Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.04.1936, Blaðsíða 3

Tím. V. F. í. 1936.
2. hefti.
Síld og síldariðnaður.
Erindi flutt á fundi V. F. I. í febrúar 1936, af Trausta Ölafssyni efnafræðingi.
Niðurl.
Viðvíkjandi mjölmagninu í S R er rétt að benda
á, að 1. ár verksmiðjunnar er það aðeins 13.6%,
en öll bin árin 15.3—16.1%. Hin slæma útkoma á
mjölinu 1. árið stafar af ýmsu, sem ekki er ástæða
til að rekja hér. Þá má hins vegar vekja atliygli
á því, að seinustu tvö árin liefir mjölniagnið auk-
izt upp í um 16%, en þrjú árin þar á undan var
það að meðallali um 15.4%. Eg liefi áður minnst
á þessa mjölaukningu í sambandi við síu j)á, sem
fengin var í verksmiðjuna árið 1934.
Meðalmjölmagnið í S R P hefir orðið nokkru
minna en í SR, en þetta stafar aðallega af því,
að fituinniliald mjölsins í SRP hefir verið minna
en i hinni verksmiðjunni og þurrkun mjölsins
nokkru meiri. Ef reiknað er með sama innihaldi
af vatni, salti og feiti, verður mjölútkoman nærri
þvi sú sama í báðum þessum verksmiðjum.
Það er sérstök ástæða til að minnast nokkuð á
mjölútkomuna í nýju verksmiðjunni, af því að hún
varð talsvert minni en í eldri verksmiðjunum. Eg
fyrir mitt leyti vil ekki kveða upp neinn fullnaðar-
dóm í þessu efni, eftir hina stuttu reynslu, sem
fékkst síðastliðið sumar og nægir í því efni að
henda á 1. ár SR verksmiðjunnar, þar sem mjöl-
ið varð ekki nema 13.6% eða talsvert minna en nú
í nýju verksmiðjunni. Því er þó ekki að levna, að
það er ekki hægt að búast við eins mikilli mjöl-
útkomu í S R N, eins og í SR. Þetta stafar af því,
að í nýju verksmiðjunni pressast sildin yfirleitt
betur en áður befir tíðazt, en við það verður minni
feiti í mjölinu og þess vegna minna mjölmagn, og
þar að auki leiðir af þessu beint tap á eggjahvítu-
efnum og steinefnum. Á því tapi stendur þannig,
að það sem pressast úr síldarmaukinu, er ekki
eintómt vatn, heldur er það soð með 9—10% af
föstum uppleystum efnum (og stundum meira),
sem lenda í mjölinu, þegar þurrkað er. Mér liefir
reiknazt svo til, að ])egar tekið er tillit til mismun-
andi efnasamsetningar á mjölinu og mismunandi
pressunar á sildarmaukinu, þá yrði mjölútkoman
að heita má sú sama í S R og S R P, eða um 15.6%,
en tilsvarandi i SRN um 15%. Er þá reiknað með
3% af salti, 9% af vatni og 10% af feili í mjölinu,
af því að liér er aðeins um samanburð að ræða.
Þrátt fyrir þetta er þó þarna um nokkurn mun að
ræða, en að svo stöddu sé eg ekki ástæðu til frek-
ari hugleiðinga um þetla efni, heldur er rétt að
bíða átekta, þangað til fullkomnari reynsla fæst.
Meðalvatnsmagn í því, sem rannsakað hefir ver-
ið af pressumauki verksmiðjanna, hefir orðið svo
sem hér segir:
Ár S R SRP
% %
1930 53.7
1931 56.0
1932 56.5
1933 57.3 57.6
1934 56.2 56.0
1935 56.4 55.5
1 sambandi við þetta mætti ncfna það, að fram
hefir komið tillaga um að ])ressa síldarmaukið svo
mikið, að ekki yrði nema rúmlega 30% af vatni
i þvi. í samræmi við það, sem eg nefndi um efnis-
tap við pressunina, mundi slík pressun, þótt fram-
kvæmanleg kynni að vera, lækka stórkostlega mjöl-
magnið. Það er ekki gott að segja um það með
vissu, liver lækkunin kynni að verða, af þvi að hér
kemur fleira en eitt til greina, en samkvæmt laus-
legum útreikningi, mundi hún geta numið allt að
10% af mjölinu. Við þetta gæti að vísu sparazt
nokkuð af kolum, en sá sparnaður mundi senni-
lega ekki nema meira en % af hinu beina tapi og
er þvi sýnilegt, að hér er um lireina fjarstæðu að
ræða. Er þá eftir að taka tillit til stofnkostnaðar
véla, vinnuafls o. fl.
Út af þessu mundi mörgum geta dottið í hug,
að það hlyti þá að vera gróðavegur, að þurreima
límvatnið, til þess að ná öllu hinu fasta efni, í
staðinn fvrir að láta sér nægja, að taka aðeins það
af soðinu, sem eftir vill verða i pressumaukinu. En
málið horfir þá allt öðruvísi við. Til slíkrar vinnslu
þyrfti nýjar vélar og aukningu starfsmanna, en
ank þess er hið fasta efni, sem fæst úr soðinu, alls