Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.2004, Síða 15

IJV Fréttir
MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 2004 15
í DV á miðvikudögum
Starfsmenn undirsmásjánni?
Rafrænt eftirlit með einstak-
lingum nefnist málþing sem
hefst í dag klukkan 8.30 á
Grand Hóteli við Sigtún. Þar
verður rætt um reglur um raf-
ræna vöktun starfsmanna sem
öðlast gildi á næstu dögum og
um niðurstöður nýrrar rann-
sóknar um umfang og einkenni
rafræns eftirlits á vinnustöðum,
líðan starfsmanna og persónu-
vernd og um þátt stéttarfélaga.
Ný rannsókn sýnir að um 18%
starfsmanna hér á landi segj-
ast vinna undir eftirliti en
margir segjast ekki vita hvort
svo sé. Að málþinginu standa
Vinnueftirlitið, Landlæknis-
embættið, VR, Rafiðnaðarsam-
band Islands og Rannsóknar-
stofa í vinnuvernd.
Björn Harðarson og
Eygló Guðmundsdóttir
sálfræðingar
gefa lesendum góð
ráð til að viðhalda
sálarheill.
hræðslunni við að
fólM líki ekki vel við
þá. Þeir virðast vilja
þóknast öllum og að
öllum verði að líka
vel við þá.
Lélega sjálfs-
traustið á sér oft
langa sögu og hefur
kannski mótast í
uppeldi í brotinni
fjölskyldu (þar sem hefur t.d. verið
áfengisneysla, ofbeldi o.s.frv.) en
getur líka hafa þróast við einhvers
konar höfnun, eins og t.d. einelti.
Hluti vandans er auk þess vani, þar
sem einstaklingur með þetta
vandamál þekkir illa reynsluna af
því að segja „nei“ og hefur þá oft
oftúlkað afleiðingu þess að segja
nei við einhvern. Því miður virðist
leitin að því að „öllum lfki vel við
mig“ oft snúast upp í andhverfu
sína. Dæmi um hvernig það gerist
er þegar einstaklingur kýs ffekar að
svara beiðni einhvers á þá leið: „Já,
ekkert mál, ég kem" - og mætir
samt ekki, ffekar en að þurfa að
segja nei. Þetta tengist sjálfs-
traustinu, eins og ég nefndi áður,
og hugsanimar sem „poppa" upp í
þessum aðstæðum em á borð við:
„Ef ég segi nei, þá... talar hann
aldrei við mig aftur", „...líkar henni
ekki við mig", „...þolir mig ekki",
o.s.frv. Vandinn er hins vegar að
þessi svik fá marga til að verða
Spyrjið
sálfræðingana
DV hvetur lesendur til að senda inn
spurningar til Eyglóar og Björns.
Þau svara spurningum lesenda í DV
á miðvikudögum. Netfangið er
kaerisali<a>dv.is.
ósátta við þá. Auk þess er það líka
þannig að þegar þú segir já í sífellu
upplifa margir að hægt sé að nota
þig, þú sért ekki ákveðinn, og fólk á
erfitt með að skilja hvenær „já"
þýðir raunverulega „já“. Fullorðið
fólk vill (eins og börnin) fá skýr
mörk í samskiptum og „nei" eykur
oft frekar virðingu annarra þegar
það er nýtt á „réttan" hátt.
Erfítt að segja nei
Þetta er oft svolítið erfitt vanda-
mál að vinna með, en mikilvægt er
að tengja það kvíða og sjálfsmynd.
Þessi vandi getur leitt til erfiðleika í
samböndum. Makar „já-einstak-
linga" eiga nefrúlega oft eifitt með að
skilja vandann, segja kannski iðu-
lega: ,Af hverju segirðu bara ekki
nei?“ og upplifa þar af leiðandi oft að
fjölskyldan skipti þá ekki máli. Þetta
er hins vegar alvöm vandamál sem
einstaklingnum tekst illa að leysa,
það er honum virkilega mjög erfitt
að segja bara „nei". Hann vill oftar
en ekki ekkert frekar en að sinna
fjölskyldunni betur, en er fastur í
vítahring „jámannsins/jákonunnar"
sem þorir ekki að segja „nei". Mikil-
vægt er fyrir ykkur að vinna saman
að lausninni, reyna að sýna hvort
öðru skilning, en jafnframt því
kerfisbundið styrkja leiðir til að segja
oftar nei á réttum stöðum.
Gangi þér vel,
Bjöm Haiðaison sálíræöingui.
Traustur
vinur gegn
þunglyndi
Börnum sem beitt hafa
verið ofbeldi, hvort sem er
líkamlegu eða andlegu,
gengur betur að vinna bug
á þunglyndi sem oftast er
fylgifiskur lífsreynslunnar
ef þau eiga sér trúnaðarvin.
Þetta er niðurstaða banda-
rískrar rannsóknar sem
unnin var við Yale-háskóla
og tók til 57 barna á aldrin-
um 5 til 15 ára sem beitt
höfðu verið ofbeldi. Þrátt
fyrir að þunglyndi væri í
ættum sumra barnanna og
þau þar með líklegri til að
þjást af sjúkdómum reynd-
ust þau böm sem áttu sér
trúnaðarvin koma mun
betur út úr könnuninni en
hin sem ekki höfðu neinn
að tala við.
Kíkirí
búðir
ogá
kaffihús
,Ætli ég rækti and-
ann ekki einna helst
með því að sofa," segir
Halla Helgadóttir, graf-
ískur hönnuður. „Eg er í
krefjandi starfi og yfir-
leitt með alltof mikið á
minni könnu þannig að
þegar kemur stund milli
stríða þykir mér gott að
sofa lengi. Annars finnst
mér mjög endurnær-
andi að labba niður í
bæ, kfkja í tvær eða
þrjár skemmtilegar
búðir, hangsa svolítið í
bókabúð og kannski fá
mér kaffi á Súfistanum
með vinkonu eða ein-
hverju skemmtilegu
tímariti."
Sæl, Siguibjöigl
Já, við þekkjum töluvert til
einstaklinga sem eiga í samskonar
vanda og maðurinn þinn, að
minnsta kosti miðað við lýsinguna á
honum. Reyndar erum við kannski
ekki svo hissa á að bréfið komi frá
þér (maka þess sem á við þessa gerð
vandamáls) - það er nefnilega það
sama sem gerist þegar einstaklingar
með svipaðan vanda koma til
sálfræðings, þá er það makinn sem
hefur samband eða þessir einstak-
lingar tjá sálfræðingnum að makinn
hafi sent þá. Það er sennilega hægt
að kalla þetta vandamál ýmsum
nöfnum.
Meðvirkni er hugtak sem margir
eru famir að þekkja. Meðvirkir
einstaklingar forðast að setja fólki í
kringum sig mörk og segja upphátt
hvað þeim finnst, heldur reyna þeir
frekar að láta allt hta vel út á yfir-
borðinu og að allt sé í lagi.
Þetta hugtak er oftast tengt
aðstandendum fíkla og felur merk-
ingin að hluta til í sér að meðvirka
hegðunin viðheldur að hluta til
vandamálinu hjá fíkhnum. Það
kemur ffarn í ýmiss konar
hegðun og gæú það til
að mynda verið
þannig hjá
manni
þín-
um,
að
Sigurbjörg spyr:
Sæll! '
Vandi minn er í
raun vandi mannsins
míns. Hann er ósköp
ljúfur maður sem öllum líkar
vel við. Það er hins vegar hluti
af vanda hans. Mér finnst
vinir hans vaða yfir
hann, fólk sem vinnur
hjá honum kemst upp
meö allt, hann er alltaf
að hjálpa eða redda
öllum í kringum sig.
Hann hins vegar lofar,
gleymir og frestar öllu hér
heima og gagnvart okkur í
skyldunni og þá oft
hann er að redda öðrum.
hann ekki til að breytast, þrátt
fyrir loforð, og lendi oft f að
vera þessi leiðinlega sem er
alltaf nöldrandi í kringum vini
hans og þarf að taka starfs-
fólkið í gegn. Þekkið þið svona
mann og heitir þetta vanda-
mál eitthvað?
Kæikveðja, Siguibjöig.
þegar hann sér greinilega að starfs-
maður hans stendur sig ekki þá
getur hann ekki minnst á það,
gagnrýnt, eða í verstu tilfellum sagt
starfsmanninum upp. Vandamálið
heldur þar af leiðandi bara áfram og
versnar jafhvel.
Undanlátssemi er vandinn í
hnotskurn
Hins vegar, þegar á heildina er
litið, finnst mér meðvirkni ekki
endilega besta orðið yfir þennan
vanda þar sem t.d. í mörgum þess-
ara tilfella er ekki endilega verið að
viðhalda neinum vanda annarra -
frekar viðheldur hegðunin hans
eigin vanda. Þetta á t.d. við þegar
maðurinn þinn lætur undan þrýst-
ingi annarra sem biðja hann um
aðstoð. Undanlátssemi er hugtak
sem mér finnst kannski lýsa betur
þessum vanda. Við gætum líka
einfaldlega kallað þessa einstak-
linga „jámenn" (eða „jákonur") því
vandinn, í hnotskurn, felur í sér að
segja já við öllu og eiga í erfiðleik-
um með að segja nei, þrátt fyrir að
vilja það eða hafa hreinlega ekki
möguleika á að vinna verkið þó svo
að viðkomandi myndi gjarnan vilja
það.
Kvíði og lélegt sjálfstraust
„jámannsins"
Þegar maður ræðir við einstak-
linga með þetta vandamál þá tala
þeir oft um kvíða, sem þeir upplifa
þegar þeir standa frammi fyrir því að
þurfa að segja eitthvað neikvætt við
aðra eða neita einhverjum um
greiða. Þeir eru oft búnir að ákveða
að vera ákveðnir og segja nei, en
þegar á hólminn er komið upplifa
þeir mikið óöryggi og kvíða og segja
já eða hreinlega forðast umræðuna
við viðkomandi. Hluti af kvíðanum
tengist lélegu sjálfstrausti og
Sumir segja alltaf já
hott beir meini nei