Akranes - 01.10.1954, Síða 20

hafði fengið Snæfellsnes, gisti þá alla feðga
á leiðinni vestur og lýsir þeim nokkuð í
ævisögu sinni. Björn var notarius við yfir-
réttinn og bjó á Hvítárvöllum, og var
giftur systur Espólíns. Hann var mikill
vexti, sterkur og gliminn, búsýslumaður
mikill og nokkuð fégjarn, ærið frjáls og
ósnotur í háttum sinum, trygglyndur að
eðlisfari og hafði litlar mætur á lærdómi
eða menntun. — Magnús lögmaður var
með allt öðrum hætti og hafði miklu meira
höfðingjasnið á sér og snyrtimennskubrag.
Hann var djarfur maður, einurðarmikill
og frændrækinn og framkvæmdasamur,
stundum harðorður, en trygglyndur og
frændrækinn, og unni mjög vísindum og
fögrum menntum. — Stefán bróðir þeirra
var þá nýkominn heim frá háskólanum,
orðinn varalögmaður norðan og vestan og
bjó hjá foreldrum sínum á Innra-Hólmi.
Hann var maður hugfullur og röskur,
skemmtinn og alþýðlegur, einkum í sam-
kvæmi, og þótti mjög hæfur maður í
hvivetna. Hann var ör af fé og gestrisinn,
og snyrtimaður um allt, en kænn þó'cti
hann og kunni að aka seglum eftir vindi,
ef á þurfti að halda. Hann unni og vísind-
um og fögrum menntum, en þó eigi
minna rausn og höfðingsskap, enda var
hann langvinsælastur þeirra bræðra. Ekki
voru þá aðrir menn fremri hér á landi að
ættgöfgi, auðlegð, tengdum og metorðum,
og sátu þeir frændur mjög yfir hlut manna
úr því og allt fram yfir aldamótin 1800“.
Hagir Magnúsar.
„I það mund, er Jörundar uppþotið varð,
bjó Magnús rausnarbúi á Innra-Hólmi á
Akranesi. Það var þá og er enn talin gæða-
jörð, 60 hundr. að fornu mati með hjáleig-
um, en þó hafði Magnús annað bú sam-
tímis á Kúlu.dalsá (20 hundraða jörð).
Hýsti hann stáðinn mjög myndarlega, en
flutti þangað vorið 1803, engu síður en
hann hafði áður gert á Leirá, sem hann
nú seldi mági sínum Jónasi Scheving. Ekki
var hann heldur síðri en áður um búsýslu
alla og ifyrirhyggju, sléttaði hann túnið allt
og bætti stórum, og hafði auk þess garð-
yrkju mikla á Innra-Hólmi, en þetta var
hvort tveggja sjaldgæft i þá daga. Vinnu-
menn kaus hann sér hina röskustu og
römmustu að afli og galt þeim hátt kaup,
en herti að þeim vinnu í meira lagi, og
voru vinnuhjú fæst hjá honum langvist-
um, að því er mælt er. Hugkvæmur var
hann og gjöfull þeim, er ræktu hann vel
og honum geðjaðist að, en ekki var hann
hversdagslega ör, og þótti heldur halda
öllu til sparnaðar. Þau voru þá komin til
hans í ellinni gömlu hjónin, tengdaforeldr-
ar hans, Vigfús Scheving sýslumaður og
kona hans. Var heimilisbragur hinn ífeg-
ursti, og sjáum vér Ijósan vott þess í
ferðabók Hookers, grasafræðingsins enska,
128
Þá nýtur þess
Ymur þunglega elfan ströng
óðinn í klökkva baði,
geighjúpi sveipast. leiðin löng
langt er að óska vaði.
Skreipt er hellu Skuldar hyls
skaravegurinn naumur,
þýtur í eyrum banabyls
hlýþungur öfugstraumur.
Hræðstu ei fjallið þótt fjúki um tind
og feikn sé á yztu nöfum,
brattsækinn teigar af lífsorku lind
og læknast af vanmeta köfum.
Finnir þú máttinn við brattklífa brík
þá bítur ei vítis maður,
náir þú háttum er náttin þér slik
að nýtur þess — hvítur maður.
DULVIN.
sem heimsótti Magnús á Innra-Hólmi
sumarið i8og. Hann lýsir híbýlaháttum
Magnúsar og viðtökum þeim, er hann fékk
hjá honum, á þessa leið:
„Vér komum að Akrafjalli, en þaðan er
skammt heim að Innra-Hólmi, og liggur
illfært mýrarsund heim að bænum. Þetta
er bezt húsaði bær á öllu landinu, enda
býr þar sá maður, sem er hvort tveggja
i senn etazráð og háyfirdómari, og svo
vel búinn að gáfum og lærdómi, að sómi
myndi að honum í hverju þjóðfélagi sem
væri. Þó býr hann þarna útilokaður frá
öllu samneyti við hinn menntaða heim.
Jafnvel útihúsin, sem fyrst blöstu við
sjónum, báru vott um smekk og snyrti-
mennsku, er við hvergi höfðum séð ann-
ars staðar á íslandi, og þegar við kom-
um að útidyrunum, fannst mér sem ég
væri kominn í annað land. Að vísu var
fylgt gamalli landsvenju í húsaskipun og
byggingarefni, en þó var svo frá öllu geng-
ið, jafnvel torfveggjunum og torfþekjunni,
að sannarlegt prúðmennskusnið var á, og
útidymar voru málaðar og gluggar stórir
á bænum. — Við gengum inn löng göng,
alþiljuð í gólf og vegg, og komum inn í
bókastofu húsbóndans, meðallagi stórt her-
bergi, en alsett bókum. Innar af var dag-
stofan, ef mig minnir rétt, með gibsrós-
um á veggjunum og blámáluð. Danskur
legubekur var þar inni og húsbúnaður
góður svipaður því, er tíðkast á Englandi.
Á veggjunum héngu nokkrar myndir, með-
al annars af Frakkakeisara (Napoleon) og
viðureignin við Trafalgar (Nelson).
Skömmu eftir að vér komum var borið
inn romm, hvítt vín og norskar tvibökur,
og með þvi skammt var til máltiðar,
skemmtum vér oss á meðan inni i bóka-
stofunni, og sýndi húsbóndinn mér þar
ýmsar fágætar og merkar bækur og hand-
rit um sögu landsins. Þar var megnið af
fomritum Grikkja og Rómverja, og merk-
ustu rithöfundar þýzkir, frakkneskir,
sænskir og danskir, og talsvert af enskum
skáldritum. — Þá var og sönglistin í há-
vegum höfð á Irmra-Hólmi, og upp að
veggnum stóð stórt organ danskt. Ég lét
á mér skilja, að mig langaði til að heyra
íslenzkan söng, og kom þá öll Ifjölskyldan
inn og söng fyrir mig nokkra sálma, en
húsbóndinn sjálfur lék undir á hljóðfæri.
Þá söng dóttir húsbóndans íyrir mig
nokkra danska og íslanzka söngva og lék
undir á langspil. — Um kl. 3 var sezt að
borðum og fengum við ágætis mat, —
steik með sætkrydduðum kirsiberjum og
kálstöppu, en á eftir kom grindabrauð,
góðar norskar t.víbökur, romm og rauðvin.
— Það þótti mér einna fegurst að sjá, hve
börnin voru nákvæm og umhyggjusöm við
gömlu hjónin, foreldra húsmóðurinnar.
Gamla konan var blind og örvasa, en það
bætti henni að nokkru sjónarmissinn, að
hún naut hinnar mestu blíðu og ástúðar
af bömum sínum, og dvöldu þau hjá
henni öllum stundum, er þau máttu af
sjá, til að stytta henni stundir“.
AKRANES