Akranes - 01.10.1954, Side 14

EKKERT tímabil hefur notið eins lítilla
vinsælda og miðaldir. Myrkar mið-
aldir er orðið orðtæki í samanburði við
hina glæstu fornöld afreksverka, lista og
skáldskapar og nútímann, tíma vísinda,
tækni og lýðræðis. Rétt er það, að myrk-
viðir vanþekkingarinnar voru þéttir a mið-
öldum og í skjóli þeirra blómgvaðist hjá-
trú, djöfladýrkun og ótti við Helvíti, en
eðlileg afleiðing alls þessa var harðýðgi og
mannúðarskortur, skilgetin afkvæmi
hræðslu og ótta. En þeim mun dimmri,
sem nóttin er þeim mun skærara skina
stjörnurnar. Miðaldir voru dimm nótt en
stjömuhimininn var fagur. Á þessari öld
voru gotnesku kirkjumar byggðar Notre
Dame, Chartes Canterbury og Köln, feg-
urstu verk, sem hugir og hendur manna
hafa myndað. Á þessu myrka tímabili
voru uppi menn, sem af heilum huga leit-
uðust við að lifa lífi sínu eftir fyrirmynd
Krists. Þessir menn lifðu í sannleika, misk-
unnsemi og óeigingimi og þjónuðu á þann
hátt hinum sanna tilgangi lífsins. Það var
þess vegna engin hending, að bókin, sem
næst gengur biblíunni að vinsældum „De
Imitatione Kristi" var einmitt skráð á
þessum timum. Miðaldir verða alltaf gáta
í hugum þeirra manna, sem ekki þekkja
dómkirkjumar, ekki hafa lært að bera
virðingu fyrir helgum konum og mönnum,
sem uppi vom á þessum timum og ekki
hafa skilið hvaða dyggðir eru geymdar
hjá Thomasi frá Kempis. I þessari grein
mun ég minnast þess manns, sem þekkt-
astur var og ástfólgnastur öllum, sem til
hans þekktu af þeim, sem uppi voru á mið-
öldum, hins heilaga Frans frá Assisi.
Líf þessa manns var í nánari samhljómi
við lif Krists en nokkurs annars manns,
sem sögur fara af. Saga hans er öllu mann-
kyninu helgur dómur og áhrifa hans gætir
þann dag í dag, þau eru í senn hrein og
göfug.
Frans frá Assisi fæddist 1182 í fjalla-
byggð einni á Italíu. Faðir hans var rikur
fatakaupmaður, en mamma hans var
frönsk, ættuð úr héraðinu Provence, heim-
kynni skáldskapar og riddaramennsku.
Enginn skilur Frans frá Assisi nema
hann minnist þess, að hann var sonur
Italiu, og Frakklands landa sólarinnar,
vinsins og lífsgleðinnar og hann var alinn
upp með frönsku sem móðurmál en ítölsku
sem feðratungu og á þann hátt nátengdur
tveimur fegurstu og andríkustu málum
heimsins. Þegar Frans komst mest við í
gleði eða sorg talaði hann frönsku. Þessi
fallegi og viðfelldni unglingur óx upp í
allsnægtum og skemmtanalífi. Hann var
hrókur alls fagnaðar í öllum veizlum, spil-
aði og söng af mikilli kunnáttu, gekk vel
klæddur enda fyrirmannlegur að eðlisfari
svo að vinir hans kölluðu hann fransmann-
inn. Þetta var á krossferðatímum og eins
EDVARD HARALDSEN,
yfirkennari:
Heilogur
FRANS
Iró
Assisi
og alla aðra unga menn lét Frans sig
dreyma um að verða riddari, fara i kross-
ferðir, komast í ævintýri og vinna þrek-
virki, snúa síðan heim krýndur kórónu
heiðurs og frægðar. Tvivegis fór hann í
stríð. I fyrra skiptið var hann tekinn til
fanga og haldið í fangelsi í eitt ár. 1 fang-
elsinu vann hann hugi allra með kátínu
sinni og kixrteisi, ifranska blóðið í æðum
hans leyndi sér ekki. I seinna skiptið átti
hann að berjast gegn Þjóðverjum, sem
herjuðu á Italíu, en á leiðinni til vígstöðv-
anna snéri hann við og olli því draumur,
sem hann dreymdi. Á timum þeim, sem
þá fóru i hönd virðist Frans hafa háð mikla
.andlega baráttu. Hann veiktist hættulega
bæði andlega og líkamlega og þegar hann
komst á fætur eftir veikindin fannst hon-
um hann vera haldinn vanlíðan sökrnn
tómleika og tilgangsleysis lífsins. Allt, sem
hann mat mikils áður virðist allt í einu
hafa glatað gildi sinu þannig, að hann
hlaut að skipta um stefnu. Hann býður
þá vinum sínum til dýrðlegrar veizlu, þar
sem fínustu krásir og vín eru á borðum,
en hljómlistarmenn og söngvarar skemmta
með list sinni. Að borðhaldi loknu fara
Frans og vinir hans út að ganga í mildu
kvöldloftinu, þá hverfur hann vinum sín-
um og þegar þeir finna hann er hann við-
utan, eins og hugur hans sé ekki lengur
þessa heims. Vmirnir stríða honum og
spyrja hvort hann sé í giftingarþönkum.
Hann játar því og kveðst ætla að giftast
skínandi .stúlku, svo unaðslegri, að þeir
geti varla gert sér það í hugarlund. „Ég
ætla að giftast fátæktinni. Þetta skilja vin-
irnir ekki. Frans fer nú að gefa fátækl-
ingum ríkulegar gjafir og til þess að reyna
þyma betlibrautarinnar fer hann til Róm-
ar og tekur sér stöðu við Péturskirkjuna
og biðst ölmusu. Nokkrum dögum síðar
þegar Frans er úti að riða mætir hann
líkþráum manni, sem réttir fram hendina
og biður inn ölmusu í Herrans nafni. Frans
hafði alltaf haft viðbjóð á líkþráu ifólki
sökum fýlu þeirrar, sem af því lagði, hon-
um var því næst skapi að ríða á brott. En
brátt vann hann bug á freistingunni, fór
af baki hestinum, gaf holdsveika mann-
inum alla þá peninga, sem hann hafði á
sér og að skilnaði kyssti hann hendur hans,
hendur hlaðnar sárum og kaunum. Ekki
hafði Frans fyrr gert þetta góðverk en
hann fann unaðslega gleði streyma inn í
sál iSÍna. Þvilíka tilfinningu hafði hann
aldrei þekkt áður. Hann 'fór aftur á bak
hestinum, en þegar hann ætlaði að virða
fyrir sér holdsveika aumingjann var hann
allur á bak og burt. Upp frá þessu fór
Frans oft einförum. Dag nokkurn lá leið
hans fram hjá fátæklegri kirkju. Þá fannst
honum hann heyra rödd, sem sagði „Frans,
byggðu upp húsið mitt“. Hann hraðar sér
heim, fer inn í búð föður síns, tekur dýr-
indis klæðisstranga og selur á torginu, hest-
inn líka. Peningana afhenti hann síðan
presti fátæku kirkjunnar. Þolinmæði föð-
ur hans var nú loksins þrotin, og hann
refsaði syni sínum harðlega. Frans var
læ.stur inni í dimmum kjallara og fékk
aðeins vatn og brauð að borða. En réfs-
ingin kom ekki að neinu haldi og skömmu
siðar hittust faðir og sonur hjá biskupnum,
en þar ákærði faðirinn son sinn og krafð-
ist þess að fá þá peninga aftur, sem son-
urinn hefði fengið fyrir vörurnar og síð-
an gefið kirkjunni. En þá kom nokkuð
fyrir, .sem málarinn frægi, Giotto, hefur
málað á veggina i kirkju hins heilaga Frans
frá Assisi. Frans klæðir sig úr hverri
spjör og fær föðurnum hin dýru klæði
sín um leið og hann segir: „Hingað til
hef ég kallaði þig Bernardone pabbi, en
upp frá þessari stundu á ég aðeins einn
föður, Guð á himnum. Biskupinn sveipaði
kápu sinni utan um unglinginn og gaf
honum síðan föt úr grófu efni. Frans mál-
aði kross með kalki á bak jakkanum og
svo yfirgaf haxrn föður sinn og móður
sína, heimili sitt og átthaga og hélt út í
óvissuna. Syngjandi hélt hann til fjalla,
þar réðust á hann ræningjar og spurðu
hvers konar labbakútur hann væri. Ég
er boðberi hins mikla guðs“, svaraði Frans.
Ræningjarnir flettu hann klæðum og
fleygðu honum síðan niður í gjá og sögðu:
„Liggðu þarna, boðberi guðs“.
Á þessu hefði mátt ætla að sagan um
fyrirhyggjulausan og útsláttarsaman ungl-
ing hefði endað. Að þessu hafði hann ekki
sýnt færni í neinu nema eyða peningum
og skemmta sér. Síðustu athafnir hans
voru slikar, að allt skynugt fólk kallaðí
hann apakött eða annað verra. Ætti þessi
122
AKRANES