Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.2004, Qupperneq 12

12 LAUGARDAOUR 11. SEPTEMBER 2004
Helgarblað DV
Auður Laxness
Sveinsdóttir af-
henti þjóðinni
heimili sitt á
Gljúfrasteini um
síðustu helgi með
öllum innanstokks-
munum. Húsið sem
hún hafði byggt og
búið í næstum 60
ár. Auður segir
minningarnar góð-
ar en saknar þess
ekki, sér ekki eftir
neinu og finnst gott
að þess verður not-
ið um ókomna tið.
að er alveg yndislegt að búa
hérna núna,“ segir Auður
þegar hún íylgir blaðamanni
inn í litlu þjónustuíbúðina
sína í Mosfellsbænum. „Mér líður al-
veg afskaplega vel hér það var orðið
alveg ómögulegt fyrir mig að vera
uppi á Gljúfrasteini, húsið var bæði
stórt og erfitt fyrir mig að brölta á
milli hæða,“ segir Auður sem ber
aldurinn vel, 86 ára gömul, og ekki
annað að sjá en hún sé þrælhraust.
„Ég hef bara orðið hraustari með
aldrinum eins skrítið og það er. Ég
var oft veik þegar ég var ung svo hef-
ur þetta bara lagast með aldrinum.
Ég kenni mér hvergi meins í dag, fyr-
ir utan það að ég er slöpp í löppun-
um og geng mjög hægt. Mér líður
annars afskaplega vel," segir Auður
sem ljómar afhamingju og lífsgleði.
Auður hefur hreiðrað um sig í lít-
illi íbúð í húsi fyrir eldri borgara í
Mosfellsbæ. Þar er hún ánægð, sátt
við lífsverkið og nýtur þess að láta
tímann líða án þess að hafa skyldum
að gegna við nokkurn annan en
sjálfa sig. Auður tekur á móti
blaðmanni með bros á vör. Hún er
kát og falleg og ber aldurinn vel. Hún
segir þó að minnið sé aðeins farið að
bregðast sér.
Ibúðin er falleg; tvö lítil herbergi
eins og hún segir sjálf. Auður kveðst
hafa fengið sér allt nýtt þegar hún
flutti frá Gljúfrasteini að undanskild-
um nokkrum stólum og fáeinum
persónulegum munum. Ibúðin ber
vott um góðan smekk og næmni
Auðar fyrir því sem fallegt er. Hann-
yrðir voru hennar líf auk þess að vera
skilningsrík kona nóbelskáldssins
sem hún elskaði frá fyrstu tíð.
Alltaf ákveðin í að búa að
Gljúfrasteini
Hún er ánægð með hlutverkið
sem Gljúfrasteinn hefur fengið.
Finnst vel hafa verið að verki staðið
og eyðir ekki orku í eftirsjá verald-
legra hluta. Hún er samt hálf hissa á
þeirri athygli sem opnun safnsins
fékk um síðustu helgi. Fyrir henni
var þetta bara húsið sem hún hafði
eytt megninu af sínu lífi í, og henni
fannst ekki merkilegt að taka á móti
Svíakonungi þar í vikunni, segir
hann bara hafa verið eins og kóngar
eru, „fámáll og kurteis".
„Halldór var alltaf ákveðinn í að
byggja hús á Gljúffasteini. Þetta var
náttúrlega afskaplega afskekkt þegar
við komum þangað. Við bjuggum
vestur í bæ og það var dýrt að fara
þarna upp eftir í leigubfl. Enda fór-
um við sjaldan, kannski 2-3 sinnum
á meðan verið var að byggja húsið.
„Það var ekkert hús nálægt Gljúfra-
steini nema fáeinir sumarbústaðir
og bærinn að Laxnesi. Móðir Hall-
dórs var ekkja og gat ekki haldið
jörðinni. Hún seldi þess vegna af illri
nauðsyn. Hann var alltaf ákveðinn í
að búa þarna sjálfur, þaðan sem
hann átti sínar bernskuminningar."
Erfitt að fá efni í húsið
„Við byrjuðum að byggja húsið
okkar árið 1945, rétt eftir stríð. Það
var ekki auðsótt að byggja sér hús á
þeim tíma enda hráefni í landinu af
mjög skornum skammti. Halldór var
á Eyrarbakka að skrifa fslandsklukk-
una og ég var í bænum. Byrjað var að
byggja um sumarið, rétt eftir 17.
júní, en við fluttum svo inn rétt fyrir
jól. Húsið var ekki lengi í byggingu
enda var það voðalega illa byggt. Það
þurfti oft að endurbæta húsið sem
lak alla tíð. Það var allt fúsk á þessum
árum. Vinnubrögðin voru ekki jafn
vönduð og nú í seinni tíð. En þetta er
gott hús í dag og löngu búið að gera
við þá galla sem á því voru,“ segir
Auður um fyrstu árin á Gljúfrasteini.
„Við keyptum mest af okkar inn-
anstokksmunum í Danmörku. Hall-
dór hafði góðan smekk fyrir vand-
aðri hönnun og keypti aðeins há-
gæða húsgögn. Hann skipti sér
aldrei af neinu sem varðaði heimilið
nema þegar kom að því að velja hús-
gögn ogmyndlist."
Halldór næmur á góða hönn-
un
„Halldór var mjög næmur fyrir
öllu svona. Ég var ánægð með það
sem við keyptum, hann valdi iðulega
dýra og vandaða muni. Hann hafði
gott auga fyrir því sem fallegt var. Við
áttum mikið af vinum sem voru
myndlistarmenn og eignuðumst
þannig margar fallegar myndir," seg-
ir Auður þegar hún lýsir fyrstu bú-
skapaárunum á Gljúfrasteini.
Auður hefur alla tíð haft áhuga á
hannyrðum. Móðir Auðar var annál-
uð fyrir fallegt handbragð auk þess
sem systir hennar, Ásdís Thoroddsen,
var gullsmiður og þekkt fyrir fallega
skartgripi. Sjálf lagði Auður sitt að
mörkum, skrifaði greinar og bjó til
uppskriftir að fallegum hannyrðum
sem hún hannaði og gerði tilraunir
með. „Ég hef alltaf skrifað heilmikið
um hannyrðir. Mest skrifaði ég fyrir
tfmaritið Hugur og hönd. Þetta vom
mikið pijónauppskriftir og annað
slíkt. Ég vann mikið í höndunum og
hef alla tíð haft mikinn áhuga á hann-
yrðum enda alin upp við handverk
móður minnar. HaÚdór skrifaði lflca
einstaka grein um hönnun í þessi
blöð, hann gerði það ansi vel og hafði
talsverðan áhuga á þessu þótt hann
hafi gert mikið af því að minni ósk.“
Skotthúfurnar slógu í gegn
Auður vildi veg tímaritsins vel
enda var blaðið efnismikið, fjöl-
breytt og vandað. Auður lagði ekki
bara sitt að mörkum til hönnunar-
sögu íslands með skrifum og upp-
skriftum. Hún markaði Iflca sín spor í
tískusöguna þegar hún hannaði
skotthúfur sem slógu í gegn.
„Ég hannaði einu sinni skotthúfur
sem urðu mjög móðins, ég man nú
ekki nálcvæmleg hvenær það var. En
það er ákaflega eftirminnilegt. Nánast
allar stúlkumar í Kvennaskólanum
keyptu af mér húfur. Svo var þetta
orðið þannig að allt ungt fólkið var
farið að ganga með þessar skotthúfur
sem ég hannaði. Ég prjónaði þetta,
þvoði og þæfði. Svo keypti ég lager af
svona stáltöppum sem vom notaðir á
lappir á borðum og notaði þá á skott-
ið á húfunum," segir Auður sem skrif-
aði auk greina sinna um hönnun
ferðabækur um ferðir sínar með Hall-
dóri til Amerflcu og Kína. Þangað ferð-
uðust þau m.a. á lúxusskemmtiferða-
skipum og kynntust ólflcum menning-
arheimum og skemmtilegu fólki. Þau
nutu samkvæmislífsins um borð og
hún segir þau hafa eignast marga
góða vini á ferðum sínum. Skemmti-
legast fannst henni að koma til Man-
illa á Filippseyjum sem hún segir
fagra borg sem nú má muna fifil sinn
fegurri.
Tískan áhugamál frá fyrstu tíð
Auður hefur alltaf haft mikinn
áhuga á tísku og safnaði tískutíma-
ritinu Vogue frá fyrsta degi. Safnið
hefur hún nú gefið bókasafni Lista-
háskóla íslands. „Ég keypti Vogue
eins lengi og ég man eftir mér ég
hafði aldrei fleygt einu einasta blaði.
Ég vona að þetta komi að einhverj-
um notum þarna hjá Listaháskólan-
um. Tískuáhuginn var bara í mínu
eðli, annað hvort hefur fólk þennan
áhuga eða ekki,“ segir Auður sem
enn fylgist með tískunni.
Það var stór stund fyrir hjónin
þegar Halldóri voru afhent Nóbels-
verðlaun. Við það tilefni lét Auður
sérhanna á sig nokkra kjóla eftir
þekktan danskan kjólahönnuð. „Ég
var í afskaplega fallegum kjól sem nú
er komin niður á Þjóðminjasafn. Ég
gerði mikið af því að láta hanna og
sauma á mig fatnað í Danmörku.
Halldór hafði gert það löngu áður en
ég kynntist honum en hann gerði
alltaf miklar kröfur til klæðnaðar og
var alla tíð með sama klæðskerann í
Danmörku. Hann fékk sendar efn-
isprufur sem hann valdi úr og síðan
voru fötin hans saumuð. Hann átti
alltaf voðallega falleg föt og hafði
mikinn áhuga á því.“
Ást við fyrstu sín
í bókahillum Auðar eru nú aðeins
fáar vel valdar bækur. Önnur hillan
hefur að geyma gamlar bækur eftir
Halldór sem Auður segist hafa átt
áður en hún kynntist skáldinu í eigin
persónu. „Hann var orðin mjög
þekktur þegar við kynntumst og ég
hafði lesið bækur hans. Við hittumst
fyrst á Laugarvatni. Það var voðalega
móðins að vera þar á þeim tíma.
Hann var talsvert eldri en ég. Ég var í
sumarfríi og fór gjarnan þangað þeg-
ar ég vildi gera eitthvað skemmtilegt.
Hann var að skrifa þegar við hitt-
umst og ég held að það sé óhætt að
tala um ást við fyrstu sýn. Við vorum
saman öllum stundum eftir að við
hittumst," segir Auður sem finnst
það samt svolítið skrítið hversu fljótt
þau urðu ástfangin og næstum óað-
skiljanleg frá fyrsta degi. „Hann bjó á
þeim tíma á Vesturgötu en ég á
Bárugötu, þannig að það var stutt á
mflli ókkar. Við höfðum það alltaf
voðalega gott saman," segir Auður
um fyrstu árin með Halldóri.
Auður stóð alla tíð að baki mann
sínum og studdi hann til sinni verka.
„Það var alla tíð mjög gott að búa
með Halldóri. Hann var afskaplega
góður eiginmaður. Hann kom aldrei
nálægt neinum húsverkum eða slíkt
og ég gerði aldrei neinar kröfur um
það enda hafði hann margt á sinni
könnu. Hann gerði bara það sem
honum sýndist, fór t.d. til útlanda
þegar hann lysti. Ég vandist þessu
strax og sætti mig vel við hlutverk
mitt frá byrjun."
Saknar einskis
Auður segist vera hætt að sakna
Halldórs enda langt síðan hann dó
eftir að hafa legið lengi veikur. Hún
er löngu búin að skila ævistarfi sem
fáir geta státað af. „Halldór dó
nokkrum árum á undan mér, reynd-
ar mörgum því ég er ekki dáin enn,“
segir Auður og hlær. „Hann var búin
að missa málið og búinn að vera
lítilfjörlegur lengi áður en hann dó.
Ég man að ég var á skemmtun niður
í Hlégarði þegar Duna dóttir okkar
kemur til mín og segir mér að hann
sé að deyja. Ég fór þá inn á Reykja-
lund og svaf hjá honum síðustu nótt-
ina sem hann var á lífi. Kaþólski
presturinn kom fljótlega eftir að
Halldór hafði kvatt og gerði allt það
sem honum bar að gera. Hann var
svo jarðaður á kaþólska vísu. Ég hef
aldrei verið kaþólsk og ég hef bara
haft mína barnatrú. Við töluðum
aldrei um trúmál þannig að þetta var
aldrei hluti af okkar lífi saman. Hall-
dór vissi mjög mikiö um trúmál og
hafði mikinn áhuga á þeim. Eftir að
hann dó fann ég heilmikið af trúar-
bókum og skjölum í hans safrii," seg-
ir Auður sem var hálf hissa að því að
rekast á svo mikið af trúarefni í skjöl-
um Halldórs.
Nýtur hvers dags
Auði líður best heima í Iitlu íbúð-
inni sinni og kann vel við fábrotið líf
sitt í seinni tíð. „Ég fer lítið út nú orð-
ið, held mig hér heima og reyni að
gera mest lítið. Mér finnst mest gam-
an að lesa bækur. Reyni að lesa það
sem kemur út eins og ég get. Ég les
bækur á öllum tungumálum bæði
skáldsögur og ævisögur. Ég get nú
ekki sagt að ég lesi mikið af bókun-
um hans Halldórs nú orðið. Gríp í
þær einstaka sinnum. Hef alltaf
gaman af þeim," segir Auður. Við
kveðjumst eftir að hún hefur sýnt
blaðamanni myndlistina sem prýðir
litla fallega heimilið hennar í Mosó,
þar sem henni líður svo vel.
freyr@dv.is