Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2004, Qupperneq 14

74 LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 2004
Helgarblaö DV
Matsland ser ekk eftr nenu
Rúnar Ben Maitsland afplánar nú
þunga dóma fyrir fíkniefnainnflutn-
ing á Lida-Hrauni. DV heimsótti
Rúnar á Hraunið í fylgd Stefáns
Mána rithöfundar. Rúnar hjálpaði
honum við gerð bókarinnar Svartur
á leik sem fjallar um undirheima
Reykjavíkur. Heima sem Rúnar Ben
þekkir vel. Þrátt fyrir glæpi sína tekst
Rúnar á við hvern dag af æðruleysi.
Hann á átta ára gamal barn £ Kanada
sem veit ekki að pabbi þess er í fang-
elsi en segist ekld sjá eftir neinu. Líf-
ið sé ágætt bak við lás og slá.
Það er nær tíu stiga frost þegar ég
og Stefán Máni rithöfundur leggjum
af stað upp á Lida-Hraun. Á leiðinni
á Hraunið má sjá bfla við vegkant-
inn, með brotnar rúður eða sprung-
in dekk. Við ædum að hitta Rúnar
Ben Maitsland. Alræmdan fíkni-
efnasala sem fékk á dögunum sex
ára dóm fyrir aðild sína að stórfelldu
fflcniefnamáli auk þess sem hann
situr af sér fimm ára dóm fyrir ann-
an anga af sama máli.
Skáld á Hrauninu
Stefán Máni er með fjögur eintök
af nýjustu bók sinni Svartur á leik í
hvítum innkaupapoka. Hann ædar
að gefa Rúnari bækumar ásamt
nokkrum eintökum af Hótel Kali-
fomíu sem Stefán gaf út í fyrra. í
svörtum á leik rannsakar Stefán
Máni undirheimana. Rúnar Ben
hjálpaði honum í þeirri rannsókn.
Og betri heimildarmann er trú-
lega erfitt að finna. Rúnar Ben hefur
verið viðriðinn glæpi allt frá ung-
lingsárum sínum. Eftir nokkrar mín-
útur, þegar ég sit með honum í
gestaherbergi á Lida-Hraimi, horfir
hann á mig og segir: „Ég kann bara
ekkert annað."
Þegar glæpir em allt sem þú
kannt er kannski ekki að undra að
vinnuveitandinn í dag sé Fangelsis-
málastoftiun.
Á leiðinni á Hraunið rifjar Stefán
upp að hann hefði tvisvar sinnum
áður komið á Litía-Hraun. Einu
sinni til að heimsækja vin sinn. í
annað skiptið til að lesa upp með
Bubba Morthens á aðfangadag.
Stefán segir þetta hefð hjá Bubba.
Sjálfur hafi hann bara nennt að eyða
einum aðfangadegi frá konu og
barni.
Nú emm við komnir á Hraunið
og stöndum upp þegar Rúnar Ben
Maitsland heilsar okkur með glað-
legri rödd inni í gestaherbergi.
Þungur dómur
„Sælir drengir," segir Rúnar og
fær sér sæti. Gestaherbergið er í
gæsluvarðhaldsálmunni. Það er
búið sófa, skrifborði og nokkrum
stólum. Við hliðina á herberginu er
lítill einangmnarklefi. Brún dýna
liggur á gólfinu og járnhringir em
fastir við gólfið. Trúlega til að hægt
sé að binda menn niður þegar fjör
færist í leikinn.
Og þykk járnhurðin á einangrun-
arklefanum stendur opin. Neglur
hafa skilið eftir för í hurðinni.
Eftir að Stefán Máni hefur afhent
Rúnari bækurnar spyr ég Rúnar hver
hans viðbrögð við dómi Héraðsdóms
Reykjavflcur séu. Rúnar var dæmdur í
sex ára fangelsi en hann hefur þegar
hlotið fimm ár fyrir annan anga af
sama máli. Bróðir Rúnars, Davíð Ben
Maitsland, fékk fjögur og hálft.
„í fyrsta lagi á ekki að hengja
bróður minn fyrir að líta eins út og
ég,“ segir Rúnar sem er ekki sáttur við
hinn þunga dóm. „Údendingarnir frá
Hamborg sem vom í viðskiptum við
mig þekktu okkur ekki í sundur.
Bróðir minn kom ekkert nálægt
þessu þó vitnin hafi borið öðm við.“
Rúnar segir það einnig ljóst að
dómnum verði áfrýjað til Hæstarétt-
ar. Refsingin sé aílt of þung miðað
við eðli brotsins.
Einn dagur í einu
Stefán Máni tekur upp penna og
áritar eintak handa Rúnari. Þeir
kynnmst árið 1993 þegar Rúnar sat
ásamt bróður sínum á Kvíabryggju
og Stefán heimsóttí vin sinn þangað.
Þegar Stefán byrjaði svo rannsóknar-
vinnu sínu íyrir Svartur á leik leitaði
hann til Rúnars sem sat í fangelsinu á
Akureyri.
„Mig vantaði bara ákveðnar upp-
lýsingar," segir Stefán. „Til dæmis
hvort það væri raunverulegt að menn
græfu dóppeninga í jörðu í Hamborg.
Það var svo tilviljun að mál Rúnars
tengdist einnig Hamborg. Rúnar
sagði mér að þetta væri ekki svo langt
ffá því sem gerðist í raun og veru."
Vemleiki Rúnars Ben Maitsland
einskorðast í dag við Litía-Hraun.
Rúnar er með gul sólgleraugu sem
em kannski einkennandi fyrir viðhorf
hans til h'fsins. Þetta er ekld neikvæð-
ur maður sem segir okkur sögu sína
þennan fimmtudag á Hrauninu.
„Ég lít alltaf björtmn augum á
hlutina," segir Rúnar. „Það hvarflar
ekki að manni að strjúka eða brjóta
reglurnar. Tíminn héma er fljótur að
líöa. Þú verður bara að taka einn dag
fyrir í einu."
Stubbarnir á Hrauninu
Rúnar segir margt gott hafa gerst í
aðbúnaði fanga. Hann er með tölvu
inni hjá sér. Sjónvarp. Leikjatölvu.
Bráðum fær hann svartan hæginda-
stól.
„Síðan Valtýr tók við sem fangels-
ismálastjóri hafa hlutimir breyst.
Hann lítur ffekar á þetta sem betrun-
arvist en refsivist. Ég er sammála
þeirri nálgun. En ég veit líka að ef
maður gerir eitthvað af sér missir
maður ffíðindin," segir Rúnar en eitt
af því sem margir fangar leiðast út í á
Hrauninu er dópið.
Rúnar segist hafa notað dóp, hass,
e-töflur og spítt upp á dag í ein 17 ár
en hætt því um leið og hann fór inn á
Hraunið.
„Þeir sem nota dóp héma em að-
allega Stubbamir," segir Rúnar.
„Stubbamir em þeir sem em að af-
plána stutta dóma og er því sama um
hvernig vistin er. Vita að þeir sleppa
hvort sem er fljótt aftur út.“
Sú er ekki raunin með Rúnar.
Hann er nú að sitja af sér fimm ára
dóm og á dögunum bættust sex ár
við fyrir fíkniefnabrot.
„Það væri heimskulegt fyrir mig
að storka reglunum. Ég á eftir að vera
hérna lengi og því betra að hlutírnir
séu í góðu. Ef ég fengi mér í pípu
myndi ég missa allt," segir Rúnar og
bætir við að dóp sé nokkuð sem erfitt
sé að stoppa á Hrauninu. Ef menn
ætíi sér eitthvað finni þeir vanalega
leiðir til að gera það.
Dýrmætar mínútur
Ég bið Rúnar að lýsa venjulegum
degi. Ef eitthvað er til sem heitir
venjulegur dagur í fangelsi. Rúnar
segist vakna og fara í vinnuna, taka
svo á því í lyftingasalnum og fara svo
í göngutúr um svæðið. Á kvöldin em
svo alltaf námskeið og eitthvað um
að vera. Klefunum er lokað klukkan
tíu og næstí dagur tekur við.
Eitt af námskeiðunum var um
daginn þegar Hróksmenn mættu til
að kenna föngunum skák. í fylgd
Hróksins var erlendur stórmeistari
sem eitt sinn var sá fimmti besti í
heiminum. Rúnar hlær þegar hann
segist hafa náð jafntefli við hann.
„Ég lærði að tefla þegar ég fór inn
í fangelsi. Nú tefli ég mikið á netinu.
Vanalega við stígaháa menn. Þannig
bætir maður sig á skemmstum tíma,"
segir Rúnar.
Talið berst að veröldinni utan
Hraunsins. Stundum fá fangamir
dagsleyfi. Rúnar segir mörgum
bregða í brún að sjá breytingarnar á
samfélaginu. Það breytist margt
þegar árin verða mörg bak við lás og
slá.
„Maður heldur að samfélagið sé
eins og þegar manni var stungið inn.
Að þú getir bara gengið aftur inn í
þinn gamla heim," segir Rúnar. „En
þegar maður kemur út sér maður
hvað allt hefur breyst. Það er búið að
byggja svo mikið af nýjum húsum.
Setja slaufur á götumar. Tíminn
stendur ekki í stað."
Stefán Máni kemur inn í umræð-
una. Hann segist þekkja nokkra
fanga sem reyni að gera allt þegar
þeir fá dagsleyfi en endi á að gera ekki
neitt.
Rúnar hlær. Hann kannast við
þetta. Segist í dag alltaf nýta tímann
fyrir hádegi í útréttíngar svo hann
hafi seinnipartínn fyrir sjálfan sig.
„Ein bíóferð getur samt tekið nær
allan tímann þinn. Mínúturnar þar
sem þú ert frjáls em dýrmætar."
Dóplistinn rugl
Rúnar hefur margt að segja um
samfélagið í dag. Hann segir hörkuna
í undirheimunum mun meiri en þeg-
ar hann var upp á sitt besta. Menn
svífist einskis.
„Ég skil ekki til hvers menn em að
ráðast á fjölskyldur. Mömmur og
pabba. Hvað kemur fjölskylda ein-
hvers sem skuldar skuldinni við?
Þetta er bara mgl og á ekki að líðast,"
segir Rúnar Ben Maitsland en nafn
hans er í hugum margra tengt við
dóp og ofbeldi.
„Auðvitað er Maitsland-nafhið
orðið þekkt," segir Rúnar. „Það trufl-
ar mig samt ekkert. Það er verra að
bróðir minn þurfi að líða fyrir það
sem ég hef gert."
Nafn Rúnars birtist til dæmis á
hinum fræga dóplista sem Björn
Tómas Sigurðsson settí á netið. Nú er
búið að loka síðunni eftir að
Persónuvemd greip til aðgerða.
Rúnar Ben var ekki sáttur við að vera
á þessum lista.
„Það er alveg út í hött að birta
svona lista á netínu. Þessi maður
sagðist lflca hafa hringt í mig þegar
syni hans var rænt og ég hefði hjálp-
að honum. Þetta kannast ég bara
ekkert við. Sonur hans er reyndar
nýfarinn héðan af Hrauninu. Hann
er búinn að vera í þessum bransa
lengi en ekki sá ég hans nafn á list-
anum. Og ef ég hefði hjálpað gæjan-
um, er þetta þá þakklætíð? Að lenda
á einhverjum listá. Þetta er algjört
mgl."
Skemmtilegur tími
Rúnar Ben segir Guðmund Sesar
Magnússon, sem nýverið gaf út bók
um reynslu sfna af handrukkumm,
einnig vera að búa hlutí til.
„Þetta er bara tilbúningur hjá
Guðmundi. Hann hefur fengið þess-
ar lýsingar upp úr einhverri bíó-
mynd. Eg meina, eftir hverju áttu
þessir handrukkarar að vera að slægj-
ast? Ekki áttí hann pening. Það er
kannski fyrst núna eftir að Sirrý gaf
honum hálfa milljón sem kallinn er í
hættu," segir Rúnar og hlær hátt.
Rúnar og Stefán Máni Rúnar Ben hjálpaði
Stefáni með bókina Svartur á leik.
Tíminn líður hratt þennan
fimmtudag á Hrauninu. Rúnar Ben á
marga fimmtudaga eftir á Hratminu.
„Eg sé ekki eftir neinu," segir
Rúnar sem á átta ára son úti í
Kanada. Hann segist vera í góðu
sambandi við barnsmóður sfna.
Krakkinn vití þó ekki að hann sé í
fangelsi. Rúnar bætir við: „Ég leiddist
út á þessa braut ungur og kann ekki
annað. Þetta var skemmtilegur tími.
Ef ég ætti val myndi ég trúlega fara
sömu leið á ný.“
simon@dv.is
Auðvitað er Maitsland-nafnið orðið þekkt. Það truflar mig samt ekkert.
Það er verra að bróðir minn þurfi að líða fyrir það sem ég hefgert.