Akranes - 01.03.1943, Blaðsíða 3

AKRANES
19
agnúa, sem slík framleiðsla myndi hér eiga
við að etja.
Um 1. lið, þar sem þeir tala um rann-
sókn sína o. s. frv. koma rök ekki fram
í álitinu að verulegu leyti, eins og hér hef-
ur sagt verið. Um 2. liðinn að hlutar
vélanna ciu vinnulaun verður að draga
r.ij^g í c..., 03 er margs að gæta í því
samban;i. 1 íyisca Iagi myndu margir hlut-
ir í hér geroar vélar verða fengnir full-
gerðir fru ööium lönclum og eru sumir
þeirra dyrir. (Pecta er miklu venjulegra
með fles'.ar utlendar verksmiðjur, og
mynai j.á ckki síður heimfærast upp á
hérlendar). 1 öðru lagi myndi allt annað
efni — að þessu meðtöldu —, með tollum
flutningskostnaði og öllu öðru, sem hér er
hlaðið á allar vörur, verða mun meira að
verðmæti en '/3 verðsins. A. m. k. ef miða
á við það, sem vér eigum að venjast um
innlenda framleiðslu annarsvegar og verð
á samskonar hlutum erlendum hinsvegar.
Ef slík verksmiðjuvinna ætti að sigra og
geta keppt við erlenda, þyrfti ásamt ýmsu
öðru að haga vinnubrögðum, afköstum
og greiðslu fyrir þau eitthvað öðru vís: en
hingað til; og þá hliðstætt því sem tíðkast
með þeim, sem framarla standa í þessari
framleiðslu, og mun sennilega vart af
veita. Hvort nokkrir tugir fleiri eða færri
manna starfa í þessari grein eða ekki, er
ekkert aðalatriði heldur hitt, hvort þeir
sömu menn gætu ekki unnið sjálfum sér
og landinu meira gagn við aðra iðju, sem
þegar á allt er litið væri hagkvæmari.
3. og 4. liðurinn er næsta almenn orð
um æskilegan hlut ýef allt er fyrir hendi
um ákjósanlega framleiðslu). En reynslan
hefur fullkomlega sannað, að stærri og
auðugri þjóðir, með alla aðstöðu marg-
faldlega betri en vér, hefur gengið mjög
misjafnjega um framleiðslu góðra véla.
Það sætir því undrun, hve þessir góðu
menn telja innlenda framleiðslu á þessu
sviði öruggan og auðleysanlegan hlut,. —
Það er þvert á móti svo erfitt, að þó það
tækist í clla staði giftusamlega myndi það
taka mörg ár, ef til vilf tugi og sennilega
kosta meira í reynslu og fjármunum en
svo, að vor litla safa og aðstaða öll gæti
nokkurntíma leyst öll þau vandkvæði, er
leysa þarf til þess að kippa erlendum vél-
um úr umferð.
Um niðurstöður þeirra í I. — 6. lið
hefur nú verið nokkuð rætt, eru þar að
sumu leyti samahteknir kostir þess og
nauðsyn að fækka vélum og skapa mögu-
leika fyrir nægum birgðum varahluta eins
og hér hefur verið reynt að benda á. Því
verður ekki neitað, að ef íslenzk mótor-
framleiocla slæði í gégn, kæmi hún í veg
fyrir mörg mein, sem hér hafa verið rak-
in, og standa útveginum margvíslega fyrir
þrifum. Ef slík framleiðsla ekki gæti skap-
að nógu góðar vélar og öruggar, og væri
í því heila samkeppnisfær, þannig að hún
gæti tekið að mestu leyti hinn innlenda
markað og að einhverju lévti meira, þá
væri til einskis barizt.
Af framansögðu held ég því, að inn-
lendur verksmiðjurekstur í þessari grein
eigi langt í land. Hinsvegar tel ég rétt og
sjálfsagt og mikið unnið með því að Land-
smiðjan smíðaði smátt og smátt og sem
fyrst t. d. eina 50 hk. mótorvél. Af því
mætti margt læra og vafalaust gæti einmitt
slík tilraun að miklu leyti skorið úr um:
I fyrsta lagi, hvort þetta væri nothæf vél,
hvaða göllum eða kostum hún væri búin
og hvort nokkur meðalvegur væri til um
samkcppni í verði. Þessa tilraun tcl cg
sjálfsagði. Landsmiðjan ætti að fá leyh
til siíkra tilrauna af árlegum reks.raraf-
gangi. Að slíkri reynslu væri mikilí ícng-
ur. Æcti að nota slíka vél við kennslu í
Fiskifélagshúsinu og láta hana ganga mik-
ið. Það er sem sagt of langt farið — án
slíkrar reynslu — að hafa mikinn viðbún-
að um stóran verksmiðjurekstur, án þess
að hafa áður hlaupið „reynsluskeiuið“,
fyrst það er annars hægt. En ekki ætti ég
vitanlega margar óskir heitari en takast
mætti að smíða hér fullkomna vél í öllum
greinum. Fyrir stríð kostaði hvert kg. í
smíðuðum mótorvélum hingað komið sem
hér segir: í 45 hk. vél röskar 3 kr. kg.,
100 hk. vél rúmar 2 kr. kg. Þá kostuðu
innsettar plötur og vinklar í skipsskrokka
hér 2.50—3.00 kg. Þegar Laxfoss var
keyptur á sínum tíma kostaði hann full-
búinn miðað við þyngd skipsins að með-
töldum skrokk, vélum og öllu, sem í því
fannst utan borðs og innan, segjum og
skrifum 1.00 — eina krónu — kg. Af
þessu og því, sem margir vita um innlend-
án iðnrekstur — þó allra þakka sé verð-
ur — má glögglega sjá hversu erfitt það
mun reynast að keppa við aðrar þjóðir á
ýmsum sviðum og þá ekki sízt þeim, sem
hér hefur verið rætt um.
Fyrir nokkrum árum var það t. d. svo
um rekstur Skandia-verksmiðjunnar, að
hún framleiddi fyrir 4—5 milljónir og
smíðaði ca. 1000 vélar á ári og af hverri
gerð 20 stk. í einu. •
Með hliðsjón af því, sem hér hefur sagt
verið, virðist því liggja í augum uppi að
fækka beri vélum í notkun annarsvegar.
Og hinsvegar skapa möguleika fyrir því að
sífellt séu hér í landi nægar birgðir vara-
hluta þeirra véla, sem í notkun eru. En þá
kemur spurningin, sem allt veltur á, hvern
veg þessu takmarki verði bezt náð.
Svo sem þessar bollaleggingar benda til,
hef ég allmikið hugsað þetta mál frá ýms-
um hliðum, og finnst vera þörf á aðgerð-
um. Mætti þá Iáta sér detta ýms ráð í hug,
sem þó margir hafa sjálfsagt eitthvað út
á að setja með réttu eða röngu. í því sam-
bandi mætti nefna:
1. Að Iáta þetta vera svo sem það er, og
hvernig sem það veltur. Það kann sum-
um að þykja gott, en þar er ég á öðru
máli.
2. Einkasala. Sú leið hefur marga ókosti
en fáa kosti. Það mun valda miklum
deilum, og er það ekki kostur. Einka-
salan á bílum mun heldur ekki, ef mið-
að er við hana, lofa miklu um fækkun
tegunda.
3. Innlend mótorverksmiðja. Um það má
draga ályktanir af því sem að framan
er ritað.
4. Að Fiskifélagið, sem hefur vélfræðing í
sinni þjónustu 03 er leiðbcinanci á þessu
sviði, hefði umboð á t. d. tveim góðum
vélum.
5. Að útvegsmenn (Lancsamband útvegs-
mcnna) aflaði sér slíks unr.boðs.
6. Að reynt væn að semja við góða er-
lenca verksmioju um að sm.ða hir vél-
ar ef ir því sem frekast þætti fæ’:, cri
03 cð hafa hér næga varrhlu i.
7. Að hér væru ákveðnir menn íö;ril ir
vélasalar (sbr. fastei^nasabr). Fr i ;á
sú löggilding eftir því m. a. hvo t hann
hefði viðurkennt merki að sel’r. ílvot
hann hefðinokkra þekkin^u á þecru
sviði. Hvaða grein hann gæíi gert f /rir
því að varahlutar viðkomandi vélar
væ:u hér til staðar.
Tvær síðustu leiðirnar teldi ég að vænta
mætti mests árangurs af. En .ef einhverjir
•við þennan lestur og eigin athugun gætu
bent á cðrar 07 betri leiðir til lausnar
þessu vandamáli, þá væri mikið unnið.
Ó. B. B.
FRÁ BÆJARSTJÓRNINNI
Bæjarstjórnarfundur 10. mkrz 1943.
Fjárhagsáætlun 1943. Svohljóðandi til-
laga frá bæjarráði var samþ. með samhlj.
atkvæðum: „Bæjarstjórn telur ekki rétt,
að gengið verði frá fjárhagsáætluninni
tyrir 1943 fyrr Alþingi hefur ákveðið
löggjöf um þessi efni.“
I sambandi við þetta mál gaf bæjar-
stjóri yfirlit yfir uppkasti að fjárhagsá-
ætlun, sem bæjarráð hafði gert, en ekki
talið tímabært að ganga frá að svo komnu
máli, auk þess sem hann lýsti afkomu s.l.
árs. Ef gert er ráð fyrir því, að staðið
verði að öllu leyti við fjárhagsáætlun s. 1.
árs og fé það, sem átti að ganga til elli-
heimilis, fangahússbyggingar, gufubað-
stofu o. fl. lagt í sérstakan sjóð, verður
tekjuafgangur kringum 70.000 auk stríðs-
gróðaskatts kr. 100.000. Samtals kr.
I 70.000 kr. — Vegna kauphækkunar og
dýrtíðar hækka allir útgjaldaliðir mjög
verulega á þessu ári.
Byggingarfélag verkamanna. Samþ. var
svohljóðandi till.: „Með tilliti til samþ.
bæjarstjórnarinnar 7. okt. s.l. telur bæjar-
stjórn nauðsynlegt að stofnað verði bygg-
ingarfélag verkamanna á Akranesi. Þó
telur bæjarstjórn ekki rétt að leggja fram
fé til byggingarsjóðs fyrr en fyrirsjáanlegt
er að byggingar hefjist og fyrir liggja upp-
lýsingar um það, hve margar íbúðir verða
byggðar.
Sumardvöl harna. Svohlj. till. Sveinbj.
Oddsonar var samþ.: „Vegna þess að
bæjarstjórn lítur svo á, að rekstur sumar-
dvalarheimils barna megi ekki leggjast
niður og nægrar fyrirhyggju þurfi til und-
irbúnings fyrir þá starfsemi á komandi
sumri þá felur bæjarstjórn bæjarráði að
grennslast fyrir um það hvaða félög, sem
undanfarandi hafa stutt þessa starfsemi
vilji enn á ný leggja fram krafta í sama
augnamiði og á hvefn hátt“.