Akranes - 01.07.1954, Side 25

= UM BÆKUR =
BESTRICE H3RRADEN
09 — $kip sem mntnst n nóttu —
Beatrice Harraden.
EGAR ég sá í síðasta hefti
Akraness minnst á þær fá-
gætu viðtökur, sem saga þessi
hefir hlotið hjá íslenzkum les-
endum, eins og raunar nálega
hvarvetna þar sem hún hefir
knúið á dyr, kom mér til hugar,
að eflaust mundi margur í huga
sínum spyrja um það, hvaða
reynsla það muni hafa verið, er
liggur að baki sögunni. Ekki þarf
um það að efast, að slík bók sé
sprottin upp af djúpri reynslu,
en ekki er mér um það lcunnugt
að menn viti, hver reynslan var.
Alveg er það augljóst, að Bernar-
dina Holme er i rauninni Beat-
fice Harraden, svo að ekki ein-
ungis er það hennar hugsana-
líf og skaplyndi, sem við finnum
hjá Bernardinu heldur og líklega
háttemi að miklu leyti. Og
greinilega hefir höfundur sög-
unnar gert það af ráðnum hug,
að gefa söguhetjunni sitt eigið
fa.cgamark, eins og til þess að gera hul-
una þar með ennþá gagnsærri. Árið eftir
að býðing mín á sögunni kom út, kom til
viðtals við mig enskur ferðamaður, sem
kafði með einhverjum hætti fengið að
vita að ég hafði þýtt söguna, og haft lítils-
háttar kynni af Beatrice, jafnvel heim-
sótt hana í London. Sagði hann að ibúð
hennar hefði verið næsta litið heimilis-
feg eða snyrtileg, og iítt mun Beatrice
hafa skeytt inn að fylgja tízku í klæða-
burði. Hattur og stigvél Bernardínu mega
vel hafa verið tekin beint úr lifinu.
Um tilorðningu sögunnar vitum við
það, að Beatrice Harraden ritaði hana á
órfáum vikum þegar hún var nýkomin
heim til Englands úr dvöl sinni á heilsu-
hæli í Sviss. Dvaldi hún þá á heimili kunn-
mgjafólks, hjóna, er nefndust Agnes og
John Kendall, og þeim tileinkaði hún bók
sína. Vitanlega er það augljóst, að efni sög-
unnar hefir hún lifað meðan hún dvald-
ts á heilsuhælinu, og næst liggur að ætla,
&ð þarna sé með nokkrum hætti um henn-
ar eigin reynslu að ræða, enda þótt svo
þurfi ekki endilega að vera. Með hinni
skörpu sjón skáldsins kann hún að hafa
séð atburðina gerast í kringum sig (og
akranes
með atburðum er þá vitanlega ekki síður
átt við atburði hins innra lífs). Sé hún
þarna að segja s'na eigin ástasögu, er víst
óhætt að gera ráð fyrir því, að það hafi
verið Óviðfeldni maðurinn, sem kvaddi
þetta líf á undan Bernardínu og að þessu
sé þannig snúið við í sögunni.
Hverjar sem þær persónur voru, er
hlutu reynslu þá, er sagan lýsir, þá meg-
um við örugglega treysta þvi, að af fyllstu
samvizkusemi sé frá sagt. „Mig langar, að
sá enga lygi þar finni, sem lokar síðustu
bókinni minni“. Hér á landi eru skrifað-
ar skáldsögur, sem afskræma sannleik-
ann, gera af honum skrípamynd og virða
hann vettugi. Vandaðir höfundar, sem
finna til ábyrgðar sinnar, fara öðruvísi
að. Það verður frægt um aldur hvílík ósköp
Flaubert lagði á sig áður en hann skrifaði
Salammbó, til þess að þar skyldi mega
öllu treysta, og svipað var um Hardy áð-
ur en hann skrifaði The Dynasts, þó að
með öðrum hætti væri. Beatrice Harra-
den var ákaflega samvizkusöm kona og
ekkert mundi húa vilja láta finnast ósatt
i sínum bókum. Sir William Craigie hefir
sagt mér frá því, að eitt sinn er hún hafði
á smíðum sögu, þar sem ein af aðalper-
sónunum var orðabókarhöfundur, gerði
hún sér ferð til Oxford til þess að fræðast
af honum um starf orðabókarmanns, en
Craigie var þá orðinn nafnfrægur fyrir
orðabókagerð sina. Sagði hann að þetta
hefði verið eina skiftið, er hann sá Beat-
rice Harraden.
Ég hafði ekkert samband við hana fyr
en til þess kom, að prenta skyldi þýðingu
mína. Þá skrifaði ég henni til þess að æskja
leyfis, sem hún fúslega lét í té. Ég hefi
litt haldið saman bréfum, heldur látið þau
fara í eldinn, og ég ætla að glötuð séu
þau fáu bréf, sem okkur fóru á milli,
nema hvað prentunarleyfið er sennilega
enn til í föggum mínum. Að þessu er lítill
skaði, því lítið var á þeim bréfum að græða.
Hún mun þá hafa verið að mestu leyti
hætt að hugsa mikið um þenna heim og
frægð hennar var þá orðin henni einskis-
virði. En eins og Öviðfeldni maðurinn átti
að halda áfram brúarsmið sinni, svo mun
Beatrice (eða Bernardina) aldrei hafa hætt
að smíða sína.
Enginn maður veit tölu á þeim milljón-
um eintaka, sem prentuð hafa verið af
Skipunum, á íjölmörgum tungum. En ekki
er ófróðlegt að geta þess, að maður fæddur
og uppalinn á Akranesi, en nú i Reykja-
vík, á eintak af sextándu ensku útgáfunni,
og hún hefir verið prentuð i hæsta lagi
einu ári eftir að fyrst var prentað. En
þá voru þegar komnar nokkrar útgáfur i
Ameríku og auk þess þýðingar á ýmsum
tungum. Margt er ósennilegra en að enn
eigi eftir að koma f jórða útgáfan á íslenzku,
enda þótt það biði síns tima, og þá má
vera að um hana fjalli einhver sá, er
meira segi frá höfundinum en ég hefi gert.
Það er ekki auðvelt að sjá, hvenær þessi
listfagra og djúpúðga saga getur hætt að
eiga erindi til hugsandi lesara, sem fegurð
unna.
Sn. J.
Brot úr erfiljóði
Á bls. 69 i síðasta blaðí er eftirfarandi visa
prentuð, en þar sem þar eru í prentvillur, er hún
prentuð hér að nýju:
Hrynur lauf i haustskóg minninganna.
Hálfur máni r.kín é blöðin auðu,
blöðin visnu, Wöðin föllnu, rauðu,
sem blóði eru skráð úr hjörtum manna.
— Hvar er hlátur sumarsins og söngur,
sóldagar, er hvíldu á brjóstum þínum,
nætumar, er skýldu í skugga sinum
skarlatrauðri vör og augum ljósum?
— Laufin falla, dökknar draumaborgin.
Dísir minar safna bleikum rósum.
Minningin og systir hennar — Sorgin.
Úr bókinni „Sfinxinn og hamingjan“
eftir Gunnar Dal.
97