Freyr - 01.12.1954, Side 14

362
FREYR
Austurendi skálabyggingarinnar,
búriö. Á myndinni sést, hvernig
veggirnir eru grjóthlaðnir upp úr
og hvernig mætast biti, sylla og
stoö. Sáir og keröld setja mikinn
svip á búrið.
Ljósm.: Gunnar Runar Ólafsson.
an ranghala, þegar hættu bar að höndum.
En til hvers sem þessi göng hafa verið,
sanna þau ekkert um aldur skálans. Þau
liggja aðeins til einhvers húss, sem þarna
hefur staðið í fyrndinni. En líklegt er, að
Keldnabær hafi staðið á þessum stað ákaf-
lega lengi, þó að benda megi á nokkur rök
til þess, að hann hafi upphaflega verið á
sléttunni fram undan bænum fyrir sunn-
an lækinn.
Þó að engar heimildir eða bein ytri rök
segi til um aldur skálans, eru ýmsar ástæð-
ur til að telja hann mjög gamlan. Húslag-
ið er fornlegt og í aðalatriðum eins og ver-
ið hefur hér á landi frá upphafi vega. Viðir
ýmsir bera þess ljós merki, að þeir séu geysi-
gamlir, ugglaust frá miðöldum. En barna-
skapur væri að segja, að Keldnaskálinn sé
frá Sturlungaöld, nema þá með skýlausum
fyrirvara. Við látum nægja að segja þetta:
Skálinn er í fornum stíl að lagi til, viðir
fornlegir og samskeyti viða. Líklega hefur
þarna staðið skálabygging frá öndverðu.
Hún hefur margsinnis verið tekin ofan og
síðast svo að menn viti 1887 og 1914. Senni-
legt er, að sömu frumdrættir hafi alltaf
haldizt í byggingunni og vel mættu enn
vera þar viðir frá fyrstu tímum. Áreiðan-
lega er eitthvað af þeim frá miðöldum. En
óvíst er með öllu, hve mikið skálinn hefur
verið færður saman og hvaða smærri breyt-
ingar hafa verið gerðar á honum. Þetta
verður að játa, og heldur hann eftir sem áð-
ur gildi sínu sem bezta sýnishorn fornrar
húsagerðar sem til er hér á landi.
Hyerjum er svo að þakka, að þessar
merkilegu byggingar eru ekki farnar veg
allrar veraldar eins og hartnær allar sam-
bærilegar minjar? Um svarið þarf ekki að
fara í grafgötur. Það er fyrst og fremst að
þakka hinum merkilega manni, Skúla Guð-
mundssyni, bónda á Keldum (d. 1946), og
þar næst föður hans, Guðmundi Brynjólfs-
syni, sem líklega hefur gert garðinn fræg-
astan í seinni tíð, bjó á Keldum 1833—83,
dó 1883. Með frábærri alúð og alveg dæma-
lausri virðingu fyrir handaverkum fyrri
manna hafa þessir menn — og þó einkum
Skúli — haldið nærgætinni verndarhendi
yfir þessum bæ á tima hinna mestu ger-