Dagblaðið Vísir - DV - 19.03.2005, Blaðsíða 54

54 LAUGARDAGUR 19. MARS 2005
Helgarblað DV
Skussinn fær verðlaun
Ekki fær maður betur séð en að
nýja frumvarpið um Ríkisútvarpið sé
moðsuða, grautur málamiðlana sem
kristallast í skammstöfúninni „sf’.
Sumir hafa þýtt þetta sem Sjálfstæðis-
flokkur/Framsóknarflokkur, en það á
víst að standa fyrir „sameignarfélag".
Maður þarf ekki lærða lögfræðinga til
að segja manni að sameignarfélag
með aðeins einn eiganda meikar ekki
sens.
Vaðið í vasa almennings
Þegar lögin eru skoðuð sér maður
ekki betur en að meginmarkmiðið sé
að stórefla Ríkisútvarpið - að sumu
leyti á kosmað annarra fjölmiðia.
Ekkert er tekið á skekkjunni sem er í
samkeppninni milli ríkisbatterísins
og einkafyrirtækjanna. Stofnunin fær
belti og axlabönd og allt hitt. Henni er
leyft að vaða í vasa almennings í land-
inu. Nú em ekki lengur höfð uppi þau
látalæti að einungis eigendur við-
tækja borgi með tilheyrandi per-
sónunjósnum, heldur eiga aliir lands-
menn milli 16 og 75 ára að standa
straum af fyrirbærinu: Fréttunum,
Formúlunni og Óla Palla.
Dulbúin ríkisstofnun
Rfldsstofriunin fær áfram að valsa
um á augiýsingamarkaði eins og hún
hefur hingað til gert. Það er ekki tekið
mið af norrænu rfldsstöðvunum eða
BBC sem ekki sýna auglýsingar.
Áfram fær RÚV líka að sækjast eftir
kostun á dagskrárliðum; RÚV mun
halda áfram að selja heilu þættina í
sjónvarpi og útvarpi eins og dæmi em
um hjá þessu einkennilega rúdsfýrir-
tæki.
Egill Helgason
skrifar um málefni
Ríkisútvarpsins.
Skekktar hugsjónir
Um nokkurra ára skeið hefúr h'tið
heyrst í þeim sem vilja einkavæða
Rfldsútvarpið. Fulltrúar þeirra sjón-
armiða á Alþingi munu að lfldndum
greiða atkvæði með lögunum - þeir
láta altént h'tið fyrir sér fara. Svona
hefur hin grimma valdabarátta sem
geisar í fjölmiðlum og í viðskiptah'f-
inu skekkt hugsjónirnar. Þessa
dagana er fremur spurt í hvaða Uði
menn em en hvaða hugmyndir þeir
hafa.
Ríkisútvarpið er lén ríkisstjórnar-
flokkanna, fýrst og fremst Sjálfstæð-
isflokksins. Ailir yfirmenn á RÚV em
stimplaðir sjálfstæðismenn - að
undanskildum Auðuni Georg, ef
hann þorir að mæta í vinnuna. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefúr jú haft
menntamálaráðuneytið síðan 1991.
Svona áhrif láta menn ekki sjálf-
viljugir, að minnsta kosti ekki á
tímum þegar óvinurinn vomar alls
staðar yfir;
Allir í skotgröfunum
Sjálfstæðismenn héldu í viktmni
opinberan fund í Valhöil um Rfldsút-
varpið. Það er ú'manna tákn að flest-
ir sem töluðu þarna á vegum flokks-
ins hafa einmitt unnið á Rfldsútvarp-
inu.
unum - rétt áræða að gægjast þaðan
upp.
Óttinn við Baug
Svona er þetta um fleira. Frelsið
hefúr bitið í skottið á sér. Margir
stuðningsmenn rfldsstjómcirinnar
telja sölu áfengisverslunarinnar
óhugsandi meðan Baugur hefur sína
yfirburðastöðu á matvörumarkaði -
þeir áKta að það jafngildi því að
afhenda risanum áfengissöluna. Hið
sama gildir um landbúnaðinn. Við-
skiptahöftin em talin verja bændur
fýrir markaðsráðandi verslimarsam-
steypum sem í algjöru markaðsfrelsi
fengju úánast sjálfdæmi um hvað þær
myndu borga bændum fyrir afúrðir.
Þannig er framrás markaðs-
hyggjunnar að vissu leyti strand. Ráð-
andi öfl þurfa að passa vel upp á hlut-
ina - handvelja rétta kaupendur eins
og ábyggilega verður gert með Land-
símann.
Orðagjálfur um þjóðarútvarp
Hins vegar er svo stjómarandstað-
an með sitt hola orðagjáifur - þjóðar-
útvarp, almenningsútvarp. Allt þetta
tal sem streymir fram og enginn veit
hvað þýðir. Pétur Blöndal hefur rétt
fýrir sér þegar hann segir að RÚV sé
eign ríkisins, ekki þjóðarinnar. Ungt
fóik hefúr engar sérstakar taugar til
þessarar stofnunar, skynjar ekki að
hún sé merkilegri en aðrir íjölmiðlar.
Póstmódernísk fjölmiðla-
veröld
Við lifum lflca í heimi þar sem fólk
er löngu hætt að horfa á sömu sjón-
varpsþættina og hlusta á sama efnið í
Nýju lögin verðlauna Rikisútvarpið, skussann, sem hefur ítrekað farið
fram úr fjárlögum, kann ekki að sníða sér stakk eftir vexti. Sem hefur
, linnulaust vanrækt menningarhlutverk sitt. Það hefur burðina og pen-
ingana tilað vera alvörUmenningarstofnun. ístaðinn erþað að keppa
við einkaaðila um sápur og íþróttaefni.
Niðurstaðan virðist ætla að verða
óskapnaður: Sameignarfélag sem
verður ekkert annað en ríkisstofriun.
Rfldsfýrirtæki sem er í ójafnri sam-
keppni við einkaaðila, en getur falið
sig á bak við skringilegt rekstrarform
þegar það er beðið um að standa skil
á gjörðum sínum. Stundum er talað
um hið besta úr báðum heimum - má
kannski segja að hér sé verið að
-samþætta hið versta?
Mennirnir sem á sínum ú'ma
bjuggu úl frelsið, stofnuðu frjálsar
útvarpsstöðvar í trássi við lög, voru
lögsóttir fyrir vikið, þeir hræðast nú
frjálsræðið. Ögmundur Jónasson fer
gjörsamlega viilur vegar þegar hann
segir að sjálfstæðismenn vilji Ríkis-
útvarpið feigt - þetta er bara eitthvað
sem vellur upp.úr Ögmundi þegar
hann setur á sjálfstýringuna. Nær er
að segja að allir séu ofan í skotgröf-
GITARINN EHF.
www.gitarinn.is STÓRHÖFÐA 27 -SÍMI: 552 2125 gitarinn@gitarinn.is T
í
TILBOÐ NR. 1
MAPEX TROMMUSETT MEÐ ÖLLU
RÉTTVERÐ 79.900
TILBOÐSVERÐ KR. 59.900
$
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
<í
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
TILBOÐ NR. 2
ÞJÓÐLAGAGÍTAR KR. 14.900
P0KI, ÓL, STILLITÆKI 0G GÍTARNEGLUR
TILBOÐ NR. 3
KLASSISKUR GÍTAR KR. 10.900
P0KI, STILLITÆKI 0G GÍTARNEGLUR
TILBOÐ NR. 4
RAGMAGNSGÍTARTILBOÐ KR. 22.900
RAFMAGNSG. MAGNARI, P0KI, ÓL, SNÚRA, NEGLUR
0G STILLITÆKI
TILBOÐ NR. 5
BASSATILBOÐ KR. 42.900
BASSI, MAGNARI, P0KI, ÓL, SNÚRA, STILLITÆKI,
NEGLUR 0G STANDUR
*
-K
-K
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
útvarpinu. Þetta er póstmódemískur
veruleiki. Heimurinn hefttr brotnað
upp. Það eru ekki lengur haldin erindi
um daginn og veginn sem ná eyrum
allrar þjóðarinnar. Það er heldur eng-
in ástæða til að Óli Palli fái frekar rík-
isstyrk til að troða sínum smekk upp á
hlustendur en tii dæmis Gulh Helga
eða Hallbjöm. Ungt fólk leitar að sínu
efni á intemetinu - framvegis getur
maður eins haft útvarpsstöð heima í
tölvunni hjá sér.
Kannski er viss efúrsjá eftir þeim
tíma þegar menningin hafði svona
miðpunkt. Lengi á tuttugustu öldinni
var hann útvarpið og síðar sjónvarp-
ið. Helgi Hjörvar las Bör Börson,
Savannatríóið iék í sjónvarpssal. En
nú er löngu liðin sú ú'ð að fjölskyldan
horfi saman á sjónvarp, hver húkir við
sinn skjá í sínu homi. Að meðaltaii
em þrjú sjónvörp á heimili til að ná
flaumnum.
Vanrækt menningarhlutverk
Nýju lögin verðlauna Rfldsútvarp-
ið, skussann, sem hefur ítrekað farið
fram úr fjárlögum, kann ekki að sníða
sér stakk eftir vexti. Sem hefúr linnu-
laust vanrækt menningarhlutverk
sitt. Það hefúr burðina og peningana
til að vera alvörumenningarstofriun. í
staðinn er það að keppa við einka-
aðila um sápur og íþróttaefni. Stofn-
unin hefur ekki getað beðið eftir því
að losna úr samstarfi við Sinfómu-
hljómsveitina, eins og hún hefði ekki
getað notfært sér þetta sambýli á
skapandi hátt. Hún tfmir heldur ekld
að kaupa stóran hluta af íslenskum
kvikmyndum sem hafa verið fram-
leiddar þótt þær
bjóðist henni á út-
sölupn's eftir gjald-
þrot helsta kvik-
myndaframleiðanda
íslands.
/ viðtali í vikunni
talaði Markús Örn
Antonsson um ferska
vinda sem þyrftu að
leika um Ríkisútvarp-
ið. Þá ósk má sjálf-
sagt best uppfylla
með því að hann segi
sjálfur upp.
Þannig dregst stofnunin áfram í
kúltúrleysi sem getur aldrei verið
hlutverk ríkisvaldsins að standa
straum af. Sjónvarpið hefur raunar
enn ekki kunnað við að taka upp sýn-
ingar á raunveruleikaþáttum eins og
The Swan og Extreme Makeover, en
það slær aldrei slöku við í sápunum.
Nýjasta viðbótin em þættir um kyn-
lífssveltar amerískar húsmæður. Á
meðan er þjóðfélagsumræðan f
skötulfld í fjölmiðlinum - einu sinni á
dag er skrúfað frá krananum í Kast-
ljósi, en eini fréttaskýringaþátturinn
er sýndur sex sinnum á ári. Állt er veg-
ið á mælikvarða steingeldrar hlut-
leysiskröfú sem felur oft ekki annað í
sér en þjónkun við stjómvöld.
Síðasta sígaretta útvarpsráðs
Mótsagnimar í frumvarpinu em
fleiri. Hið trausti rúna og bjánalega
útvarpsráð er tekið úr sambandi en
samt er sett á laggimar nýtt útvarps-
ráð sem á líka að vera skipað með
póliú'skum hætti. Munurinn er þó sá
að hið nýja útvarpsráð á ekki að
skipta sér af mannaráðningum.
Ráðning fréttastjórans var nánast
eins og þegar reykingamaður kveikir í
síðustu sígarettunni, þetta má - enn-
þá. Samt er afskaplega ólfldegt að
þetta verði síðasta tilfelli þar sem
póliú'sku mannaráðningavaldi er
beitt þama inni - yfirstjórn stofnun-
arinnar verður áfram blá í gegn.
Vanþakklæti við stjórnmála-
menn
Fréttamenn á Rfldsútvarpinu
kvarta imdan einkennilegum meld-
ingum sem þeir hafa verið að fá frá
stjómmálamönnum undanfarin
misseri. Viðkvæði pólitíkusanna,
einkum þó ráðherra, er að þeir hafi
nú ailtaf staðið með fréttastofunni og
Rfldsútvarpinu, haldið vemdarhendi
yfir starfseminni, en þetta sé stuðn-
ingur sem hægt sé að draga til baka ef
svo ber undir.
Undirliggjandi er að fréttamenn
hafi með framgöngu sinni, til dæmis í
íraksmálinu, sýnt vemdurum sínum
einhvers konar vanþakklætí. Líkt og
þeir éigi að þakka fýrir sig með því að
hlífa þeim.
Að hafa pólitíska vernd
Þetta lýsir mjög brengluðum hug-
myndum um fjölmiðla - og þjóðfé-
lagið. Maður getur altént ekki ímynd-
að sér Tony Blair tala svona við frétta-
menn frá BBC. Bak við þetta liggur
hugmyndin um póliú'ska vernd, að
fólk sé best komið sem einhvers kon-
ar skjólstæðingar stjómmálaflokka.
Þá fái það eitthvað fýrir sinn snúð og
því beri að sýna hollustu á mótí. Ein
fúrðulegasta birtingarmyndin er sú
hugmynd að Sjálfstæðisflokkurinn
eigi fréttastofu Sjónvarps en frétta-
stofa Útvarps sé á einhvem hátt
mörkuð Framsóknarflokknum. Um
þetta hefur verið talsverð umræða í
allan vetur - það er til marks um ann-
arlegt viðhorf til stjómmála hér á
landi að þetta skuli vera talið nánast
eðlilegt.
RÚV alls staðar
Með lagafrumvarpinu er sett fram
markmiðalýsing í átján hðum. Þetta
er mjög ahnennt orðað, en í raun
mættí segja að það sé ekkert svið
mannlrfsins þar sem RÚV getur ekki
dúkkað upp. Hér um bil allt rúmast
innan þessa rarnma. Aðalatriðið er að
það er verið að auka umsvif stofnun-
arinnar þegar nær væri að draga sam-
an seglin. Nú má hún fara að gefa út
ritað mál, geisladiska, myndbönd og
margmiðlunarefni; ahs kyns starf-
semi í íjarskiptum, fjölrniðlun og
margmiðlun er henni heimil, auk
þess sem hugmyndin er sú að Rfldsút-
varpið sf. getí stofnað fyrirtæki útí í
bæ - í samkeppni við einkaaðila.
Auglýsingastofa rfldsins er varla
óhugsaiidi í þessu sambandi. Allt
verður þetta niðurgreitt af rfldnu sem
nemur 2,4 mihjörðum á ári.
Vitlaus forgangsröðun
Eina réttlætingin fýrir rfldsútvarpi í
nútímanum er markviss framleiðsla á
menningarefrii þar sem reynt er að
nýta takmarkað ijármagn til hins
ítrasta. Ef menn vilja á annað borð
hafa rfldsmenningarveitu, væri hún
miklu betur komin í skúffú einhvers
staðar - framleiðsla efnisins væri svo
hjá skapandi fólki útí í bæ. Rfldsút-
varp á ekki að keppa um áhorfstölur,
auglýsingar og kostun. Það er heldur
engin ástæða til að rfldð veití amer-
ískri dægurmenningu, poppi og meiri
íþróttum inn í stofur landsmanna -
ekki er á það bætandi.
Rfldsvaldið á ekki að fá að plokka
almenning í nafni hvaða gæluverk-
efnis sem er. Þetta er nokkuð einföld
spuming um forgangsröðun. Við
eigum að gera miklar kröfur í heil-
brigðismálum, menntamálum,
öldrunarmálum og samgöngumálum
- en það er ómögulegt að sjá að rflds-
fjölmiðill sé annars staðar en í neðstu
sætunum á svona hsta.
Hvaðan koma ferskir vindar?
Það er einkennhegt að sjá þetta
frumvarp koma mitt í hatrömmum
dehum um útvarpið. í viðtali i vflcunni
talaði Markús Öm Antonsson um
ferska vinda sem þyrftu að leika um
Rfldsútvarpið. Þá ósk má sjálfsagt best
uppfyha með því að hann segi sjálfur
upp. Það em mjög einkennilegir
stjómunarhættir að reyna að knésetja
fréttastofu Útvarps, sjálft flaggskipið -
það sem flestir myndu áh'ta að sé
einhvers virði hjá stofrmninni.
Markús talaði svo íjálglega um að
það þyrftí ungan mann að maður
furðar sig eiginlega á því að Sveppa
skyldi ekki boðið djobbið. Viðtahð var
í besta fahi undarlegt - maður fór að
velta fýrir sér hvort það væri algengt
að rfldsforstjórar lokuðust inni í ffla-
beinstumum. Fréttamennimir kom-
ust í enn meiri uppreisnarhug eftir
þetta Kastljós - nú er stóra spuming-
in hvað þeir munu gera? Það væri
mikih áhtshnekkur fyrir fréttastofuna
ef þetta fjarar út eins og önnur
gremjumál á íslandi. Ráðamönnum
væri ömgglega dihað að sjá frétta-
mennina koðna niður.
Mótmæli við vondan kóng
Best væri sjálfsagt ef Auðun Georg
Ólafsson létí vera að mæta - fýrir því
em meira að segja fordæmi. ívar
Guðmundsson var skipaður frétta-
stjóri Útvarps 1968 og þóttí vera út-
sendari Sjálfstæðisflokksins. Eftir
mikh mótmæh ákvað hann að koma
ekki í vinnuna. Þá var hin merka
fréttakona Margrét Indriðadóttir ráð-
in og gegndi stöðunni í tvo áratugi.
En stjómmálamenn núna em
vanir að bíða af sér vandræði. Ég var á
fundi í fýrradag þar sem Jóhann
Hauksson lfldi sjálftun sér við mann
sem mótmæhr vonda kónginum í
kastalanum með því að stökkva
fram af hallarmúmum. Æth
einhver fylgi honum eftír?
^★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★K