Akranes - 01.03.1943, Blaðsíða 8

24
AKRANES
ÓL. B. BJÖRNSSON: Þættir nr sögn Akraness, III. 7.
Sjávarútvegurinn
3. kafli.
Frh.
Til viðbótar frásögninni í síðasta blaði
um skipstjóra á skipum Böðvars Þorvalds-
sonar skal þess getið, að árið 1900 var
Indriði Gottsveinsson skipstjóri á Birnin-
um, en árið 1901 á Haraldi, en það haust
seldi hann þeim Birni Hannessyni og Ein-
ari Ingjaldssýni það, svo sem fyrr er sagt.
Líklega hefur Böðvar keypt Björninn í
kringum 1890 eða litlu fyrr. Indriði man
eftir þessum Akurnesingum með sér á
Birninum: Bjarna Ólafssyni Ólafsvöllum,
Guðjóni í Bakkakoti, sem þá fór fyrst til
sjós og var þá kokkur. Sigurði í Stóra-
Býli, Einari Guðmundssyni, Guðm Gunn-
arssyni, Jóni í Bakkakoti, föður Guðjóns,
Guðlaugi (úr Reykholtsdal), Guðjóni í
Fjósakoti. Indriða skipstjóra mun síðar
getið í þessum þætti.
Það var ætlunin að birta myndir af
Böðvari, Einari og Birni í seinasta blaði.
Þess í stað koma þær nú. Ennfremur mynd
af Thor Jensen.
í september 1894 settist að á Akra-
nesi, nú löngu þjóðkunnur atorkumaður,
Thor Jensen. Hann hefur hvergi setið auð-
um höndum og gerði það heldur ekki hér.
Því auk þess, sem hann byrjaði þegar
stóra verzlun, keypti hann strax 1895 tvö
þilskip, Kastor 70 tonn, skipstjóri á því
var Matthías Þórðarson frá Móum, og
Pollux, 20 tonn. Síðan keypti hann Ny-
anza, 60 tonn, T. de Witt Talmadge, 90
tonn, á því var skipstjóri Guðmundur
Kristjánsson, síðar skipamiðlari. Skip
þetta ætlaði Thor Jensen sérstaklega til
vöruflutninga til og frá útlöndum. Fór þao
eina ferð til Englands með fiskfarm, en
á heimleiðinni var það með saltfarm og
strandaði á Gróttu, ennfremur Annie, sem
ekki mun hafa verið notað annað en senda
það eina ferð með vörur til Seleyrar til
viðskiptamanna, og Andrew Marvel, sem
aldreikomst lengra en hingað inn í Faxa-
Skútuöldin.
flóa, en þar yfirgáfu skipsmenn skipið og
spurðist ekki meira til þess.
Þetta var því engin smáútgerð á þeiirar
tíðar mælikvarða. I framhaidi hér af lét
Thor byggja geysistórt fiskhús og fisk-
reiti við Steinsvör. Húsið var tvílyft timb-
urhús og stendur enn í dag, 1942, og er
þar nú niðursuðUVerksmiðja Haraldar
Böðvarssonar.
Mikið af fiski var því verkáð hér á
þessum árum og átti Thor Jensen ekki
veigalítinn þátt í því, svo sem hér má
sjá, sem og með fjöri sínu og framfara-
hug að lyfta undir menn og hvetja til
dáða, því það dregur hver dám af sínum
sessunaut.
Því miður fór Jensen héðan alfarinn í
október 1899 og setti Akranes þá mikið
niður. En frá Thor verður nánar sagt í
öðrum þætti.
Af því sem hér hefur verið sagt, má
sjá að menn byrja hér svo að segja jafn
snemma og í Reykjavík að reyna að fikra
sig áfram með þilskipaútgerðina. Var þó
aðstaðan hér og í Reykjavík gagnólík.
Hér voru náttúrlega engir efnamenn, þó
þá vantaði ekki kjark og áræði. En það
er alltaf hafnleysið, sem erfiðleikunum
veldur, og í raun og veru var þetta aldfei
mögulegt, þó menn væru að þessu. Og
það er enn ekki hægt að hafa hér stór-
útgerð, þó venð sé að reyna þetta.
Þess verður oft vart, að mönnum þykir
sárt, að geta ekki nokkurnveginn hangið
í öðrum landsmönnum á þessu sviði. Til
marks um það er m. a. frumvarp til laga
fyrir útgerðarfélag, sem ég hef hér í hönd-
um. Um áramótin 1904 og 5 hafði Jón
Árnason í Heimaskaga frumkvæði að því,
ásamt nokkrum mönnum hér, að gera til-
raun til að stofna hér allstórt útgerðarfé-
lag. Var tilætlunin að það hefði 50 þúsund
króna höfuðstól. Þetta frumvarpsuppkast
er uundirskrifað 7. janúar 1905 af þessum
mönnum: Jóni Ámasyni, Þorsteini Jóns-
Thor Jensen.
syni, Jóhanni Björnssyni, Benedikt Tómás-
syni og Jóni Sveinssyni. Því miður varð
ekkert úr þessari félagsstofnun. Fengu
þeir ekki nærri nógu mikið fé. Annars tel-
ur Benedikt Tómásson, að þetta hafi ekki
síður strandað á þessu eina og sama vand-
ræðaspursmáli, hafnleysinu. Tilætlun þess-
ara manna var að kaupa 5 þilskip, að hver
hlutur yrði 500.00 krónur, þó þannig, að
fleiri en einn mættu vera saman um hlut,
en að allir, sem í félagið legðu ynnu við
fyrirtækið.
Árið 1907 keyptu Akurnesingar skip
frá Englandi, sem hét Geraldine. Það var
um 100 smálestir að stærð. Einn af eíg-
endunum og aðalhvatamönnum þessa var
Thor Jensen. Aðrir eigendur voru Böðvar
Þorvaldsson, Jón Árnason Heimaskaga og
flestir eða allir skipverjar.
Var Jón strax í upphafi ráðinn skip-
stjóri. Ætlaðist hann til að skipið væri
notað til fiskveiða, en flestir aðrir eigend-
ur þess aftur á móti til þess að það yrði
haft til flutninga, og varð það úr.
Geraldine strandaði við Snæfellsnes í
nóvember 1908 og fórust þar nokkrir af
skipverjunum. Þeirra mun verða getið í
þætti, sem heitir „Sorgarsagan mikla“.
Aðal skútutímabilið stóð í raun og veru
frá 1880—1915, eða fram undir 1920,
en þá voru þær svo að segja að hverfa úr
sögunni. Bæði skipverjum og skipstjóra
þótti gaman að koma heim úr túr með
drekkhlaðið skip. En þegar togararnir
fóru að koma varð smátt og smátt verra
að fá menn á skúturnar og fór svo að þessi
útvegur drógst aftur úr eins og gerist og
gengur þegar betri tæki koma til sögunn-
ár. __
Á fyrstu árum 20. alclarmnar mun þessi
þilskipaeign við Faxaflóa hafa verið um
sjötfu talsins. Sum gömul og af sér gengin
eins og gerist, en sum ágæt skip. Gamall
skipstjóri hefur sagt mér, að yfirleitt hafi
menn verið mjög húsbóndahollir og viljað
veg útgerðarinnar sem mestan. Héldu
margir sig fleiri ár hjá sömu skipstjórum
og útgerð og tókst oft ágæt vinátta með
þessum aðilum.
Með skúíunum var mikið framfaraspor
stigið í fiskveiðasögu vorri. Má með full-
Einar Ingjaldsson á Bakka og Björn Hannesson á Litlateig.