Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1951, Síða 16

62
TlMARIT V.P.l. 1951
Geislamagn (el á mín)
Móberg neðan við efsta basaltlagið ............... 4,7
Basaltlag nr. 2 .................................. 2,0
Móberg neðan við basaltlag nr. 2 ................. 3,5
Basalt tekið rétt neðan við móbergið ............. 2,7
Basalt neðan til úr Kömbum ....................... 1,1
Basalt neðan til úr Kömbum ....................... 2,3
Ástaðaf, jall.
Ástaðafjall er móbergsfjall, en móbergið skiptist í
efri og neðri hluta af nokkrum láréttum basaltlögum.
Syðri hluti þess virðist hafa sigið, því að þar liggja bas-
altlögin lægra. Geislamagnsmælingarnar benda einnig á
að svo sé. Geislamagn móbergsins ofan á basaltinu er á
báðum stöðum um 10 el/mín. Basaltlögin gefa um 2
el/mín. Til móbergsins undir basaltlögunum hefur að-
eins náðst i þeim hluta fjallsins, sem ekki er siginn, en
þar gefur það um 3 el/mín.
Henglll.
Nokkur sýnishorn af móbergi og basaltgöngum, tekin
á hverasvæðinu norðaustan í Hengli og í Fremstadal,
gefa frá 1 til 6 el/mín.
Rjúpnabrekkur og Sauðatindar.
Brekkurnar norður af Reykjakoti eru myndaðar úr mó-
bergi með basaltlögum. Sunnan til mældist geislamagn
móbergsins 2—4 el/mín, en norðan til, umhverfis Sauða-
tinda, er það 6—8 el/mín. Basaltgangarnir á þessu
svæði mældust frá 2 til 4 el/mín, en þó gaf einn þeirra
17,5 el/mín, sem er hæsta geislamagn, sem mælt var
á Hveragerðissvæðinu. Við boranir i Reykjakoti hefur
orðið fyrir þykkt basalt undir móberginu. Geislamagn
þess reyndist 2—3 el/mín.
Reykjafjall.
Upp af Svaða eru þrjú basaltlög, sem gefa 1—3 el/
mín. Geislamagn móbergsins undir þessum lögum er
svipað og laganna sjálfra, en allt, sem ofan á þeim er,
móberg, basaltlög og gangar, sýnir töluvert meira geisla-
magn eða 7—10 el/mín.
Frá Svaða og suður fyrir Reyki eru engin basaltlög
í fjallinu. Á þessu svæði verður þess lítið vart, að geisla-
magnið breytist reglulega með hæðinni. Móbergið liggur
milli 3 og 7 el/mín, en basaltgangarnir milli 5 og 8.
Fyrir sunnan Reyki, þar sem fjallið er lægra, eru blá-
grýtislög neðst í hlíðinni. Hér kemur greinilega fram, að
geislamagnið fer minnkandi með vaxandi hæð, en það
er eina tilfellið, sem fundizt hefur á Hveragerðissvæðinu.
Hér fer á eftir skrá yfir mælingarnar á þessum stað.
el/mín
Blágrýtislag neðst i hlíðinni sunnan við Reyki . . 5,8
Móbergslag ofan á blágrýtinu ................. 6,8
Basaltlag (porphyry) ofan á efra móbergslaginu 2,8
Móbergslag ofan á basaltlaginu................ 1,7
Basaltlag (porphyry) ofan á efra móbergslaginu 0,5
Móberg ofan á basaltinu ....................... 3,0
Ingólfsfjall.
1 Ingólfsf jalli er móberginu tviskipt af basaltlögum um
mitt fjallið. Mælingar á nokkrum sýnishornum þaðan
gáfu þessar niðurstöður: Móberg ofan basaltlaganna 3,0
og 4,0 el/mín. Basaltgangur í móberginu 5,5. Basaltlög-
in 3,3 og 2,3. Móberg neðan basaltlaga 1,2 og 2,8. Basalt-
gangur í neðra móberginu 4,0 el/mín.
Láglcndið.
Sýnishorn, sem tekin voru á láglendinu umhverfis
Hveragerði reyndust yfirleitt gefa minna en 5 el/mín.
Þetta gildir bæði fyrir móberg og basaltganga og hraun.
Aftur á móti gildir það ekki fyrir hveraleir. Sýnishorn
af gömlum hveraleir, sem tekin voru á hverasvæðinu i
Hveragerði gáfu frá 1 til 12 el/mín. Hér fer á eftir
geislamagn 9 basaltganga á milli Sauðár og Svaða: 3,2
3,5 2,8 4,0 5,1 4,8 5,2 4,3 og 4,3 el/mín.
Austur við Kotströnd virðist geislamagnið vera meira,
því að móbergssýnishorn þaðan gefur 8,7 el/mín, en
basalt tekið úr grjóthól við túnið gefur 9,7 el/min.
Austur við ölfusárbrú koma fram blágrýtislög, sem
virðast vera víðáttumikil. Þau gefa 7—9 el/min. Ef
þessi lög liggja undir Hveragerðissvæðinu, og það tekst
að bora niður í þau, þá ætti það að koma áberandi
í ljós við geislamagnsmælingar á borkjörnunum, þó er
ef til vill hæpið að treysta því, að þessi lög séu „homo-
gen“ hvað geislamagn snertir. Þótt ekki hafi orðið ann-
ars vart á Hveragerðissvæðinu en, að jarðlögin væru
„homogen", þá er þetta þó engin algild regla, eins og
mælingarnar í Silfrastaðafjalli sýna okkur.
Silfrastaðafjall í Sltagafirði.
Mælingar sýnishorna úr 18 mismunandi basaltlögum
gáfu þessar tölur (byrjað efst og haldið niður eftir):
11,9 5,0 3,2 3,6 6,0 4,1 3,6 3,0 6,5 7,0 1,3 3,0 9,7 8,4
4,4 6,1 7,0 9,6 el/min.
Átta sýnishorn voru tekin á svipuðum stað úr lagi
nr. 18. Þau gáfu 9,6 14,9 9,9 7,6 7,5 9,3 12,9 og 16,3
el/mín.
Greinargerð um framkvæmd mælinganna.
Geislamagnsmælingarnar voru framkvæmdar með sí-
völum Geiger Miiller teljara úr gleri. Veggirnir eru
þunn glerpípa, silfruð að innan. Þykktin er um 45