Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.2004, Side 28

28 LAUGARDAGUR 7 7. SEPTEMBER 2004
Helgarblað DV
Rímur og alpýðuvísur gleymdust
hur sem hmr áttu sísl að gleymast
Kvæðamannafélagið Iðunn fagnar 75 ára
afmæli með Qögurra diska útgáfu og
hátíðardagskrá í Borgarleikhúsinu á
vikudag. Félagar hafa aldrei verið fleiri,
formaður þeirra er Steindór Andersen.
„Ég hef stundum velt fyrir mér
hvort tónleikahald Jóns Lárussonar
kvæðamanns árið 1928 hafi ekki
hvatt menn til stofnunar félagsins,"
segir Steindór Andersen formaður
kvæðamannafélagsins Iðunnar. „Á
Jónsmessunni sumarið eftir fór Bjöm
Friðriksson með systrum sínum, eig-
inkonu og dóttur í Þingvallaferð. Þau
systkini ræddu sín í milli hvort ekki
væri rétt að stofna til félagsskapar af
þessu tagi. Ein systra Björns sá Kjart-
an Ólafsson á Völlunum, skaust tfi
hans og bar þetta upp við hann.
Kvæðamannafélagið Iðunn var svo
stofhað um haustið, 15. september
1929 og verður því 75 ára á miðvilai-
dag.“
Æfa kveðskap, safna rímna-
lögum og vísum
Félagar á stofnfundinum vom 33
talsins, Kjartan var kjörinn formaður
og tilgangur félagsins hefur æ síðan
verið að æfa kveðskap, safria rímna-
lögum og alþýðuvísum, fornum og
nýjum og viðhalda lifandi flumingi
stemmanna. „Síðan hefur þetta
gengið, auðvitað með hæðum og
lægðum, eins og gengur," heldur
Steindór áfrcun. „Mig minnir að árið
1959 hafi verið flestir eða 163 talsins.
Þegar ég gekk í það voru við 140 en
nú erum við um 220 og erum svona
frekar á uppleið. Áhugi ungs fólks er
mikill en það virðist ekki hafa mikinn
áhuga á að sækja fundi hjá okkur,
það vill gera lilutina öðruvísi og
kannski er líka kominn tími til þess. A
fundunum eru málin rædd, haldnir
fyrirlestrar um gamla tónlist, rímna-
kveðskap og skáld. Og síðan kveðum
við saman, yfirleitt stígur rúmlega
helmingur fundarmanna á stokk og
kveður. Þá eru menn yfirleitt að æfa
sig á stemmum sem flestir kunna.“
Hefðin breytist
„En auðvitað verða breytingar á
hefðinni þegar fólk kemur svona
saman í staðinn fýrir að hver kúri í
sínu horni,“ tekur Steindór fram.
„Menn samræma sig og læra fleiri
stemmur. Áður fyrr kunnu aiiir
kvæðamenn ekki endilega margar
stemmur, þeir notuðu sitt lag, meira
og minna sama lagið aila tíð. Kunnu
kannski svona tvær, þrjár stemmur
og teygðu þær yfir á aðra bragar-
hætti. En með stofnun félagsins og
reglulegum fundum byrjuðu menn
að safha ótal stemmum í kollinn. Þeir
sem lim á stemmurnar sem söfnun-
argripi og vissu að ekki gekk vel að
skrifa þær á nótur, lærðu þær bara í
gríð og móð. Til voru þeir sem kunnu
allt að 600 stemmum og þetta fólk var
innan félagsins. Afkomendur Bólu-
Hjálmars eru enn gríðarlega minnug-
ir á stemmur og texta, þarna virðist
mér ansi sérstakt fólk á ferðinni."
Ekki alinn upp við kveðskap -
og þó
Sjálfur segist Steindór ekki alinn
upp við kveðskap. „Og þó, afi minn
kvað rímur en fór ekki með margar
stemmur. Yfirleitt trúarlegar vísur
Frábær verðtilboð á
heilsársdekkjum/vetrardekkjum.
i-----i---—:------------|\
155/80R13 frá 5 590
185/65R14 7.5U0
195/65R15 frá P.SuO
Vl 95/70R15 8 pr. sendib. frá 7 ?.7u0
Stekjum og teruhim b/llnn þinttl
VÍSÁ p ,
Léttgreiðslur
vaxtalusar
biéJkö

BILKO
bTUcofi
- Betri verð!
S SmiOjuvfsgi | Rauð 9ata | bjlko.is j Sími 557-9110
Steindór Andersen,
formaður Kvæða-
mannafélagsins Ið-
unnar. Við Fidelio
grammófón í Útvarps-
húsinu sem kvæðasystk-
inin Margrét Hjálmars-
dóttir, Ingibjörg Hjálm-
arsdóttir Bergmann og
Hjálmar Hjálmarsson
gáfu RÚV1994.
eftir Hallgrím Pétursson. Á sunnu-
dögum rölti hann milli stofu og her-
bergis, alltaf sömu leiðina og
raulaði fyrir munni sér. Þetta var
hans siður á sunnudögum. Og með-
an ég var að læra þetta komust mín-
ir krakkar ekki hjá því að læra þetta
í leiðinni. Ég var fyrst í Kvæða-
mannafélagi Ilafnarfjaröar og lærði
þar af upptökum svona kringum
1989. En allra fyrst byrjaði ég á að
læra af Sveinbirnri Beinteinssyni,
stemmurnar hans. Ég held bara að
þessi gamli heimur heilli mig, ég
sæki í fúkkalykt og eyðibýli, ætli
þetta sé elcki ein af þessum óútskýr-
anlegu nostalgíum."
Leiddist út í alls konar sam-
starf
Steindór hefur unnið með fjöl-
breyttum hópi fólks við útbreiðslu
kveðskaparins, má þar nefria írska
þjóðlagalandsliðið á síðustu Listahá-
tíð, Lúðrasveit Reykjavíkur, áströlsk-
um frumbyggjum, Sigurrós, Hilmari
Emi Hilmarssyni, strengjasveit, kór
og Páli á Húsafelli. „Það eru ekki
margir sem geta verið ósammáia
þessari stefnu," útskýrir Steindór.
„Viðhorfið í félaginu var lengi að
halda arfinum hreinum og blanda
honum ekki saman við annað, öðru
var illa tekið. Ef ég hefði byrjað á
þessu fyrir 40 árum hefði ég verið
rekinn úr félaginu, en nú eru fáir eftir
sem ekki vilja hrófla við neinu. Sjálfur
hefði ég helst búist við að sú mikla
kvæðakona, Margrét Hjálmarsdóttir,
fyndi að við mig en, það er nú eitt-
hvað annað, við Margrét kveðumst á
í simann! Eins er fyrrverandi formað-
ur félagins, Ormur Ólafsson, Jtrifinn
af þessu enda verða menn að gera sér
grein fyrir því, að ef þetta á að tóra
þarf að gera ýmislegt. En þessar hug-
myndir eru ekki frá mér komnar, ég
leiddist út þetta með hinum og þess-
um.“
Kveðskapurinn hljóðritaður
Frá stofiiun Iðunnar hefur einn
megintilgangur félagsins verið söfn-
un og varðveisla kvæðalaga að sögn
Steindórs. „í lagasöfnunum er slíkur
fjársjóður og ef upptökutæknin hefði
verið fyrr á ferðinni ættum við miklu
meira og breiðara safn. Menn söfn-
uðu því sem auðveldast var að læra
og með laglínum, en gamli kveðskap-
urinn fór oft fyrir ofan garð og neðan
meðan enginn voru upptökutækin
og ekkert hægt að skrifa. Þá misstum
við mikið úr þessum sjóði. Á affnæl-
inu gefum við út fjóra diska og þar er
einnig að finna nótnaskrift og texta af
200 fyrstu lögum Iðunnar frá 1935 og
36 af textum Atla Ólafssonar íAtla-
búð og Önnu Friðriksson í Hljóð-
færahúsi Reykjavíkur. Þá lét kvæða-
mannafélagið gera 50 fjögurra laga
plötur og færði Þjóðminjasafhi Is-
lands að gjöf á 10 ára aftnæli Iðunnar
1939. Þaðan höfum við fengið þær til
afritunar og notað sem kennsluefni í
okkar hópi, en gefum út á miðviku-
dag. Félagar í Iðunni hafa aldrei gefist
upp þótt á móti hafi blásið og ævin-
lega þijóskast við að halda sína fundi
og því hefur þetta lifað fram á okkar
tíma,"
Framtíð kvæðamanna
„Ég er afskaplega bjartsýnn á
framtíðina," segir Steindór. „Og
verð að vera það. Ég sé fyrir mér að
það sem félagið stendur fyrir eigi
eftir að verða sterkari þáttur í námi.
Bæði komi þetta inn í tónlistarnám,
sem er auðvitað sjálfsagt en ekki
síður í leik- og grunnskóla. Þetta
gleymdist nefnilega þar sem það
átti síst að gleymast. Áhuginn í út-
löndum er sífellt að aukast, núna
síðast vegna Hrafnagaldurs Óðins,
en hann verður fluttur á mennipg-
arhátfðinni í París í haust. ,Fólk úti í
heimi virðist vera að átta sig á því að
á íslandi eiga menn fjársjóði sem
ekki hafa verið gerðir opinberir.
Eddukvæðin, rokksveitir, rímur og
alþýðuvísur renna saman næstum
öllum til ánægju og yndisauka,"
segir Steindór Andersen formaður
Kvæðamannafélagsins Iðunnar.