Þó er eitt sameiginlegt með
þeim og það er, að hvorugur
þeirra þykist vera stjettarflokkur.
Annar þeirra þykist vera íhalds-
samur umbótaflokkur, er byggi alt
sitt á „frjálsri samkepni“ og „fram-
takssemi einstaklingsins", en hinn
kveðst vera frjálslyndur umbóta-
flokkur, er aðallega grundvallist á
„frjálsri“ samvinnu. Og hvar sem
því verður við komið sverja þeir
og sárt við leggja. — sjerstaklega
þó íhaldsflokkurinn — að þeir sjeu
ekki stjetlaflokkar, heldur sje það
„heill alþjóðar“, sem þeir beri fyr-
ir brjósti. En þó þróuninni á þessu
sviði sje enn ekki langt komið,
sjest samt greinilega, að alt tal
þeirra eru blekkingartilraunir einar.
Öll þeirra verk vitna þar gegn
þeim.
íslenski verkalýðurinn hefir enn
ekki getað myndað sjerstakan
stjórnmálaflokk á Alþingi. Reykja-
víkurbær einn hefir komið einum
jafnaðarmanni á þing. í öðrum
kjördæmum landsins skifta bænd-
ur og „borgarar" fólkinu enn á
milli sín, vegna órjettlátrar kjör-
dæmaskipunar og úrelts kosninga-
fyrirkomulags.
Hverjum sæmilega glöggskygn-
um manni mun nú og vera orðið
það ljóst, að hið íslenska þjóð-
fjelag er þegar orðið greint í þrjár
meginstjettir. í því er heldur ekk-
ert óheilbrigt, og það er aðeins
sama sagan og sú, sem gerst hef-
ir í öðrum löndum og gerist þar
enn.
Danmörk er talin í röð fremstu
menningarlanda í heiminum. Lít-
um á flokka og stjettaskipun þar
í Iandi. Því neitar enginn, að bak
við Jafnaðarmannaflokkinn aanska
stendur danski verkalýðurinn, bak
við „vinstrimennina“ bændurnir
dönsku, og bak við „hægrimenn-
ina“ auðmenn, stóratvinnurekend-
ur og stórkaupmenn Danmerkur.
Sú var tíðin þar í landi, að jafn-
aðarmenn og „vinstrimenn" fylgd-
ust að málum og brutu í samein-
ingu á bak aftur íhaldið danska,
þó nú sjeu leiðir skildar að mestu.
Hvorki í Danmörku nje nokk-
ursstaðar annarsstaðar, þar sem
flokkaskiftingin er oröin föst og
bygð á heilbrigðri greining þjóð-
fjelagsins í stjettir, dettur nokkr-
um manni í hug, að sá grundvöll-
ur sje óheilbrigöur. Því eigi að
yfirgefa sljettabaráttuna verður
annaðfivort að stíga afturábak og