Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.04.1936, Page 5

T I M A R I T V. F. í. 1 9 3 6.
11
rannsóknir sýnt, að í nýrri síld eru eggjahvítuefni
um 17%. Samkvæmt því ættu þá að liafa komið
til skila 10.15/17 eða um 59.7%. Hins vegar sýnir
taflan, að úlkoman hefir orðið betri en þetta tvö
seinustu árin, bæði í S R og S R P, eða nálægt 10.5%.
Svarar það til, að komið liafi lil skila h. u. b. 62%
af eggjahvítuefnunum. Er ástæða til að ætla, að
þetta þurfi ekki að lækka.
Um steinefnin (ösku) að frádregnu saltinu er það
að segja, að af þeim liefir komið til skila að með-
altali sem svarar 1.63% af sildinni. Bæti maður við
þetta því litla af salti, sem tilhej'rir sjálfri síld-
inni, mundi þessi tala geta hækkað upp í um 1.73%.
Ef lögð era saman eggjahvítuefni og steinefni verð-
ur úlkoman samkvæmt þessu 10.15-\-1.73 = 11.88%
af síldinni, og með því að áætla má, að í mjrri síld
séu þessi efni um 19%, þá hafa komið til skila
11.88/19 eða um 62y2%. Séu hins vegar tekin tvö
seinustu árin í S R og S R P, sem hafa gefið betri
útkomu á mjölinu, eins og áður er sagt, þá hælck-
aði þessi tala upp í 6k.5%. í töflunni er reiknað
með saltlausri ösku og verða því tilsvarandi tölur
lílið eitt lægri þar (tölurnar 61.7, 63.0 og 61.0 mundu
hækka upp í ca. 62.2, 63.5 og 61.5, ef salti síldar-
innar væri hætl við liina saltlausu ösku).
Það er sýnilegt af þessu, að liér er um mjög mik-
ið tap að ræða af því, sem nefna mætti „föst efni“
síldarinnar, og það er ef til vill ástæða til þess, að
ókunnugir lialdi, að hér sé um hreinan klaufaskap
að ræða. Spurningin er, hvernig stendur á þessu
niikla tapi af föstu efni, og hvað er hægt að gera,
til þess að koma í veg fyrir það, eða minnka það
að minnsta kosti. Eg ætla þá fyrst að reyna til þess
að skýra, livar og á livern liátt þetla tapast, því
að öðru visi er ekki hægt að mynda sér skoðanir
um aðferðir til bóta.
Fyrsta ástæðan til efnataps er lega síldarinnar í
þrónum. Þar pressast úr síldinni olía og svokall-
að hlóðvatn, en í því lendir nokkuð af föstum efn-
um síldarinnar. Þetta tap í þrónum hefir verið á-
ætlað 2—6% af hinu. fasta efni. Auk þessa tapast
nokkuð af efnum sem lofttegundir upp úr þrónum.
Þá myndast á ýmsum stöðum i verksmiðjunum
lofttegundir úr nokkru af eggjahvítuefnum sildar-
innar, og liefir það tap verið áætlað 1—2% af fasta
efninu.
Mjölryk, sem lapast, hefir verið áætlað 1—4%.
Grugg, sem fer með pressuvökvanum 3—4%, og
siðast en ekki sizt föst efni, sem fara uppleyst i
pressuvökvanum, 7-—18% af öllu föstu efni sild-
arinnar.
Ætla eg þá að fara nokkrum orðuni um hvern
af þessum liðum fyrir sig.
Tapið i þrónni virðist erfitt að koma i veg fyr-
ir. Það mun ekki verða gott að hagnýta sér hið
saltríka hlóðvatn, svo að nokkru gagni verði, en
liins vegar ekki liægt að koma í veg fyrir, að það
myndist. Hið sama má segja um lofttegundir, sem
tapast úr þrónni. Það mætti gera sér vonir um, að
þetta efnatap minnkaði, ef liægt væri að fá betri
aðferð, en nú tíðkast, til þess að geyma sildina, t. d.
með því að fá eitthvert betra efni en salt til þess
að verja liana skemmdum, eða með þvi að geyma
hana við lægra hitastig en nú er venja til. Það
mundi ekki óframkvæmanlegt, að verja síldina bet-
ur, en nú er almennt gert, fyrir áhrifum sólarhit-
ans, en hvort liægt væri að koma við beinni kæl-
ingu, svo að það horgaði sig, skal ósagt látið að
svo stöddu. Þá þvrfti einnig að vera liægt að koma
í veg fyrir, að það rigndi í þrærnar og eins þyrfti
blóðvatnið að eiga sem auðveldast með að síga
úr síldinni.
Tap sem lofttegundir í verksmiðjunum má telja
fremur lílið, og það fer nokkurn veginn eftir því,
livernig tekst að verja sildina skemmdum i þrón-
um. Virðist því ekki vera auðvelt að losna við það.
Mjölrvkið er iieldur ekki liægt að losna alveg
við, enda er það tillölulega lítill hluti af öllu tap-
inu, en þó að þetta hvert um sig sýnist ef til vill
ekki stórvægilegt, þá dregur það sig saman og verð-
ur álitleg upphæð, þar sem um svona stórfelldan
rekstur er að ræða. Hentug gerð rykklefans dreg-
ur úr þessu tapi, og ef til vill gæti það borgað sig
að koma þar fyrir sérstökum rafmagnsúthúnaði i
þessu augnamiði.
Gruggið í pressuvökvanum getur verið mjög mis-
munandi, aðallega eftir því, i hvaða ástandi síldin
er. Mér liefir reiknazt svo til, að það mundi oft nema
4—6% af öilu föstu efni sildarinnar, en eins og eg
þegar hefir minnst á, þá hefir það reynzt mögulegt
að koma í veg fyrir nokkuð af þessu tapi, með því
að nota síur. Þvi miður geta slíkar síur ekki náð
öllu grugginu, af því að það er svo fingert. En jafn-
framt er það oftasl mjög fituríkt, og þó að liægt
væri að ná því, mundi það heldur spilla mjölinu,
auk þess sem það mundi ef lil vill tapast að miklu
levti sem mjölryk við þurrkunina.
Þá kem eg að lokum að því, sem mest kveður
að, en það er það, sem tapast uppleyst í límvatn-
inu. Eg hefi nokkrum sinnum ákveðið þurefni
og protein i limvatninu og virðist algengt, að
fasta efnið allt sé 9—10%, en protein 8—9%
(protein reiknað 6.25xköfnunarefnið). Þegar
siklin er orðin gömul í þrónum, getur þurr-
efni limvatnsins orðið talsvert meira en þetta.
Þegar þess er gætt, að úr 1 tonni af síld
fæst um 0.55 tonn af límvatni, er auðsætt að á
þenna hátt fer mikið í súginn. Ef protein í lím-
vatninu væri 8%, svarar það til 44 kg úr 1 tonni
af síld eða 4.4% af síldinni. Þegar protein, sem
kemur til skila í mjölinu, nemur allt að 10.5% af
síldinni, þá er komið á þessum tveimur stöðum allt