Freyr - 01.04.1904, Blaðsíða 2

26
FREYK.
frummælendur þeirra á þingi, ætlast auðsjáan-
lega til þess, að öll tún á landinu, að undan-
teknum þeim, sem þegar eru girt verði girt með
gaddavír á næstu 7—8 eða í hæsta lagi 10 árum,
og verði þetta ekki gjört, er það af því að
bændur grípa fram fyrir hendurnar á meiri
hluta þings og stjórnar. En það geta þeir að
vísu og gjöra vonandi. Lögin eru því ekki
þvingunarlög, að svo miklu leyti sem ekki er
hægt með þeim að skylda bændur, sem nú
hafa byggingarrétt á jörðum, til að nota
lánsheimild þá, sem lögin veita. Aftur er
reynt að lokka þá til þess, með því að leggja
svo eða svo mikið af afborgunarskyldunni á
herðar eftirkomendanna, og gjöra lántökuna
■þannig fijótt á að líta aðgengilega. En noti
bændur, sem nú hafa byggingu á jörðum al-
ment, þessa lánsheimild, eru eftirmenn þeirra
skyldir til að taka að sér gaddavírsgirðingarnar,
og atborga þær með 5°/0 í 41 ár (frá lántökudegi),
og það alveg eins þótt girðingarnar séu fyrir
l’óngu orðnar ónýtar. Vilji þeir eigi þetta, er
þeim nauðugur einn kostur, að hætta að hugsa
um búskap og flytja i kaupstaðina eða af’
landi burt — til Ameríku. Lögin geta því í
staðinn fyrir „að girða fyrir Ameríku-ferðir“
(eins og einn af meðmælendum þeirra komst að
orði), orðið til þess, þegar frá líður, að flæma
menn í hópum- til Ameríku. Hér við bætist,
að leiguliðar á bændaeignum geta á móti vilja
og vitund eiganda, girt ábýlisjarðir sínar með
gaddavír samkvæmt lögum þessum, og svo
þegar þeir flytja, hvort sem það er eftir eitt
eða fleiri ár, skyldað eiganda til að greiða
sér ’/r af aridvirði girðingarinnar, auk andvirð-
is máttarstólpa og hliða eftir mati, og það þótt
girðingin verði orsök til þess, að eigandinn fái
engan til þess, að búa á jörðinni.
A sama hátt getur jarðeigandi, að ábú-
anda nauðugum, girt tún landseta síns með
gaddvír — og það þótt hann sé búinn að viða
að sér nógu og góðu efni í grjótgarð, — • og
skyldað hann til að taka að sér girðinguna,
halda henni við og borga fult álag, auk hinna
ákveðnu vaxta af girðingarkostnaðinum.
Eg vona að það, sem þegar er sagt, sé
nóg til þess að sannfæra menn um —• þá, sem
ekki voru sannfærðir um það áður —, að hér
er um bein þvingunarlög að ræða. Eg læt
svo útrætt um það. £>ó vil eg minna bændur
á, að ef þeir sýna það í verkinu — með því
að hagnýta sér lögin —, að þeir séu samþykk-
ir anda þessara laga, er eðlileg afleiðing af
þvi, að á næsta þingi eða næstu þingum verði
t. d. ákveðið með lögum, hvaða plóga, herfi,
vagna, skilvindur o. s. frv. bændur eigi að
brúka. Það má sem séleiðaómótmælanleg rök
að því, að bændur þurfa miklu fremur leið-
beiningu hins opinbera um það, hvers konar
vinnuáhöld þeir eigi að nota, heldur en hvaða
girðingarefni þeim er hentugast. Auk þess
stríðir það miklu miuna, bæði fræðilega og
verklega skoðað, móti almennum búskapar-
hyggindum að fyrirskipa að ein áhaldategund
skuli notuð til samskonar vinnu um alt land,
heldur en að lögákveða, að sama girðingaefnið
skuli notað alstaðar, hversu sem til hagar.
Eg hefi áður tekið fram, að slík lagafyrir-
mæli sem hér er um að ræða, hafi verið al-
menn í flestum löndum Evrópu á fyrri .öldum.
En mentaþjóðirnar eru fyrir löngu horfnar frá
allri þesskonar þvingunarlöggjöf. Til þess að
flýta fyrir nýjum ræktunaðferðum, innleiða ný
og betri verkfæri, bæta búpeningsræktina o.
s. frv., eru í staðinn veitt úr ríkissjóðum hag-
feld lán og verðlaun. eða styrkir i einhverri
mynd, án þess að leggja þar með nokkur óeðli-
leg bönd á lán eða styrkþiggjanda eða efcir-
menn hans. IÞessi aðferð hefir hvervetna gef-
ist vel, og verið notuð talsvert hér á landi
með góðum árangri. Sem dæmi má nelna
landssjóðsstyrkinn til búnaðarfélaga, verðlaun
fyrir útflutt smjör, styrktarsjóð Kristjáns kon-
ungs IX. o. fl. — Síðan tilskipunin frá 13.
maí 1776 var gefin út, þar sem bændum er
fyrirskipað, að vinna ákveðið verk árlega að
garðahleðslu og þúfnasléttun — sem auðvitað
varð að engum notum —, hefir stjórn vor al-
drei reynt að gefa bændum ákveðnar búskap-
arreglur. Gaddavírslögin koma því eins og
skollinn úr sauðarleggnum, eða hagl úr heið-
skíru lofti, þjóðiuni alveg að fornspurðri.
H.
I fyrstu grein laganna er ákveðið að
stjóruin megi veita 100,000 kr. lán á ári í 5