Akranes - 01.04.1955, Blaðsíða 11

emu sinni hafi hann verið 7 tínia að krusa
i land úr Garðsjó inn að Vatnsleysu. Seinni
part vetrar og vor, var líka róið norður í
Rennur. Oft var svo mokfiski upp í klett-
um.
Hér hefur áður verið aðeins minnst á
leiguliðabúskap manna á kóngsjörðunum
í Leirunni. Það má nærri geta hver fjötur
um fót slíkar búsifjar hafa verið fátækum
mönnum, t. d. þegar lítið aflaðist, og allt
varð að leggjast inn í kóngs- eða kaup-
mannaverzlanir til þess fyrst og fremst
að greiða hið háa afgjald og leigur. Löngu
eftir að þessar kóngsjarðir voru seldar,
urðu þó bændur og útvegsmenn þarna að
sækja allt til kaupmannanna og leggja
inn aflann hjá þeim. Þannig segir Eiríkur,
að lengi fram eftir, hafi kaupmennirnir
þegar átt fiskinn, er skipverjar voru búnir
að fletja hann.
Eirikur segir, að ekkert tvennt hafi haft
eins gagnger áhrif i umbótaátt þarna á
Suðurnesjum eins og það, er menn fóru
að fá síld til beitu, og Sparisjóður i Kefla-
vík var stofnaður. Fyrir stofnendum hans
vakti beinlinis, að gera menn óháðari í
verzlun og viðskiptum.
Þegar hér var komið, var auðfengin og
góð beita orðið fjölda útvegsbænda mikið
keppikefli. Það hefur því vafalaust verið
fyrir áeggjan og stuðning einhverra útveg.s-
manna þarna í nágrenninu, sem ungur
maður, fvar Helgason frá Flekkuvík, ræðst
í það að sigla til Noregs og kvnna sér síld-
veiðar þar. Mun þetta hafa verið árið 1880
eða svo. Þessi ferð tvars varð til þess að
hann kemur heim með nokkur síldarnet
(lagnet), og notar þau með góðum ár-
angri. Hér var um mikilsverða nýjung að
ræða, sem gaf góða raun, en þrátt fyrir
það voru menn, sem atyrtu hann fyrir og
færðu það til eins og oftar, að þetta myndi
spilla öllum fiskigöngum og veiðiskap og
því gera miklu meiri bölvun en gagn.
Um þessa ferð sína og ýmislegt í sam-
bandi við þetta skrifar fvar dálitfa grein
í ísafold (des. 1881), er hann nefnir:
,Nokkur orð um sildarveiði o.fl.“. Upphaf
greinarinnar hljóðar svo: „Af því ég á
næstl. vori hefi byrjað að leggja síldar-
net á þeim stöðum, sem þau aldrei hafa
verið lögð áður, en hins vegar af því hlot-
ist misjafnir, og jafnvel ómildir dómar
— eins og oftast mun eiga sér stað þegar
um einhverjar nýjar framfarir er að ræða
— þá finn ég mér skylt, að fara nokkrum
orðum um síldarnet og síldveiði yfir höfuð,
jafnvel þótt ég ekki fengi tækifæri til þess
að kynna mér, að nokkrum mun, sildar-
veiði Norðmanna, helzt vegna þess að
einmitt það ár, sem ég dvaldi i Noregi, var
næstum engin síldveiði í Noregi“.
Svo ræðir ívar um notkun og gildi lag-
neta. Síðar í greininni ræðir hann einnig
ffin reknet, og lýsir því hve þau séu nú
orðið mikið notuð í Skotlandi, þar sem eitt
Nikulásarós í Leii u. Ruddur af Nikulási i Nýlendu,
sem var einyrki, en mikill þrekmaSur, eins og
þeir Vara-brœSur allir.
skip sé með upp í 100 net í trossu. Hann
telur óhugsandi annað en sú aðferð gæti
og komið hér að góðum notum. Því frem-
ur sem hann segir það alvanalegt að sjá
síldartorfur hér ofansjávar í flóanum.
í þessari grein bendir ívar á ýmislegt
í sambandi við netin og síldveiðarnar, sem
beri að athuga. Hann segir t. d. að lag-
netin þurfi að taka upp á hverjum morgni
og hreinsa úr þeim öll óhreinindi. Hann
segir að Norðmenn taki þá stamp, er þeir
fylli af sjó, en hræri hrognum út í bal-
ann. Þau setjist svo á riðilinn og gefi þetta
frá sér maurildi i sjónum
Enn segir ívar: ,,Menn álita að síldar-
beita spilli veiðinni, með því að fiskurinn
flæmist af þeim stöðum, hvar sem hann
sé lagstur þegar síldinni sé beitt. Sam
kvæmt reynslu Norðmanna segir hann að.
þetta sé imyndun“.
Margt bendir til að Ivar hafi ekki farið
neina erindisleysu. Að framtak hans og
rejmsla hans af netunum, er hann kom
með heim frá Noregi, hafi ýtt undir menn
að reyna sildveiðar til beitu. Eftirfarandi
vísu um ívar gerði einhver þar syðra af
þessu tilefni:
tvar leitar landi frá
á lýsu-reit þá gefur.
Ungur skeita sveigir sá,
síld til beitu hefur.
Ivar Helgason, sá er hér er nefndur, var
góður maður og gegn. Hann var um skeið
í þjónustu Edinborgarverzlunar, t. d. verzl-
unarstjóri hennar um nokkur ár á Akra-
nesi. Hann var ágætlega hagmæltur. Með-
Gafl af fiskbyrgi Ólafs Bjarnasonar formanns
og skinnaklœSasaumara í Steinum.
al barna hans, sem á lífi eru: Helgi, fiski-
matsmaður, Kolbeinn, bakari, Jón, bókari
og Anna, kona Þórarins tónskálds Guð-
mundssonar, öll í Reykjavik.
Eins og allir vita, eru Suðurnesin ekki
grösug. Þar hafa löngum verið lítil tún og
illt til ræktunar, engjar og úthagar litlir,
því að landið cr að mestu hraun suður að
Stapa, en þaðan er Skaginn uppblásið
land og stórgrýtisurð. Lengst af hafði
Eiríkur þó þrjár kýr. Fyrst rak hann
kýrnar langar leiðir — eins og aðrir —.
á lélega haga á sumrum, en þær gerðu
litið gagn. Hann fann þá upp á því að
bera þara og fiskifang á móa og mela-
börð í landareigninni, en það varð til þess,
að fljótlega varð þetta óræktarland vafið
grasi. Hann hætti því þegar við hinn
langa rekstur, en beitti kúnum síðan alltaf
á ræktað land, og það varð vitanlega til
þess að kýrnar flæddu úr sér mjólkinni.
Síóra-Hólms vör í Leiru.
Á 19. öldinni sóttu menn ekki síður en
áður á Suðurnes til sjóróðra. Var i öllum
verstöðvum syðra mikill fjöldi sjómanna
víðsvegar að, og mikill fjöldi aðkomuskipa.
Þar réru margir Engeyingar, fjöldi Revk-
víkinga og Seltirninga. I Leirunni einni
munu alltaf hafa verið a. m. k. 14 að-
komuskip auk margra skipa úr hverri
heimavör.
Eiríkur í Bakkakoti mun hafa verið
hinn ágætasti og heppnasti formaður, en
er tregur til að tala mikið um þá hluti
Hann segist aldrei hafa fengið eiginlega
slæmt á sjó, „austur í skip“, sem kallað
er. Einu sinni missti hann þó mann fyrir
borð, en náði honum strax aftur. Aldrei
meiddist hjá honum maður, eða varð neitt
verulegt að.
Kunnugir vita, að örðugt var að gera
út mótorbát úr Leirunni. Þó lét Eiríkur
Guðlaug bróður sinn byggja fyrir sig 1.4
tonna mótorbát, og mun það hafa verið
fyrsti kútter-byggði báturinn, sem kom
þangað suður eftir. Vegna örðugrar að-
stöðu, seldi hann bátinn fljótlega. Þessir
menn munu hafa átt bátinn með Eiríki:
Sigurður Þóroddsson bóndi á Litla-Hólmi,
farsæll formaður og aflamaður, og Sig-
urður Jóakimsson frá Vatnsleysu.
Það vita nú víst færri, að hér var um
AKRANES
47