Akranes - 01.03.1945, Qupperneq 14

38
AKRANES
HEIMA OG HEIMAN
GOÐUR VITNISBURÐUR
Það er álitamál, hve langt ritstjórar blaða eiga
að ganga í því, að geta lofsamlegra ummæla, er
þeim berast frá lesendum þeirra. Heppilegast og
bezt viðeigandi mun það vera, að ganga í því
efni ekki langt. En vel finnst mér að Akranes
mætti kynna lesendum sínum ummæli, er mér
bárust um það í bréfi á síðastliðnu hausti. Eg
hafði þá aldrei skrifað neitt í blaðið og ekki mun
bréfritaranum hafa komið til hugar, að orð hans
kynnu að berast blaðinu sjálfu frá mér. En fyrir
tvennt þykir mér umsögn hans stórum mark-
verð. f fyrsta lagi fyrir það, að hann er einn af
þjóðkunnustu ágætismönnum Norðanlands og
flestum mönnum hófsamari í orðum. í annan
stað sökum þess, að mér þykir ekki ósennilegt 1
að hann haldi eða a. m. k. lesi, þorra þeirra
blaða, er út koma hér á landi. en orð hans eru
þessi, og vil ég hér með biðja hann afsökunar
að ég birti þau heimildarlaust:
„. . . Er margt góðra greina í því (þ. e. Akra-
nesi) og tel ég það hiklaust bezta blaðið, sem ég
kaupi, og prentun og pappír til fyrirmyndar. Þar .
eru góðar myndir af merku fólki, skýrar per-
sónulýsingar og sagt svo vel og greinilega frá
athafnalífi manna og atvinnu að manni finnst að
maður sjái þetta með eigin augum. Þetta blað vill
auðsjáanlega gera gagn, bæði með því að varð-
veita sögu staðarins og ræða ýms nauðsynjamál.
Pólitísku „kálfarnir" hér norðanlands, bæði á
Akureyri og Siglufirði, mega alvarlega fyrir-
verða sig. Mér þykir lakast að ég hafði ekki vit
á að gerast áskrifandi að Akranesi frá byrjun
og vantar því nokkur tölublöð, sem ekki er nú
hægt að fá hjá útgefanda."
Svona lítur hann á þessi gagnmerki maður.
Virðist mér að fleira megi af orðum hans læra
en það eitt, að Akranes sé athyglisvert blað. En
út í þá sálma ætla ég ekki að fara. Sn. J.
Akranes þakkar báðum þeim mönnum, sem
hér eiga hlut að máli, þann skilning og hlýju,
sem hér kemur fram; og sem þegar hefur borið
ávexti með útbreiðslu blaðsins frá beggja hálfu.
HVAÐ GETUR ÞAÐ GENGIÐ LENGI?
Margt er nú dýrt á íslandi, bæði aðkeypt og
heimaunnið. Þó er hið aðkeypta unnið í stríðs-
löndum með óvenjulegum flutningsgjöldum og
alls konar kostnaði. Nýlega sá ég reikning 'yfir
smávægilega viðgerð um borð í togara. Reikn-
ingsupphæðin var kr. 1785,60. Slíkar upphæðir
þykja nú ekki háar. Hitt hefði einhverntíma
þótt fyrirsögn, að af þessari upphæð var efni
til viðgerðarinnar aðeins kr. 160.40, en vinnu-
launin kr. 1625.20. Efnið var sem sé aðeins 1/10
hlutinn af kostnaðinum.
SÖGULEGAR SKÓFLUR
Einu sinni meðan á Norður-Afríkustyrjöldinni
stóð, var amerískur hermaður að opna birgða-
kassa, og fann í honum 50 stunguskóflur. Með
skóflunum var skoðunarlisti, sem sýndi að þær
höfðu verið afhentar ameríska hernum 2. ágúst
1918, eða áður en hermaðurinn fæddist. Hann
Bkrifaði bréf til félagsins, sem bjó til skóflurnar,
og talaði þar um að eftirlitsmaðurinn, William
Casey, sem skrifaði undir skoðunarlistann, hefði
sennilega ekki dreymt um, að þær yrðu notaðar
20 árum síðar af öðrum amerískum her.
Casey er núna verkstjóri í skófluverksmiðjunni,
sem framleiðir nú endurbættar skóflur. Hann
hugsar oft um, hvort sonur hans, sem var í
Norður-Afríkustyrjöldinni, hafi notað eina af
skóflunum, sem hann skoðaði aldarfjórðungi áð-
ur.
HYGGINDI, SEM í HAG KOMA
Stúkan Frón í Reykjavík hefur nýlega lagt 25
þúsund krónur í Söfnunarsjóð íslands, með þeim
skilmálum, að Vi vaxta leggist ávallt við höfuð-
stólinn. % hluta vaxtanna má árlega nota til
venjulegra þarfa stúkunnar á hverjum tíma. —
Með sjóðsstofnun þessari hefur St. Frón nr. 227
í eitt skipti fyrir öll tryggt fjárhagslega framtíð
sína.
Hér er um fagurt og heillaríkt fordæmi að
ræða fyrir alla þá, sem tryggja vilja góðu mál-
efni sigur eða vera viss um, að fjárhagserfið-
leikar verði þeim ekki að fjörtjóni í framtíðinni.
Allir þeir, sem stofna þessu líka sjóði, ættu að
muna, að leyfa aldrei að borga út meira en hálfa
vexti, helzt ekki nema Vi, en leggja helming og
helzt % við höfuðstólinn. Jafnvel !4 hluti vaxta
verður tiltölulega fljótt hærri upphæð til ár-
legrar útborgunar heldur en %, ef aðeins !4
hluti leggst við höfuðstólinn.
RAFMAGN Á ÖLL HEIMILI
Ef öllum, sem sífellt tala um að klæða landið
skógi, er nokkur alvara með stanzlausu rausi um
það, þá vil ég, að þeim sé bent á mikilvirkustu
leiðina til þess, sem sé: „rafmagn á öll licimili".
Þá þarf ekki lög, sem banna að höggva skóg
til eldsneytis. Þá brennir enginn sauðataði í stað
þess að nota það til áburðar á túnið. Þá verður
ekki rifinn mosi í sama tilgangi. Þá væri landið
ekki tætt í sundur £ mógrafir, torfristur o. fl.
Öll sú vinna, sem fer í það að stinga mó eða að
kurla kjarr eða þurrka mó, mætti nota til ann-
ars, sem þarfara er.
Hafa menn annars athugað, að ef landið yrði
aftur alklætt skógi, hvar yrðu þá beitilönd fyrir
kýr, kindur og hesta? Ekkert af þessum dýrum
lifir á skógargróðri, þó fríður sé. Enda þótt
blessaðar rollurnar (sauðir finnast nú ei og ekki
bíta ófædd lömb nýgræðinginn) bragðibæti sér
eitthvað á brumi, eru það aðeins neðstu sprotarn-
ir, er vaxa út, er verða fyrir ágangi kindanna.
Svo má, því miður, líklega álykta, að mæði-
veikin leggist á sömu sveif. Þótt skógurinn sé
fallegur, er þó ekki alltaf það hagnýtara betra?
Hvar var töðuvöllurinn hjá Hrafna-Flóka frum-
býlingsárið í Vatnsfirði? Hvar engjar? Var ekki
landið einmitt viði vaxið, láglendi sem fjalls-
hlíðar? Það væri í meira lagi undarlegt, ef svo
hefði ekki verið, þar sem enginn kvistur var
höggvinn eða fjárbitinn. Hefur ekki blessuðum
Hrafna-Flóka verið gert rangt til og notaður
sem grýla á sjósókn allra íslendinga og til ó-
verðugs framdráttar fyrir landbúnaði (bænda-
menninguna)? Flóki (annar).
Greinarkorn þetta var sent úr Reykjavík und-
ir ofanskráðu dulnefni. I því sambandi skal þess
getið, að yfirleitt verða slíkar greinar ekki
teknar í blaðið, án þess að vita um nafn höfund-
arins. Með því er ekki verið að amast við dul-
nefnum, (þó bezt sé og eðlilegast að skrifa und-
ir nafni eða fangamarki), heldur fyrst og fremst
að vita um höfundinn. Ritstj.
VÍDA ER FOTTUR BROTINN!
I blaðinu „Islendingur" á Akureyri, var nýlega
ófögur lýsing á ýmsu því, sem þar fer aflaga í
bæjarlífinu. Svo sem við mátti búast, er flest,
sem þar er nefnt, afleiðing af þeirri himinhróp-
andi siðleysiselfu, sem á upptök sín hjá ríkinu
sjálfu. Allt í þessu sambandi er nú orðið með
algerum endemum. Það lítur út fyrir, að það sé
orðið eitt höfuðmarkmið líðandi tíma hér, að
öryggja svo sem verða má „úrkomusvæði" þess-
arar elfu, svo að hún megi verða sem lengst sem
straumhörðust.
Þangað eiga víst hinir ungu og öldnu þegnar
hins unga lýðveldis að sækjamanndóminn, þrótt-
inn, viljafestuna og þá traustu skapgerð, sem
þjóðin þarfnast nú mest af öllu.
Hvenær eigum vér að stræka? Vér skulum
ekki mæla með neinum plástrum eða mála-
mynda aðgerðum til viðnáms þessum ósóma. —
Vér skulum skera upp herör og þurrka landið
á ný. Vér skulum gera herútboð. I»að er ekki
svo oft, sem íslendingar fara í hcilagt stríð.
Þeir hugsa hátt, sem varna landsfólkinu að fá
innlenda og erlenda vitamínauðuga fæðu, í fyrsta
sinn, sem almenningur hefur haft efni á að
kaupa hana. En brugga henni þess í stað ólyfjan,
sem ófáir láta aleiguna fyrir, og alla þá orku
sín og sinna, sem átti að verða íslandi afl- og
orkugjafi.
TAUMLAUS EYÐSLA ER IIÆTTULEG VEIKI
í flestum efnum mega jafnvel ungir menn hér
á landi „muna tvenna tímana". Fram um 1910
var vart hægt að segja að börn eða unglingar
hefðu eyrir handa á milli til eigin ráðstafana.
Ef það kom fyrir að þeir ynnu sér inn skilding
eða áskotnaðist slík verðmæti, var enginn hlut-
ur sjálfsagðari en nota hann til heimilisþarfa
eða „leggja fyrir“. Það var þá hrein undantekn-
ing ef unglingar væru „eyðsluklær", enda ekki
miklu að eyða.
í þessum efnum er öldin önnur og verulega
breytt. Nú hafa jafnvel börn og unglingar marg-
falda árshýru fjölskyldumanns í laun, miðað við
þá. Og því miður í ofmörgum tilfellum farið illa
með. Sem betur fer er fátt án undantekninga,
því ekki verður því neitað að t. d. hér á Akra-
nesi má finna allmargt ungt fólk, „sem fer vel
með fé“, án þess að vera sjálfum sér eða öðrum
til skammar og skaða fyrir nirfilshátt.
Ungu menn og konur, sem ekki þekkið skort
á neinu nema af afspurn, farið vel og skynsam-
lega með fjármuni ykkar. Notið þá fyrst og
fremst fyrir skyldulið ykkar, að gömlum og góð-
um sið. Notið þá til að mennta yður fyrir á
æskudögunum, því þér lifið æsku ykkar ekki
nema einu sinni. Það, sem eftir er, ’ hollum og
hóflegum skemmtunum, skuluð þér svo geyma
til „mögru áranna", sem þér ef til vill enn trú-
ið ekki að komi. Þau geta því miður komið of
fljótc.
Nútíma æska, sem átt alls kostar við lífið
ef heilsan er — mundu, að þú ert fædd til á-
byrgðar og hefur skyldum að gegna frá fyrstu
æsku. Skyldur, sem skapa þér sigur og sæmd, ef
þú skýtur þér ekki undan þeim.
Ohófseyðsla cr uppliaf skorts og örbirgðar.
HID RÉTTA INNRÆTI FER EKKI
í MANNGREINARÁLIT
Saga sú, er hér fer á eftir, gerðist í Kaup-
mannahöfn löngu áður en bílarnir komu til sög-
unnar. Járnbrautin var nýkomin á stöðina og
xólkið streymdi þaðan út á götuna. Þar á meðal
var gamall maður, sem var að burðast með stórt
koffort, er virtist honum allerfitt. Hann mætir
þar tveimur stórum strákum, kallar til þeirra,
hvort þeir geti ekki útvegað sér vagn til að
keyra farangur sinn á tiltekinn stað í borginni.
Stærri pilturinn og sá eldri, telur þetta mögu-
legt og segir þegar við hinn drenginn: „Taktu
undir hinn endann, Karl. Við skulum hjálpa
gamla manninum með þetta.“ Lögðu þeir svo
allir af stað, og skiluðu koffortinu og karlinum
þangað, sem hann sagði fyrir um. Þegar þangað
kom, þakkar karlinn þeim vilja þeirra og vel-
vild og gefur þeim 25 aura að launum. Sá, sem
tók á móti karli, segir að hann velji sér ekki
vikapilta af verri endanum. Hvort hann viti það
að þessir piltar hafi engir aðrir verið en synir
krónprinsins.
Þetta voru þeir, núverandi Kristján konungur
X. og Hákon VII. Noregskonungur. Sagan er
talin sannsöguleg, og bendir því til að þeir hafi
snemma tamið sér manndóm og mannkærleika.
Getur það ekki skeð, að þeir hafi byggt upp
allt sitt líf af þeim anda og innræti, sem hér
kemur fram? Líf þeirra og starf á hinum ör-
lagaþrungnu tímum þjóða þeirra virðist benda
til þess að svo sé.