Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.04.1936, Page 4

10
T í M A R I T V. F. I. 19 3 0.
ekki sambærilegt við venjulegt síldarmjöl og yrði
líklega yfirleitt að dæmast óhæft til fóðurs, sér-
staklega vegna innihalds af ammóníaki. Það kem-
ur yfirleitt ekki að sök, þó að nokkuð af soði þurr-
eimist við hina venjulegu mjölframleiðslu, en ætti
að þurreima allt síldarmaukið, eins og það kemur
lyrir úr suðunni, er eg hræddur um, að mjölið þætti
ekki golt, livað þá lieldur, ef taka ætti límvatnið
út af fyrir sig.
Nýting hráefnisins. — Efnatap.
Það hefir lengi verið kunnugt, að liægt er að sýna
fram á það reikningslega, að nokkuð af efnum
þeim, sem í síldinni eru, þegar hún er vigtuð inn
í verksmiÖjurnar, kemur ekki til skila í afurðun-
um (mjöli og oliu), heldur fer á einhvern hátt for-
görðum við vinnsluna e6a í þrónum. Þegar eg fór
að fást við efnarannsóknir fvrir síldarverksmiðju
ríkisins árið 1930, var mér kunnugt um þetta, að
ýmsu leyti af athugunum annara, og eg komst hrátt
að raun um, eins og vænta mátti, að verksmiðj-
urnar hér voru engin undantekning í þessu efni.
Hitt var mér líka ljóst, að úr þessu mundi mega
bæta að einliverju leyti og í skýrslu minni til verk-
smiðjustjórnarinnar árið 1930, minnist eg á þau
tvö atriði, sem eg laldi sjálfsagt að taka fyrst til
athugunar, en það var gruggið í pressuvökvanum
og olíutapið, þegar illa gengur að greina olíuna úr
þessum vökva. Eg félck meðal annars vissu fyrir
því með tilraunum, að skilvindur gætu náð olíunni
úr pressuvökva og fitusora, þó að ekki væri það
hægt með liinni tíðkanlegu aðferð.
í fyrrnefndu erindi mínu frá árinu 1931 minnt-
ist eg á eggjahvítuefnalapið og áætlaði það þá um
-10%, en nokkru meira árð 1930, sem eg taldi ekki
rétt að reikna með, vegna þess, að það ár var rekst-
urinn ekki eðlilegur. Nú hefi eg gerl nánara yfir-
lit um þetta fyrir öll þau ár, sem ríkisverksmiðj-
urnar hafa starfað. Er þetta sýnt í töflu V, að þvi
er snertir eggjahvítuefnin (protein) og steinefnin,
en þessi efni má telja ujipistöðuna í síldarmjölinu.
.4 fituna verður minnst lítið eitt síðar, en það er
miklu erfiðara að gera sér nákvæma grein fvrir
nýtingu hennar.
Tafla V.
Ár V'erksmiðja Mjöl- magn Tonn . Vatn °/o af síldinni Salt "/„ af sfldinni Protein °/o af síldinni Fita "/„ Aska (saltlaus) #/„ Mjölið allt °l 0 Protein o °/o af sfldinni j aska komið til skila %
1930 S. R. 1165 1,16 0,58 8,9 1,50 1,46 13,6 10,36 54,5
1931 2570 1,28 0,57 10,0 1,92 1,63 15,4 11,63 61,2
1932 — 2873 1,42 0,46 10,3 1,66 1,66 15,5 11,96 63,0
1933 — 2756 1,47 0,48 10,0 1,80 1,55 15,3 11,55 60,7
1934 — 2526 1,45 0,51 10,5 1,84 1,70 16,0 12,2 64,2
1935 — 1523 1,58 0,46 10,45 1,91 1,70 16,1 12,15 64,2
1930—35 13413 1,40 0,50 10,15 1,78 1,63 15,4 11,73 61,7
1933 S. R. P. 1489 1,13 0,43 10,2 1,58 1,71 15,05 11,91 61,8
1934 — 1368 1,22 0,39 10,5 1,50 1,64 15,25 12,14 64,0
1935 — 836 1,19 0,51 10,4 1,65 1,70 15,45 12,10 63,7
1933—35 — 3693 1,18 0,44 10,34 1,56 1,68 15,2 12,02 63,0
1935 S. R. N. 897 1,16 0,37 10,04 1,33 1,50 14,4 11,6 61,0
1930—35 Allar verksm. 18003 1,34 0,48 10,15 1,71 1,63 15,3 11,78 62,0
1 töflunni er síldarmjölið sundurliðað á þann
veg, að það sést, hve mikill hluti hinir einstöku
efnaflokkar þess eru af bræðslusíldinni. Ef mað-
ur veit um efnasamsetningu síldarinnar, er þá liægt
að reikna, hve mikið hefir komið til skila í mjöl-
inu af hverju fyrir sig.
Fyrst er tekið vatnið í mjölinu og hefir það ekki
neina þýðingu í þessu sambandi. Þá er saltið, og
má segja svipað um það, af því að langminnstur
hluti þess stafar frá sildinni, heldur frá saltinu,
sem i liana er látið. í mjöli, sem er með um 3%
af salti, má ætla, að %—% af saltinu stafi frá
sjálfri síldinni. Fitumagn það, sem komið hefir í
mjölið, liefir orðið 1.33—1.92%, að meðaltali 1.71%
af sildinni. Ef meðalfitumagn síldarinnar hefði ver-
ið 18—19%, en um það verður ekki sagt með fullri
vissu, þá liefir 9—-9%% af allri feiti síldarinnar lent
í mjölinu. Fyrir olíuútkomunni og um leið öllu
fitumagninu, sem fengizt liefir úr síldinni, geri eg
nokkra grein síðar. En það, sem hér er sérstak-
lega ætlað að skýra frá, er nýtingin á egg,jahvítu-
efnum og steinefnum síldarinnar. í þessu tvennu,
ásamt olíunni, er verðmæti sildarinnar fólgið.
Eggjalivítuefni eru rétt að segja % hlutar af síld-
armjölinu. Af þeim hefir fengizt i mjölinu, sem
svarar að meðaltali 10.15% af sildinni. Nú liafa